مرامنامه حرفه ای خبرنگاران خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) روز پنجشنبه در نشست مدیران و روسای مراکز و دفاتر استانی خبرگزاری رسمی کشور رونمایی شد. این نخستین بار است که ایرنا بطور رسمی دارای مرامنامه حرفه ای و منشور اخلاقی می شود.

مرامنامه ایرنا همراه با برنامه راهبردی ایرنا (ایرنا ۱۴۰۰) و منشور اخلاقی سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی در مراسمی با حضور «سیدضیاء هاشمی» مدیرعامل ایرنا و مدیران و روسای مراکز و دفاتر سازمان انتشار یافت.

به گزارش روابط عمومی ایرنا، «پدرام الوندی» معاون خبر ایرنا هنگام قرائت متن مرامنامه اعلام کرد که به منظور پاسخ به ابهامات و شفاف بودن عبارات بکار رفته در مرامنامه، یک ضمیمه تفصیلی نیز به آن افزوده شده است.

متن کامل مرامنامه خبرنگاران خبرگزاری جمهوری اسلامی – حاوی ۱۹ بند است- و ضمیمه تفصیلی آن در پی می آید:

مرامنامه حرفه‌ای خبرنگاران خبرگزاری جمهوری اسلامی

۱- ما «دقت، صحت و سرعت» را شعار محوری خود می‌دانیم و تلاش می‌کنیم با استفاده از همه امکانات و توانایی‌های خود، از جمله به‌کارگیری فناوری ‌های نوین، محصول خود را با نهایت دقت، صحت و هم چنین در سریع‌ترین زمان ممکن به ‌دست مخاطبان برسانیم.

۲- ما ضمن پذیرش تفاوت نگاه‌ ها و نگرش ها، تلاش می‌کنیم تا از موضوعات خبری روایتی صادقانه، بدون اعمال نظرات شخصی و سلیقه‌ای ارائه دهیم و اطلاعات لازم را برای آگاهی، بهره‌گیری، قضاوت و سنجش در اختیار مخاطبان ایرنا بگذاریم.

۳- ما دفاع از منافع ملی در چارچوب ضوابط خبری را وظیفه حرفه‌ای خود می‌دانیم و خطوط خبری و مطالبی را که آشکارا منجر به تضعیف‌ منافع ملی می‌شود در سایت ها و صفحات عمومی منتشر نمی کنیم.

۴- ما به حریم خصوصی و حیثیت شخصی افراد احترام می‌گذاریم و تلاش می‌کنیم همواره و در هرحال مرزهای اخلاق را حفظ کنیم.

۵- ما بر این باور بنیادین هستیم که «هدف وسیله را توجیه نمی‌کند». برهمین اساس برای به دست آوردن اخبار، اسناد و عکس‌ها از شیوه ‌های غیرقانونی و غیراخلاقی استفاده نمی کنیم.

۶- ما اخبار دست اول را که به دلیل جایگاه حرفه‌ای‌مان به آن‌ها دسترسی داریم، پیش از انتشار بر روی خروجی‌های خبرگزاری، در اختیار منابع دیگر خبری از قبیل رسانه‌های رسمی دیگر و کانال‌ها و حساب‌های دیگران در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های موبایلی قرار نمی‌دهیم یا در صفحات و شبکه های اجتماعی شخصی‌ خود منتشر نمی کنیم.

۷- ما متن کامل نامه‌های سرگشاده را بر روی خروجی عمومی منتشر نمی‌کنیم و رسانه افراد، نهادها و جریان‌های سیاسی نمی‌شویم، بلکه تنها خبری از نامه دریافت ‌شده، منتشر می‌ کنیم و در صورت تشخیص سردبیری موضوع انتشار این نامه ها در قالب سوژه‌های خبری پیگیری می‌شود.

۸- ما اشتباهات خود را می‌پذیریم و ضمن تلاش برای جبران آسیب‌های احتمالی برآمده از اشتباهاتمان، در مواقع لازم عذرخواهی رسمی نیز خواهیم نمود.

۹- ما اگر در جریان کار حرفه‌ای خود، تضادی بین منافع شخصی و منافع سازمانی احساس کنیم این تضاد منافع (اعم از اقتصادی، سیاسی و …) را بلافاصله به سردبیران و مدیران مافوق اعلام می‌کنیم.

۱۰- ما متعهدیم با توجه به حوزه کاری تخصصی‌ خود در ایرنا، از انتشار و تولید محتواهای مشابه و هم شکل کار انجام شده در ایرنا، در رسانه ها و سازمان های دیگر خودداری کنیم.

۱۱- ما هر سطح از وابستگی و تعامل مالی با منابع خبری را به ‌لحاظ حرفه‌ای نادرست می‌دانیم. انتشار خبرنامه‌های داخلی یا همکاری با روابط عمومی سازمان‌هایی که حوزه خبری و کاری ما هستند خلاف اصول حرفه روزنامه ‌نگاری است. اعتماد مخاطبان به سلامت نفس و قلم ما در ایرنا باید محترم شمرده شود.

۱۲- ما از دریافت هدایای نقدی یا غیرنقدی از حوزه ‌های خبری که می‌تواند بر فعالیت حرفه‌ای‌مان تاثیر بگذارد خودداری می‌کنیم و آن را خلاف شرافت حرفه روزنامه‌ نگاری می‌دانیم و در صورت ناگزیری از دریافت، مدیران ارشد خبرگزاری را در جریان قرار می‌دهیم.

۱۳- ما تنها زمانی دعوت‌های عمومی و خصوصیِ نهادهای عمومی، تجاری و دولتی به مهمانی‌ها و رویدادهای تجاری و روابط عمومی‌ها را می‌پذیریم که ارزش خبری روشنی برای سازمان داشته باشد و منجر به توقعات غیرحرفه‌ای از ایرنا نشود.

۱۴- ما به هنگام هرگونه اظهار نظر در خروجی های رسانه ای از قبیل وبلاگ، شبکه های اجتماعی و پیام رسان های موبایلی، که در آنها به عنوان خبرنگار ایرنا معرفی شده ایم، تاکید و تصریح می نماییم که مواضع نویسنده، مواضع شخصی او بوده و ربطی به ایرنا ندارد و تا زمان عضویت در سازمان مراقب و حافظ وجهه سازمان خواهیم بود.

۱۵- ما خود را موظف می‌دانیم که مطالب حاوی توهین به ادیان و مذاهب رسمی کشور را منتشر نکنیم و پرخاشگرانه یا با الفاظ رکیک و زبان تند ننویسیم.

۱۶- ما در تولیدات رسانه‌ای خود مطالب موهن نسبت به قومیت‌ها و زبان‌های ایرانی را به هیچ عنوان بازگو و منتشر نمی‌کنیم و به کلیشه‌ها درباره همه گروه‌های در اقلیت دامن نمی‌زنیم.

۱۷- ما به حق مؤلف احترام می‌گذاریم و مراقبیم که هرگونه نقل قول، خبر یا عکس صرفا” با ذکر منبع انتشار یابد. معنای ضمنی این کار این است که جهت‌گیری خبر، الزاما” جهت گیری ایرنا نیست. البته خبرنگاران ایرنا به ‌صرف نقل، خود را مجاز به انتشار هر مطلبی پیش از تحقیق درباره صحت آن نمی‌دانند.

۱۸- ما سعی می کنیم هیچ نامه‌ای به تحریریه را بدون پاسخ نگذاریم. به نظر ما حتی نامه‌های تند هم محترم بوده و پاسخ آنها باید به آرامی و منطقی ارائه شود.

۱۹- ما از نام و عنوان خبرگزاری جمهوری اسلامی استفاده شخصی نمی‌کنیم. از کارت شناسایی ایرنا برای پیشبرد کارهای شخصی بهره نمی‌بریم و روابطی را که حین کار به دست می‌آوریم تا زمانی که در همان مسند هستیم برای کسب درآمد یا پیشبرد امور شخصی مورد استفاده قرار نمی‌دهیم.

ضمیمه تفصیلی مرامنامه ایرنا

۱- تعریف منافع ملی

منافع ملی در مرامنامه عبارت است از تمامی آن ‌چه امنیت ملی، وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور را حفظ می‌کند. به ‌علاوه، آن‌چه در قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام و مصوبات شورای عالی امنیت ملی آمده در گستره منافع ملی قرار می گیرند.

۲- تعریف ضوابط خبری

ضوابط خبری را می‌توان به‌طور عام اصول حرفه‌ای روزنامه‌نگاری دانست اما در خبرگزاری جمهوری اسلامی، ضوابط خبری به‌طور خاص عبارتند از ابلاغیه‌های سازمانی در حوزه تولید و انتشار محتوا، از جانب مدیرعامل معاونت خبر و ادارات کل این معاونت.

۳- تعریف حریم خصوصی

حریم خصوصی فضای جسمی و روانی شخص در محیط‌های واقعی و مجازی شخصی اوست و شامل اطلاعات و دانسته‌هایی می‌شود که خود فرد می‌تواند انتخاب کند که آیا علنی باشد یا نه. رعایت حریم خصوصی افراد الزامی است اما اشخاصی که چهره‌های مشهور و عمومی جامعه به شمار می‌روند حریم خصوصی محدودتری نسبت به دیگران دارند و در مواقعی که منافع عمومی مردم ایجاب کند، با احتیاط می‌توان وارد این حریم شد.

۴- تضاد منافع

مجموعه شرایطی است که در آنها منافع یا علائق اولیه و ثانویه شخصی در خلاف جهت یکدیگر قرارگیرند و اقدامات و قضاوت حرفه ای او را تحت تاثیر خود قرار دهند. به بیان ساده تر،گاهی فعالیت های حرفه ای شخص تحت تاثیر منافع شخصی او قرار می گیرند. در تعریف دیگر تضاد منافع هنگامی روی می دهد که منافع

شخصی یا اقتصادی فرد با وظایف حرفه ای یا سازمانی او مغایرت داشته باشد. این مغایرت توانایی وی برای اخذ

تصمیمات و ارائه قضاوت های قابل اطمینان، بی طرف و عینی را به تحلیل برده یا آن را ناقص می کند. خبرنگاری که خود یا یکی از بستگان درجه یک وی منافعی در حوزه خبری مشخصی دارد، در صورت ماموریت تهیه خبر یا گزارش از آن حوزه می بایست منافع خود یا بستگانش را در آن حوزه به مدیران بالادستی مربوطه افشا نماید. به عنوان مثال خبرنگاری که خود یا بستگان درجه اولش به طریقی از یک شرکت خودرو سازی ارتزاق می نمایند، در صورت تهیه گزارش از آن حوزه ممکن است به جهت تامین منافع شخصی خود گزارش واجد سوگیری تولید نماید، در موارد بالا فرد دچار تضادی در منافع و علائقش می شود که ممکن است درستی رفتارش را تحت تاثیر قرار دهد و باید تا جای ممکن ضمن ابراز این تضاد به دیگر مسئولان در صورت لزوم از نقش آفرینی در آن موضوع کناره گیری نماید.

۵- شیوه‌های غیراخلاقی کسب خبر

خبرنگاران نباید با روش‌هایی که با اصول و اخلاق حرفه‌ای و همین‌طور با اخلاق اجتماعی منافات دارد، دست به کسب اطلاعات بزنند. برای مثال، با دادن رشوه، تهدید افراد آسیب‌پذیر، دستبرد به یک مکان، هک‌کردن تلفن همراه، اغواگری خلاف عفت، تجاوز به حریم خصوصی یا شکنجه کودکان اطلاعات و اخبار را به دست بیاورند.

۶- ضوابط انتشار نامه‌های سرگشاده

نامه‌های سرگشاده به‌صورت خام در خبرگزاری منتشر نمی‌شوند و هرگاه نامه سرگشاده‌ای به خبرگزاری رسید در صورتی که مغایر با منافع ملی و ضوابط خبری نباشد، در وهله اول در قالب یک خبر ساده منتشر می‌شود. این خبر به‌ شکل هرم وارونه تنظیم می‌شود و به پیشینه ماجرا نیز اشاره می‌کند. اگر این نامه سرگشاده دارای ارزش‌های خبری بیشتری باشد، در قالب گزارش و مصاحبه نیز پی‌گیری خواهد شد.

۷- انواع عذرخواهی و جوابیه

جوابیه‌هایی که در واکنش به محتواهای تولیدی ایرنا می‌رسد، باید به‌طور مشروح منتشر شود و با ذکر عنوان «جوابیه» در تیتر، در همان جایی که مطلب اصلی منتشر شده انتشار یابد. باید توجه داشت که متن طبق جوابیه

طبق قانون مطبوعات بیش از دو برابر متن اصلی نباشد. در شرایط استثنایی ممکن است لازم باشد ایرنا بابت انتشاریک مطلب عذرخواهی کند. این عذرخواهی باید با شجاعت انجام شود، بگوید که چه خطایی از نظر حرفه‌ای انجام داده اما عذرخواهی‌اش خیلی طولانی نبوده و اقتدار ایرنا را نیز از بین نبرد و همچنین تاکید کند که تلاش خود را دوچندان خواهد کرد تا این اشتباهات تکرار نشود.

۸- ضوابط همکاری با رسانه‌های دیگر

همکاری پرسنل ایرنا با رسانه‌های دیگر نباید خدشه‌ای به کار حرفه‌ای سازمان وارد کند. بنابراین خبرنگاران ایرنا

نمی‌توانند در یک خبرگزاری دیگر یا یک روزنامه دقیقا در همان حوزه کاری به ‌طور مستمر خبرنگاری کنند به این دلیل که در مواقعی ناچار خواهند بود برای ارائه اخبار مهم به یکی از این دو رسانه دست به انتخاب بزنند.

۹- ضوابط همکاری با روابط عمومی‌ها و حوزه‌های خبری

هرگونه همکاری پرسنل ایرنا با حوزه‌های خبری خود، چه از طریق روابط‌عمومی‌ها چه نهادهای زیرمجموعه‌ حوزه‌های خبری، ممنوع است. همکاری با حوزه خبری شامل مشاوره، استخدام تمام‌وقت و پاره‌وقت، مدیریت یا پیمانکاری پروژه‌های این حوزه‌ها است. حتی همکاری‌ای که هیچ دستمزدی هم بابت آن گرفته نشود پذیرفته نیست. با وجود این، ما در ایرنا مدیران ارشد را در جریان فعالیت‌های حرفه‌ای‌ حوزه تخصصی‌مان در خارج از سازمان قرار می‌دهیم. سردبیران و مدیران خبری می‌توانند بنابر مصالح سازمانی در طول زمان همکاری ما با ایرنا مانع از انجام برخی از این فعالیت‌ها شوند.

۱۰ – ضوابط مربوط به دریافت هدیه

هدیه‌گرفتن از حوزه خبری امری غیرحرفه‌ای است و خبرنگاران ایرنا تا جایی که بتوانند باید از این کار پرهیز کنند. اما برخی مواقع، نگرفتن هدیه، مخصوصا وقتی هدیه غیرنقدی و بدون ارزش مادی زیاد است، می‌تواند باعث دلخوری حوزه خبری شود. اگر ارزش هدیه حوزه‌های خبری کمتر از ۲۰۰ هزار تومان باشد و حوزه‌های خبری آن را به همه خبرنگاران آن حوزه بدهند، خبرنگاران ایرنا در آن حوزه خبری مشخص مجازند این هدیه

را قبول کنند. اما در هر حال، گرفتن هرگونه هدیه از حوزه‌های خبری باید به اطلاع مدیرکل مربوطه برسد.

۱۱- ضوابط مربوط به موضع‌گیری درباره سازمان در شبکه‌های اجتماعی

ما در ایرنا مسایل خصوصی و داخلی سازمان را در فضای عمومی (اعم از وبلاگ، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های موبایلی مانند کانال‌های تلگرامی) بازنشر نمی‌دهیم. این اصل مهم را مورد توجه قرار می‌دهیم که این مسائل باید با ساز وکارهای متنوع موجود در داخل سازمان خبرگزاری حل و فصل شوند.

۱۲- خبرنگار

منظور از واژه خبرنگار در این مرامنامه، معنای اخص آن مطابق تعریف رشته شغلی خبرنگار نیست. بلکه مراد از به کار بردن این واژه در عنوان مرامنامه، خطاب قرار دادن همه کسانی است که به طور مستقیم به امر تولید و توزیع محصولات خبری اشتغال دارند، و شامل همه شاغلین در حوزه معاونت خبر و اداره کل محصولات خبری است.