عصر ایران؛ مهرداد خدیر- عباس عبدی فعال سیاسی و از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در جریان اشغال سفارت آمریکا در گفت و گو با تلویزیون فارسی بی بی سی از واقعه در 40 سال قبل با عنوان «تجربۀ یک ملت» یاد کرده و بر این اساس خواستار احترام به آن شده است.

وی همچنین کودتای 28 مرداد 1332 را یکی از انگیزه‌های دانشجویان در اشغال سفارت در 13 آبان 1358 دانسته است.

احمد زیدآبادی اما در مقابل به نقد این دیدگاه پرداخته و این دلایل را آورده است:

اول این که «لزوم احترام به همۀ تجربه‌های ملت‌ها منطق استواری ندارد چرا که اگر این اصل را به طور مطلق بپذیریم باید به تجارب تلخ و مصیبت‌بارِ بسیاری از ملت ها نیز احترام بگذاریم.»

دومین دلیلی که این تحلیل‌گر آورده این است که این ربط دادن، «منطقی سازی پسینی» است. منظور این است که در ابتدا چنین انگیزه‌ای نداشتند و بعد‌تر این موضوع را اضافه کردند. مثل این که شمای خواننده با من نویسنده بر سر مبلغی پول اختلاف داشته باشید و با هم مشاجره کنیم و بعد تر متوجه شوید که من فلان خطا را هم مرتکب شده‌ام و در توجیه رفتار به جای آن مبلغ پول به این خطا نسبت دهید.

سومین دلیل زیدآبادی در رَدّ نظر عبدی این است که تسخیر کنندگان ارادتی به دکتر مصدق نداشتند.

چهارم این که یاران و هواداران مصدق را سازشکار می دانستند و نهایت این که جمله ای از امام خمینی دربارۀ دکتر مصدق آورده تا نتیجه بگیرد «پیروان خط امام» همان نظر را داشته اند.

داستان اما از این قرار است که مهم ترین دلیل اشغال سفارت آمریکا، مخالفت با پذیرش شاه بود. چون شاه قبل از آن در مکزیک و پاناما و مراکش و مصر بود و قبول شاه در حالی که کشورهای اروپایی حاضر به پذیرفتن او نشده بودند با ادعای به رسمیت شناختن انقلاب ضد سلطنتی مردم ایران سازگار نبود.

عجیب این که آقای زیدآبادی منطقی سازیِ پسینی را نادرست خوانده اما خود او به سخنی از امام در خرداد سال 60 برای نقد اتفاقی در آبان 58 استناد کرده است!

واقعیت این است که بنای مرحوم امام در اعلام مخالفت عمومی با دکتر مصدق نبود چرا که اگر این قصد را داشت در همان سال های 31 و 32 که 50 سال داشت علنا در طیف کاشانی قرار می گرفت. آن سخنان به خاطر اعلامیه جبهه ملی دربارۀ قصاص و رفتارهای بنی صدر بود که از مراسم سالگرد دکتر مصدق در 14 اسفند در دانشگاه تهران شروع شده بود و امام خشم گرفت.

در این که همه از اقدام دانشجویان در اشغال سفارت حمایت کردند تردیدی نیست. جالب تر این که حتی نهضت آزادی در حمایت بیانیه داد و مرحوم مهندس سحابی، با تنظیم آن بیانیه مهندس بازرگان را در مقابل عمل انجام شده قرار داد. در دی ماه 58 دکتر سنجابی دبیر کل جبهه ملی هم در مصاحبه با روزنامۀ اطلاعات صریحا جانب‌داری کرد و نویسنده این سطور به یاد دارد که ابوالحسن بنی‌صدر روی دیوار سفارت برای انبوه اجتماع کنندگان سخنرانی کرد.

تنها مخالفان علنی، مرحوم بازرگان و مرحوم مهدوی کنی بودند که علنا ابراز می‌کردند و مرحوم هاشمی رفسنجانی هم گویا به داخل سفارت نرفت. در واقع اگر هم مخالف بودند از هیمنۀ امام جرأت ابراز مخالفت نمی کردند چون آن را به «انقلاب دوم» تعبیر کردند.

این ادعا که تسخیر کنندگان ارادتی به مصدق نداشتند نیز نادرست است. چون در آن زمان تنها جناح حسن آیت در حزب جمهوری اسلامی علیه دکتر مصدق سخن می گفتند و یکی از دلایل مخالفت حسن آیت با مهندس موسوی سرمقاله او در ستایش دکتر مصدق در 30 تیر 1358 در روزنامۀ جمهوری اسلامی بود.

ضمن این که انجمن اسلامی دانشگاه علم و صنعت (احمدی نژاد و دوستان که تحت تأثیر ابراهیم اسرافیلیان و حسن آیت بودند) در اشغال سفارت نقش نداشتند و سراغ پروژه دیگر – انقلاب فرهنگی – رفتند.

اگر قرار بر انتقاد از دانشجویان خط امام باشد می توان بر موارد دیگری انگشت گذاشت. از جمله این که:

1. اشغال سفارت هم زمان با بحث تدوین قانون اساسی جدید و همه پرسی آن بود اما عملا این دومی را به حاشیه برد.

2. برخی از افشاگری ها از حریم های اخلاقی فراتر رفت. این قاعده به خصوص دربارۀ مرحوم دکتر میناچی صدق می کند.

3. دانشجویان با افشاگری علیه دریادار احمد مدنی بر انتخابات ریاست جمهوری تأثیر گذاشتند و عملا مهم ترین رقیب بنی‌صدر را تضعیف کردند.

4. در پایان تیر 1359 بیانیه ای صادر کردند که هیچ ربطی به انگیزه های اولیه ندارد و انگار خود را برای دولت جدید آماده می کنند.

5. با مرگ شاه در مرداد 59 ماجرا در اصطلاح حقوقی و فقهی « سالبه به انتفاء موضوع» شد یعنی خود موضوع منتفی شد و پس از آن دیگر توجیهی نداشت.

6. دکتر یزدی و محمد منتظری با صدای بلند در مجلس اعلام کردند اگر جیمی کارتر شکست بخورد و جمهوری خواهان و رونالد ریگان روی کار بیایند دشمنی آنان بیشتر خواهد بود ولی قضیه آن قدر ادامه یافت که گروگان ها درست در لحظه ای در فرانکفورت تحویل امریکایی ها شدند که رونالد ریگان سوگند ریاست جمهوری ادا می کرد.

از این دست موارد قابل طرح است ولی نقد زیدآبادی بر عبدی اتفاقا خود مصداق «پسینی نگری» است حال آن که تاریخ را از جلو به عقب نمی توان روایت کرد.

این نکته را هم فراموش نکنیم که دانشجویان، اشغال کردند ولی مسؤولیت ادامه ماجرا و استمرار تنش پس از بیانیه الجزایر با آنان نیست چون هر چه بود با توافق الجزایر باید تمام می شد.