کرونا، نظام رسمی آموزشی کشور را همانند سایر بخش ها تحت تاثیر قرار داده است و در این میان مدارس استثنایی و دانش آموزان با نیازهای ویژه که لزوما همه آنها امکان بهره برداری از آموزش های مجازی را ندارند در شرایط ویژه ای قرار دارند و نیازمند توجه بیشتر هستند لذا سناریوهایی برای تداوم آموزش در مدارس استثنایی در سال تحصیلی جدید تدوین و ابلاغ شده است.

به گزارش ایسنا، سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، بر اساس اساسنامه سال ۱۳۷۰، هفت گروه کودکان با آسیب بینایی، آسیب شنوایی، آسیب جسمی –حرکتی، ناتوانی‌های ذهنی، مشکلات ویژه یادگیری، طیف اوتیسم و چندمعلولیتی‌ها را تحت پوشش قرار می دهد.

در حال حاضر حدود ۸۲ هزار دانش آموز استثنایی در ۱۶۰۰ مدرسه خاص مشغول به تحصیل هستند و ۷۰ هزار نفر نیز در مدارس عادی درس یا مدارس پذیرا و تحت عنوان طرح تلفیقی فراگیر درس می‌خوانند. در این طرح دانش آموزان آسیب دیدگی شنوایی، بینایی و یا جسمی دارند ولی از ضریب هوشی خوبی برخوردار هستند تحت پوشش مدارس عادی قرار می‌گیرند.

بیشترین آمار دانش آموزان استثنایی مربوط به ناتوانان ذهنی است. ۶۰ هزار و ۱۷۰ دانش آموز کم‌توان ذهنی، ۸۰۵۱ دانش آموز چندمعلولیتی، ۵۶۷۱ آسیب دیده شنوایی، ۲۵۲۴ دانش آموز در طیف اوتیسم، ۲۱۵۶ دانش آموز آسیب دیده بینایی و ۱۹۷۰ دانش آموز آسیب دیده جسمی حرکتی مشغول شناسایی شده و مشغول به تحصیل هستند.

تداوم آموزش در مدارس استثنایی در ایام تعطیلی مدارس

مدارس کشور از اسفند ۹۸ تعطیل شدند؛ رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور درباره اقدامات این سازمان در ایام تعطیلی مدارس گفت: ما به فضای کرونا پرتاب شدیم و هیچ کس آمادگی مقابله با شرایط کرونایی را نداشت؛ در حالی که اول مهر آتی دیگر نمی‌توانیم چنین ادعایی کنیم و باید سناریوهای مختلفی برای آموزش داشته باشیم که در دست انجام است.

وی افزود: چه باید می کردیم؟ اولین کاری که انجام شد آغاز فعالیت مدرسه تلویزیونی بود، سپس مدارس با خلاقیت‌هایی که داشتند از طریق فضای مجازی آموزش را ادامه دادند و همچنین در این ایام ۳۲۰ هزارساعت فعالیت آموزشی منزل محور و فرد به فرد انجام شده است. همچنین ۱۰ هزار گروه مجازی با ۲۲ هزار معلم در ۲۲ هزار مدرسه تشکیل شده است. پایگاه جامع مدرسه مجازی را ایجاد کردیم و کار در ۱۳ استان انجام شد و برای سال تحصیلی جدید در هر استان یک پایگاه جامع خواهیم داشت.

حسینی با اشاره به طراحی شش استودیو برای نابینایان، ناشنوایان، اوتیسم و غیره گفت: ۱۸۰۰ محتوا تولید و جمع آوری شده که بعد از بررسی این محتوا آنها را در یک پایگاه گنجانده و در معرض استفاده عموم قرار می‌دهیم. کانال ویژه آموزش و پرورش استثنایی در شبکه شاد ایجاد شده و تا چند روز آینده کانال ویژه محتوای آموزش و پرورش استثنایی نیز در شبکه شاد راه اندازی می‌شود.

عدم دسترسی ۴۰ درصد دانش آموزان استثنایی به آموزش های مجازی

وی همچنین به تولید نرم افزار آموزش موبایلی برای تمام پایه های تحصیلی نیز اشاره و درباره مشکلات عدم دسترسی خانواده‌ها به آموزش مجازی اظهار کرد: حدود ۴۰ درصد دانش آموزان استثنایی به آموزش های مجازی دسترسی نداشتند. برای جبران این کاستی اقداماتی چون آموزش تلویزیونی و تهیه درسنامه ها و آموزش حضوری در مناطق دوردست انجام شد. اکنون نیز قصد داریم خیران را پای کار بیاوریم و راهبردهایی در حال انجام است تا دسترسی والدین به ابزارهای هوشمند افزایش یابد.

حسینی تاکید کرد: در ایام کرونا آموزش و پرورش استثنایی کمتر از آموزش و پرورش عادی کار نکرده است. نواقصی هم در کار بوده که طبیعی است و اولیاء مهمترین ارزیابان هستند که باید از آنها بازخورد گرفت.

وی درباره برخی محرومیت‌ها از آموزش در ایام کرونا گفت: درصد کمی از دانش آموزان با نیازهای ویژه، از پوشش خدمات ما دور بوده اند. فرم‌هایی برای مدارس ارسال شده تا میزان استفاده‌ از شبکه شاد و دیگر روش‌ها را ارزیابی و تدابیری برای جبران برخی عقب ماندگی‌ها از اول مهر برای این دانش آموزان بکار بگیریم.

شرایط و نحوه فعالیت مدارس استثنایی در سال تحصیلی جدید

در شیوه نامه بازگشایی مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ که اخیرا از سوی وزیر آموزش و پرورش ابلاغ شده آمده است که یکی از ویژگی های سال تحصیلی جدید در جهان و کشور مان، نگرانی از شیوع بیماری کووید ۱۹ است و اظهار نظرها حاکی از ضرورت برنامه ریزی برای وضعیت های متغیر است.

با توجه به شرایط حاضر و با درنظر گرفتن فرض های متفاوت، لازم است اقدامات متناسب در وضعیت های سه گانه (سفید-زرد-قرمز) را پیش بینی و برای اجرای آن آماده شویم.

ملاحظات اجرایی برای بازگشایی مدارس استثنایی

۱- ضرورت توجه به تفاوت های فردی و مهارت های یادگیری دانش آموزان

۲- تدوین برنامه آموزش هفتگی متناسب با روزهای حضور دانش آموزان در مدرسه و گروه های مختلف استثنایی با اولویت بندی
دروس در آموزش حضوری

۳- مدیران مدارس استثنایی موظف هستند قبل از شروع سال تحصیلی وضعیت دانش آموزان را در هر یک از شرایط زیر مشخص کرده و در برنامه ریزی، تصمیم گیری و ارائه خدمات آموزشی، توان بخشی و مشاوره ای به دانش آموزان از آن بهره مند شوند :

- شناسایی دانش آموزان دارای بیماری های خاص و زمینه ای، مشکلات شدید رفتاری، معلول جسمی-حرکی شدید و اختلال طیف اتیسم با کم توانی ذهنی

- شناسایی دانش آموزان دارای والدین کم سواد

- شناسایی دانش آموزان فاقد وسیله ارتباطی هوشمند

- شناسایی دانش آموزانی که قادر به یادگیری آموزش های مجازی نمی باشند و والدین نیز نمی توانند در این خصوص
کمک کنند.

- شناسایی دانش آموزانی که در استفاده از فضای آموزش مجازی برای یادگیری مشکلی ندارند. (باسوادی والدین یا توانایی دانش آموز)

۴- به منظور افزایش کیفیت آموزش در تقسیم روزها بین نو آموزان و دانش آموزان تفکیک پایه ها در کلاس های چند پایه مد نظر
قرار گیرد.

۵- با توجه به محدودیت زمان آموزش حضوری، تقسیم روزها، بر اساس سطح یادگیری نوآموزان و دانش آموزان و موضوعات
درسی صورت گیرد

۶- به منظور افزایش کیفیت فرایند آموزش در شرایط حاضر، در صورت امکان معلمان با نوآموزان و دانش آموزان پایه ای که در
سال گذشته به تدریس مشغول بوده اند ادامه فعالیت آنان در سال جدید با همان گروه سازماندهی شوند.

۷- با توجه به اینکه اکثریت دانش آموزان با نیازهای ویژه برای رفت و آمد از سرویس استفاده می کنند با ضرورت تعدیل ظرفیت
استفاده از وسیله نقلیه و رعایت پروتکل های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی در زمان تدارک سرویس پیش بینی های لازم
صورت گیرد.

۸- نحوه ساماندهی دانش آموزان خوابگاهی مدارس شبانه روزی استثنایی متعاقبا ارسال می شود.

۹- از محتواهای آموزشی پایگاه آموزش مجازی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور و کانال محتوای آموزش سامانه شاد
در جهت تسهیل و تسریع در آموزش استفاده شود.

۱۰- در ابتدای سال تحصیلی، قبل از شروع آموزش، نو آموزان و دانش آموزان مورد ارزیابی قرار گرفته و ضمن تعیین سطح، معلم
با پیش بینی آموزش های ترمیمی، فرایند یادگیری را کامل کند.

۱۱- تمامی کارکنان آموزش و پرورش استثنایی طبق دستورالعمل ها و ضوابط وزارت متبوع موظف به حضور و ارائه خدمت در مدارس هستند.

خدمات ویژه آموزشی، توان بخشی و مشاوره ای

خدمات توان بخشی در دوره های پیش دبستان و ابتدایی:

۱) ارائه خدمات توان بخشی انفرادی به نوآموزان و دانش آموزان با نیازهای ویژه حاضر در مدرسه

۲) برگزاری جلسات آموزشی یا پیش نیاز فعالیت های توان بخشی و ارائه راهبردهای لازم به والدین جهت اجرا در منزل به صورت غیر حضوری

۳) ارجاع برخی نوآموزان و دانش آموزان در وضعیت زرد به مراکز توان بخشی خارج از مدرسه جهت دریافت خدمات در مدارس فاقد نیروی توان بخشی

۴) تهیه کلیپ و فیلم های آموزشی توسط نیروهای توان بخشی و ارایه در سامانه شاد

مشاوره و راهنمایی خانواده در دوره های پیش دبستانی، ابتدایی و متوسطه:

۱) برگزاری جلسات آموزش خانواده به روش مجازی

۲) برگزاری جلسات توجیهی برای اعضای انجمن اولیا و مربیان مدرسه به صورت مجازی

۳) شناسایی نوآموزان و دانش آموزان نیازمند به خدمات مشاوره و مددکاری و اجرای برنامه های مشاوره ای برای آنان با توجه به شرایط آموزش حضوری و غیر حضوری

۴) تهیه و تدوین بروشور، جزوات، فیلم های آموزشی و ... به منظور آشنایی خانواده ها و نوآموزان با خدمات راهنمایی، مشاوره و ارایه به اولیا به صورت غیر حضوری

۵) ارائه محتواهای مشاوره و راهنمای خانواده نوآموزان و دانش آموزان با نیازهای ویژه در سامانه شاد

۶) ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره خانواده به والدین به صورت غیر حضوری و بسته آموزشی و تلفنی

مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده دانش آموزان با نیاز های ویژه:

۱) برنامه ریزی در جهت ارتقا سطح بینش و دانش خانواده ها جهت پیشگیری از بروز مسائل و مشکلات خانوادگی، تحصیلی و تربیتی فرزندان و رفع آن از طریق ارائه خدمات مشاوره انفرادی حضوری و غیر حضوری

۲) بررسی و شناسایی منابع و فرصت های در دسترس با تعین نیاز ها و اولویت های ارائه خدمات مطلوب به والدین و دانش آموزان (بیمارستان ها، مراکز بهداشتی و بهزیستی و ...)

۳ )تهیه کلیپ، بروشور و ارائه به مراجعان، مخاطبان و سامانه شاد

۴) برگزاری آموزش خانواده با رعایت فاصله گذاری اجتماعی به صورت حضوری

۵) اعلام ساعات مشاوره تلفنی و نصب آن در مرکز و اطلاع رسانی به مدارس و... را شامل می شود.