۱۸ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ - ۱۳:۵۹
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۶۵۶۲۸۸
تعداد نظرات: ۲۴ نظر
تاریخ انتشار: ۱۵:۲۴ - ۱۰-۱۲-۱۳۹۷
کد ۶۵۶۲۸۸
انتشار: ۱۵:۲۴ - ۱۰-۱۲-۱۳۹۷
به بهانۀ هشتادو‌نهمین سال‌مرگ آخرین پادشاه قاجار

احمد‌شاه؛ پول‌دوست آری، وطن‌فروش نه

89 سال پیش، روزنامۀ اطلاعات در چنین روزی و در شمارۀ 10 اسفند 1308 خورشیدی خبر مرگ آخرین پادشاه قاجار را در صفحه نخست با عنوان «فوت احمد میرزا پادشاه سابق ایران» منتشر کرد.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- 89 سال پیش، روزنامۀ اطلاعات در شمارۀ 10 اسفند 1308 خورشیدی از مرگ آخرین پادشاه قاجار خبر داد و در خبری زیر عنوان «فوت احمد میرزا پادشاه سابق ایران» نوشت:

«احمد میرزا پادشاه مخلوع سابق ایران که در پاریس اقامت داشت، چندی بود مریض و مشغول معالجه بود. مطابق خبری که چندی قبل واصل گردید کلیۀ او خراب و پس از عمل، یک کلیۀ او را خارج و کلیۀ دیگرش نیز خراب و مشغول معالجه بود.

مطابق خبری که امروز بوسیلۀ بی‌سیم برلن واصل گردید مشارالیه در مریضخانۀ آمریکایی پاریس فوت نموده است.

اینک عین خبر ذیلا درج می شود: فوت شاه سابق ایران. پاریس- احمد میرزا شاه سابق ایران که از سال 1914 تا 1926 سلطنت نمود در مریضخانۀ آمریکایی پاریس فوت نمود.»

 

احمد‌شاه؛ پول‌دوست آری، وطن‌فروش نه



جالب این که نام کامل او «سلطان احمد میرزا» بود و ربطی به این نداشت که شاه شد و وقتی هم به سلطنت رسید «سلطان احمد شاه» شد اما در خبر بالا به «احمد میرزا» بسنده شده است.

قضاوت ها دربارۀ کارنامۀ احمد شاه متفاوت و گاه متضاد است. حسین مکی در «مختصری از زندگی سیاسی سلطان احمد شاه قاجار» تصویر مثبتی از او ترسیم می‌کند به این خاطر که «سلطنت کرد نه حکومت» و یادآور می شود: مگر آرمان مشروطه جز این بود؟

احمد شاه؛ پول‌دوست آری، وطن‌فروش نه

در مقابل، جواد شیخ الاسلامی در کتاب «سیمای احمد شاه قاجار» می‌کوشد به قول خود به «افسانۀ مظلومیت و دموکرات‌مَنِشی او پایان دهد.»

با این که اسنادی منتشر شده که از روابط محرمانۀ احمد شاه با سفارت شوروی حکایت می‌کند اما انصاف این است که او وطن‌فروش نبود. پول‌دوست البته آری.

مهم ترین فراز زندگی احمد شاه البته امتناع از تأیید قرارداد 1919 در ضیافت شام جرج پنجم پادشاه بریتانیاست که در کتاب «سیمای احمد شاه قاجار» هم به آن پرداخته شده و حتی در آثار مربوط به کودتای سوم اسفند 1299 برخی ادعا می کنند سید ضیاءالدین طباطبایی با استناد به همین رفتار سفارت انگلستان در تهران را مجاب کرد که دولت مورد قبول بریتانیا را بر سر کار آورند.

احمد شاه؛ پول‌دوست آری، وطن‌فروش نه

گفته می شود نطق تأیید قرار داد 1919 در حضور جرج ششم را نصرت الدوله آماده کرده بود اما پادشاه جوان به وزیر خارجه اش می گوید: «مکرر به تو و وثوق الدوله گفته‌ام هر گ... که می‌خواهید بخورید، بخورید ولی پای مرا وسط نکشید.»

در مقابل اما منتقدان می گویند درست است که در حضور پادشاه بریتانیا قرارداد 1919 میان ایران و انگلستان را تأیید نکرد ولی در ضیافت شام وزیر خارجۀ انگلستان همان موضع را تکرار نمی کند و گفته می شود این بار حتی تأیید می‌کند.

با این حال در نظر داشته باشیم اگر وطن‌فروش بود و شخصیتی مانند وثوق‌الدوله داشت، رجالی چون ناصر‌الملک و مستوفی‌الممالک و مشیر‌الدوله صدر اعظم او نمی شدند و مهم‌تر این که اگر باب میل انگلستان بود چرا سفارتخانه و بعد وزارت خارجه شان از کودتای سوم حوت (اسفند) 1299 حمایت کردند؟ (در آن زمان کودتا به شکل تغییر دولت بود و نمی توانستند پادشاه را کنار بزنند).

مهم‌ترین استناد کسانی که احمد شاه را وطن فروش یا مزدور انگلیس می‌دانند این است که از انگلستان حقوق می‌گرفته است. در پاسخ اما گفته می‌شود ایران چنان به انگلستان مقروض بوده که کل بودجه در اختیار یک بانک انگلیسی قرار داشته و با این منطق نه فقط شاه که هر که از بانک انگلیسی حقوق می‌گرفته را باید مزدور انگلستان بدانیم حال آن که می‌دانیم چنین اتهامی نسبت به شماری از رجال وارد نیست و نوع مواجهه با قرارداد 1919 هم گویاست.

 

احمد شاه؛ پول‌دوست آری، وطن‌فروش نه

 برخی از کسانی که انگ وطن فروش می زنند نیز به گفته هایی استناد می کنند که آکنده از انتقاد از جامعۀ ایران است. اما در واقع او از فضای آلوده سیاسی انتقاد می کند و از آن همه دروغ و خیانت و این به معنی بی علاقگی به ایران نیست و اساسا نمی توان مثل نقل و نبات به همه اتهام وطن فروشی و خیانت زد.

  در قضاوت و مقایسه این را هم باید در نظر داشت دوران سلطنت او اگر بدترین سال های تاریخ معاصر شد به خاطر تقارن با جنگ اول جهانی و تهدید تمامیت ارضی ایران و تنش های ناشی از عملکرد پدرش بود و او را باید با پدرش مقایسه کنیم و این که راه محمد علی شاه را ادامه نداد و البته مشروطه‌خواهان هم اجازه نمی‌دادند.

پدر و مادرش به سفارت روسیه پناهنده شده بودند و سلطان احمد میرزای 12 ساله با گریه و زاری به قصر سلطنتی آورده شد و به نوشتۀ سید حسن تقی‌زاده چندان بی‌قرار بود که حتی «شبی می‌خواست الاغ سوار شود و پنهانی به زرگنده برود پیش پدر و مادرش اما موفق نشد!»

در دوران نوجوانی او البته پدربزرگش کامران میرزا و نایب‌السلطنه ها و اطرافیان تا توانستند سوء استفاده کردند و ارزیابی دربارۀ او باید با توجه به سن و سال و بعد از سن قانونی و نیز اوضاع و احوال مملکت باشد و این که قرار نبود حکومت کند و قرار بود فقط سلطنت کند.

دربارۀ ثروت او نیز از اموال عمومی برنداشت بلکه سود همان پول‌هایی بود که قبلا در بورس‌های خارجی سرمایه‌گذاری کرده بود وگرنه اگر دنبال پول به هر قیمت بود پیشنهاد رشوه برای کناره‌گیری به نفع رضاخان را می‌پذیرفت تا مسیر سلطنت را آسان‌تر طی کند.

واقعیت این است که بخشی از تبلیغات منفی علیه احمد شاه که سلطنت نمادین مطلوب مشروطه را اعمال می‌کرد در توجیه خلع او بعدها شکل گرفت و آن قدر از سفرهای طولانی مدت او انتقاد شد که رضاشاه به جز ترکیه و در دوره سلطنت سفر خارجی نرفت.

کافی است پدر و پسر را مقایسه کنیم. محمد علی شاه درصدد بازگرداندن استبداد بود و با آزادی‌خواهان و مجلس آن رفتارها را داشت و خود سرانجام در ایتالیا جان سپرد و احمد شاه می‌کوشید پادشاهی مطابق مشروطه باشد.

هر چند بحران‌هایی اساسی توان او را گرفت: پیش‌روی روس‌ها و عثمانی‌ها و ناگهان ظهور رضا خان و او که نه می‌توانست اعمال قدرت کند و نه کنار برود چون ایران قطعه‌قطعه می‌شد تصمیم گرفت همان پادشاه نمادین مشروطه باشد و راهی فرنگ شد.

به این سفرهای طولانی هم دو گونه نگریسته می‌شود. نگاهی که به منزلۀ فرار او از مشکلات و ترجیح لذت‌های پاریس بر مشقت‌های ایران است ولو پادشاه آن باشی و نگاهی که از خروج و سفر به مثابه احترام به تفاوت پادشاه مشروطه با شاهان مستبد یاد می‌کند.

موافق و مخالف اما بر این قول متفق‌اند که احمد شاه به سوگند خود در وفاداری به قانون اساسی مشروطه پای‌بند ماند و این بر هر بحث فرعی دیگر مقدم است.

چندان که رضا شاه و محمدرضا شاه نیز بیش از کارنامۀ خود در عرصه‌های عمرانی با میزان رعایت اصول قانون اساسی مشروطه داوری شدند و تاوان پرداختند و بیشتر این اصل که حکومت می‌کنند یا سلطنت. کما این که خواست دکتر مصدق از شاه هم جز این نبود که سلطنت کند نه حکومت و گویا همین دکتر مصدق در نامه‌ای موارد مطروحه در کتاب حسین مکی را دربارۀ احمد شاه تأیید می‌کند.

 

ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۲۴
در انتظار بررسی: ۷۱
غیر قابل انتشار: ۴۰
ناشناس
Netherlands
۱۶:۳۷ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
28
110
خیلی درد آور اینکه تنها دوره ای که شاهی مشروطه بود و حقوق ملت رعایت شد همان دوران کوتاه احمدشاه بود که شوربختانه دوران سیاهبختی برای ایران بود. از قحطی و وبا وگرفته نصف شدن جمعیت ایران گرفته تا ضعف حکومت مرکزی.
کاش کمی خوش شانس تر بودیم و درگیر جنگ جهانی اول گرفتار نشده بودیم تا این دمکراسی نوپا هم جانی می‌گرفت
ناشناس
Greece
۱۷:۵۳ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
16
71
مرحوم احمد شاه قاجار تاحد زیادی به آرمانهای مشروطه نزدیک بود و سلطنت می کرد حال آنکه محمدعلیشاه منفور هم نالایق بود هم از لحاظ انسانی به درجه سبوعیت رسیده بود.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۴۴ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
74
113
کاش همون سلطنت احمد شاه ادامه پیدا میکرد و کار به رضا خان و وقایع بعدی نمیکشید. الان تاریخ ایران جور دیگر بود.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۰۹ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
34
98
در واقع تنها پادشاهی مشروطه در ایران پادشاهی احمدشاه بود.اما انگلیسی ها دنبال پادشاهی بودند که منافع و مطامعشان را تضمین کند و تابع دیکته شان باشد .بدیهی بود که پادشاهی که تابع قوانین مشروطه بود به کارشان نمی آمد به همین دلیل بود که ایران را اسیر هرج و مرج فزاینده کردند تا زمینه برای تحمیل یک دیکتاتور بر این مملکت محیا شود و چنین بود که احمدشاه اولین و آخرین پادشاه مشروطه ایران شد...هیچ کشوری به اندازه انگلیس به ایران و ایرانی ستم نکرده است.
محمد
Iran (Islamic Republic of)
۲۰:۰۷ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
178
88
انگلستان همیشه میخواست افراد تابع و مطیع را به حکومت برساند اگر احمد شاه چنین میکرد بدون شک تا سالها حکومت او دوام می یافت رضا خان با کمک انگلیس بر سر کار امد و وقتی احساس کرد متواند روبروی ولی نعمتش بایستاد از قدرت خلع شد و پسر جوانش که الفبای سیاست هم نمی دانست اما بر عکس احمد شاه مطیع محض فرامین انگلیس و بعدها امریکا گشت توانست 37 سال براحتی حکومت کند و اگر نبود شخصیتی مثل امام خمینی که انقلاب اسلامی را هدایت و رهبری کند تا تکمیل کننده انقلاب مشروطیت باشد همچنان شاه می ماند چون مطیع محض قدرتهای خارجی بود
خويي
Iran (Islamic Republic of)
۲۰:۱۰ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
19
144
ما چه بخواهيم وچه نخواهيم اينها جزيي از تاريخ كشور ما هستند كه به اقتضاي زمان وموقعيت موجود حكومت كردند سعي كنيم قبول كنيم شايداشتباهاتي داشتند ولي ايراني وطن دوست بودند چرا به غير از خودمان كسي را دوستدار ايران نمي دانيم مگر نادر شاه كم خدمت كرد ويا ديگران
طاهر
Iran (Islamic Republic of)
۲۱:۳۵ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
77
57
با سلام
تا جایی که خبر داریم در دوران احمد شاه بود که نیمی از جمعیت ایران بر اثر خروج ذخایر گندم کشور نابود شدند.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۱:۴۰ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
78
35
احمدشاه مگه ایران بود؟!! فرانسه بود کلا
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۲:۲۸ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
55
116
چه عجب، یه ذره از زاویه توهمات و چرندیات پهلوی به آخرین شاه قاجار نگاه نشد!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۳:۰۴ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۰
24
127
جناب خدیر
واقعا از قلمتان لذت می برم. تابحال در میان ژورنالیست ها کسی پا به این میدان نگذاشته بود تا در مورد احمدشاه مطلبی بنویسد از اینکه بی طرفانه و بدون تعصب نوشتاری را تهیه کرده اید سپاسگزارم البته متعصبین بر شما خرده خواهند گرفت.
ناشناس
Ukraine
۰۰:۱۶ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
11
64
احمدشاه شاید بهترین شاه قاجار نبود ولی دموکراتترین شان بود،البته مظفرالدینشاه هم که با مشروطه موافقت کرد چندان بعد از امضای فرمان عمرش به دنیا نبود
نمو
Canada
۰۱:۳۷ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
79
35
واقعا مگه پادشاهی از قاجار بود که به درد مملکت برسه نه فقط مفتخوری و هوسبازی
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۰۶ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
86
48
بی خودی طرفداری نکنید.. سلسله قاجار از اول تا اخرش باعث ننگ و بدبختی ایران بود.. همان بهتر که پهلوی ساقطش کرد
م
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۲۳ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
62
44
احمد شاه علاقه ای به ایران نداشت. چرا باید آرزو کنیم دوره سلطنت قاجارها طولانی تر می شد؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۰۰ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
14
42
مقاله خیلی خوبی بود و آقای خدیر به درستی سعی کرده که به احمد شاه و بخشی از تاریخ معاصر،ایران منصفانه و بی طرفانه نگاه بشه
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۱:۲۷ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
37
30
همه ی این مطالب برای این بود که بگین رضا شاه بد بود
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۳ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
23
8
الان که فسیل شده حالا هی جروبحث کنید
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۴:۱۹ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
امروزه ثابت شده که تاریخ فسیل نمیشود،تاریخ در روح و روان ما و در ضمیر ناخودآگاه ما همواره حضور دارد و هنوز هم تاثیر گذار است.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۳۶ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
24
27
پول دوستی سرآغاز وطنفروشیست شاید هم وطنفروشی پنهان
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۱۶ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
خودت پول دوست نیستی؟کیه که پولو دوست نداشته باشه؟
علی غفاری
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۰۳ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
3
27
مطالب جالبی بود .تا حالا طور دیگری راجع به احمد شاه فکر میکردم.البته قضاوت خیلی سخت است وبه هر نوشته ای هم نمی توان اطمینان داشت.اما انچه که نگارش شده بیان میدارد که تاریخ همیشه ادمهای با وجدان ر فراموش نمیکند.همچنان که خائنین نیز...
ناشناس
Germany
۱۶:۲۷ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
12
9
ماهی ۱۵ هزار تومان از انگلیس حقوق میگرفت و در فرانسه خوش میگذراند.
بدیع بدیع الزمانی
United States of America
۲۰:۴۷ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۱
5
7
کاش عصر ایران نوشته های مستندی را که در رد ادعای آقای خدیری فرستاده بودم چاپ میکرد. در چند ماه آینده کتابی در باره احمد شاه و رضا شاه انتشار خواهم داد که در آن برای نخستین بار تصویر سندهای انگلیس را به ایرانیان ارائه خواهم داد تا امثال جناب خدیر واقعیت ها را ببینند.
بهمن
Canada
۰۶:۱۳ - ۱۳۹۷/۱۲/۱۲
7
10
متاسفانه دوره احمد شاه با جنگ اول جهانی همزمان شد و کشور وضعیت اسفناک و آشفته ای پیدا کرده بود که همین امر مقدمات ظهور رضا شاه رو فراهم کرد که برای ایران امنیت و آبادانی به ارمغان آورد ولی با جنگ دوم جهانی و دخالت مستقیم متفقین و اشغال ایران آن دوره تمام شد.
قرارداد اسرائیل و بوئینگ برای خرید 25 جنگنده اف 15 در باب شاهنامه خوانی و سختای معنا کردن ابیات ارتش ۶ نفره ترامپ را بشناسید مرگ ۴ تروریست در درگیری با نیروهای سپاه (+عکس)/ یک سپاهی به شهادت رسید سرلشکر سلامی: مقاومت غزه توانست دولت جنگ‌افروز آمریکا را تغییر دهد / زدن بنادر برای براندازی اسرائیل کافی است امید طالبان به ترامپ / حذف نامش از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا  دعوتنامه سری اول خریداران خودرو شاسی بلند ترا صادر شد یک زن رئیس دفتر ترامپ شد آقای مهدی تاج، شکایت از «ترامپ» به کجا رسید؟ یک فعال رسانه‌ای اصولگرا: احتمالا در تلاش هستند برای تعطیلی گزارش های زنده عادل فردوسی پور چه کسانی می‌توانند نام خانوادگی‌شان را تغییر دهند/ جزییات قانون قیمت واقعی بنزین اعلام شد / هر لیتر وارداتی چند؟ قیمت طلا، سکه و ارز امروز ۱۸ آبان ۱۴۰۳/ سکه یک کانال پایین آمد طوفان در کوبا؛ قطع سراسری برق، سقوط درختان و آسیب به زیرساخت‌ها آغاز ثبت گمرکی آیفون مسافری در فرودگاه امام خمینی