دست‌بوسی‌هایی که حاشیه‌ساز شدند/ آیت الله طالقانی: ما برای پایان دادن به دستبوسی انقلاب کردیم

سیداحمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، احمد جنتی دبیر شورای نگهبان، محمدتقی مصباح‌یزدی پدر معنوی جبهه پایداری، حسن روحانی رئیس‌جمهوری و سیدمحمدعلی موسوی‌جزایری امام جمعه اهواز روحانیونی هستند که دست‌بوسی از آنان در سال‌های اخیر حاشیه‌ساز و با واکنش منفی مواجه شده است.

ایرنا نوشت: سفر آیت‌الله موسوی‌جزایری، امام جمعه اهواز و نماینده ولی‌فقیه در خوزستان به انگلیس بی‌حاشیه نبود، اما بازگشت ایشان هم جنجال‌آفرین شد. فیلمی از لحظه ورود او به کشور وجود دارد که در سالن فرودگاه عده‌ای از طلاب به ترتیب جلو می‌روند و دست امام جمعه اهواز را می‌بوسند.

انتشار این فیلم، انتقادها به علت سفر موسوی‌جزایری به انگلیس را که گفته می‌شد درمانی است، به حاشیه برد و «دست‌بوسی» را به موضوع داغ فضای مجازی تبدیل کرد. مخالفان بیشتر از موافقان هستند و این فرهنگ را مذمت می‌کنند. آنان دست‌بوسی را نشانه تملق و برای حفظ موقعیت سیاسی یا اجتماعی می‌دانند. این در حالی است که احتمال دارد این طلاب شاگردان امام جمعه اهواز باشند و دست استاد را می‌بوسند.

با این که احترام به روحانیت، سیادت یا مقام استادی انگیزه دستبوسی‌ از برخی روحانیون است، اما زمانی که فرد روحانی سمت و جایگاهی هم در حکومت دارد، ممکن است انگیزه‌ها مخلوط شود و تملق جانشین احترام و قدرشناسی شود.

دست‌بوسی از دیرباز در فرهنگ ایرانیان وجود داشته اما هیچ‌گاه مورد تأیید نبوده است. دست‌بوسی دکتر محمد مصدق از ثریا، همسر مصری محمدرضا شاه یکی از مواردی است که هم آن زمان مورد نکوهش قرار گرفت و هم امروز مخالفان مصدق از آن برای نقد به سی‌وپنجمین نخست‌وزیر ایران استفاده می‌‌کنند.

در اثنای مبارزات مردم علیه رژیم شاه، دست‌بوسی مقامات سیاسی مذموم شمرده می‌شد و با پیروزی انقلاب به نظر می‌رسید این رفتار در مقابل مقامات منسوخ شود؛ اما همچنان نشانه‌هایی از آن وجود داشت. روایتی از دست‌بوسی امام خمینی از سوی انقلابیون هنگام ورود به فرودگاه مهرآباد وجود دارد که آیت‌‌الله طالقانی از این رفتار گلایه کرده است: «وقتی در روز دوازهم بهمن ماه 1357 امام خمینی وارد ایران شد، همه برای دستبوسی پیش امام رفتند به جز آیت‌‌الله طالقانی. وقتی از ایشان علت این کار را جویا شدند گفت: من فکر می‌کردم ما برای پایان دادن به این دست‌بوسی‌ها انقلاب کرده‌ایم.»

*دست‌بوسی پسندیده و مذموم

همان میزان که بوسیدن دست اساتید و بزرگترها و پیشکسوتان علم و هنر و فرهنگ به نشانه احترام، کاری پسندیده و ارزشگذاری به جایگاه علم و هنر است، بوسیدن دست مقامات و چهره‌های سیاسی، مذموم و از روی تملق ارزیابی می‌شود؛ فرهنگ ناپسندی که همچنان در میان اطرافیان چهره‌ها وجود دارد.

کسانی که دوران رهبری امام خمینی را دیده‌اند، حیاط کوچک منزل امام و همچنین حسینیه جماران را به خاطر دارند که مردم با توجه به علاقه خود و نگاه به جایگاه دینی حضرت امام، تلاش می‌کردند خود را به دست او برسند و به نوعی برایشان ارزش دست سادات و اولاد پیامبر و رهبری دینی را داشت.

اگر بوسیدن دست امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب با وجود همه انتقادها، با نگاهی به جایگاه دینی ولایت فقیه، به نوعی توجیه‌پذیر بوده، اما دیگر دست‌بوسی‌ها به نظر می‌رسد با دور شدن از فضای سال‌های اولیه انقلاب، قدری بیشتر و ضمنا متملقانه‌تر هم شده‌اند؛ دست‌بوسی‌هایی که به مدد شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، بازتاب گسترده می‌یابند و بشدت مورد انتقاد قرار می‌گیرند.

*دست‌بوسی امام جمعه تهران از «علامه مصباح»

آیت‌الله محمدتقی مصباح‌ یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی ‌‌و پژوهشی امام خمینی(ره) یکی از علمایی است که بارها تصاویری از علاقه‌مندان او که «علامه» خطابش می‌کنند، منتشر شده که دست استاد را می‌بوسند. اما قابل‌ تأمل‌ترین تصویر دست‌بوسی از مصباح‌یزدی مربوط به دست‌بوسی کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران از اوست.

اوایل سال 92 تصویری از حاشیه مراسم عمامه‌گذاری طلاب حوزه علمیه امام خمینی منتشر شد که امام جمعه موقت تهران در کنار صندلی محمدتقی مصباح‌یزدی زانو زده و دست او را می‌بوسید. آیت‌الله مصباح البته شاگردان زیادی تربیت کرده و شاید حجت‌الاسلام صدیقی نیز استاد و شاگردی را دلیل دست‌بوسی خود بیان کند.

*بوسه دردسرساز آشنا از دستان جنتی

احمد جنتی، دبیر 92 ساله شورای نگهبان شاید همان‌قدر که مخالف دارد، موافق نداشته باشد، اما گاهی حتی مخالفانش هم بر دستانش بوسه زده‌اند، بوسه‌هایی که برای دو طرف دردسرساز شده است.

دست‌بوسی از آیت‌الله جنتی که از سال 58 به عضویت شورای نگهبان درآمده، از سوی حامیانش دور از انتظار نبوده و بارها تصاویری از این دست دیده شده است. آخرین تصویر از دست‌بوسی یکی از علاقه‌مندان آیت‌الله که در فضای مجازی دست‌به‌دست شد مربوط به محمدرضا نقدی است. فرمانده وقت سازمان بسیج مستضعفین در حاشیه مراسم ختم فرج‌الله سلحشور، کارگردان سینما و تلویزیون هنگامی که دبیر شورای نگهبان در حال ترک مراسم بود، خم شده و بر دستان آیت‌الله بوسه می‌زند.

دو سال بعد از این دست‌بوسی، مورد مشابهی اتفاق افتاد اما سروصدای زیادی به پا کرد. کسی که دستش بوسیده می‌شد همان دبیر شورای نگهبان بود، اما فردی که خم شده و دست‌بوسی می‌کرد در کانون حملات قرار گرفت. در تصویری که منتشر شده بود حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی در حاشیه مراسم درگذشت همسر امام جمعه مشهد، دست آیت‌الله جنتی را می‌بوسید.

با انتشار تصاویر این دستبوسی، موج انتقادات به سمت مشاور حسن روحانی روانه شد و او را مجبور به پاسخ کرد. او در کانال تلگرامی خود نقل‌قولی از اظهارات حسن روحانی در ایام انتخابات در تبریز کرد تا از شدت واکنش‌‌ها به دست‌بوسی از دبیر شورای نگهبان بکاهد. او این اظهارت از رئیس‌جمهوری را که گفته بود «ما همه می‌توانیم با وحدت و اتحاد و همبستگی و آرامش، با کمک از رهبر عزیز و فرهیخته‌ای که من حاضرم برای برخی امور ده‌ها بار دست ایشان را ببوسم، مشکلات را حل کنیم» نوشت تا از دست‌بوسی‌اش در راستای حل مشکلات کشور دفاع کند. این استدلال اما منتقدانش را ساکت نکرد و آشنا مجبور به توضیحات بیشتر شد. او بعد از گذشت چند روز در کانال تلگرامی‌اش نوشت: «بارها دست آیت‌الله خزعلی، آیت‌الله مهدوی‌کنی، آیت‌الله علم‌الهدی، دکتر معتمدنژاد، دکتر محسنیان‌راد و دیگر استادانم را هم بوسیده‌ام. به این بوسه‌ها افتخار می‌کنم ولی این به معنای تبعیت محض از آنان نیست.»

*صف برای دست‌بوسی از امام جمعه مشهد

اگر احمد جنتی و محمدتقی مصباح‌یزدی هرازگاهی با دست‌بوسی از سوی شاگردان و مریدانشان مواجه می‌شوند، سیداحمد علم‌‌الهدی، امام جمعه مشهد هفته‌ای یک بار شاهد اظهار علاقه حامیان خود به این شکل است. اولین بار سال 95 فیلمی در فضای مجازی دست‌به‌دست شد که صفی از مردم را نشان می‌داد که یکی‌یکی جلو می‌آیند و دست امام جمعه شهر خود را می‌بوسند. با انتشار این فیلم، انتقادها از علم‌الهدی بالا گرفت و در نهایت دفتر او مجبور به پاسخگویی شد.

اطلاعیه‌ای که دفتر امام جمعه مشهد منتشر کرد می‌گفت «تصاویر، مربوط به جلسه تفسیر هفتگی آیت‌الله علم‌الهدی در مهدیه مشهد است که مخاطب عمومی دارد، اما هیچ اجبار و الزامی برای وادار کردن مردم به بوسیدن دست آیت‌الله وجود ندارد و افرادی که اقدام به این عمل می‌کنند از روی علاقه شخصی خود این کار را انجام می‌دهند.»

این اطلاعیه، به واکنش‌ها درباره عدم ممانعت امام جمعه مشهد از دست‌بوسی‌ مردم از او نیز پاسخ داده و دلیل آن «درد شانه» آیت‌الله اعلام کرده بود: «آیت‌الله علم‌الهدی هیچ‌گونه رضایت و علاقه‌مندی نسبت به این کار ندارد و تا بتواند افراد را از این برخورد نهی می‌کند. وقتی این کلیپ را به خود ایشان نشان دادیم و از ایشان پرسیدیم که چرا ممانعت نمی‌کردید تا افراد جلو بیایند و دست ببوسند، گفت: ابتدا ممانعت می‌کردم و دستم را می‌کشیدم. اما وقتی به منزل می‌رفتم درد زیادی شانه و کتفم را می‌گرفت چون با ممانعت من افراد اصرار بیشتری به این کار می‌کردند و با زور دستم را به طرف خود می‌کشیدند. حتی یک شب از شدت درد خوابم نبرد. جلسات بعد به تیم حفاظت گفتم تا جلوی افرادی که می‌خواهند دست مرا ببوسند بگیرند. آن‌ها نیز علی‌رغم حسن‌نیت برخورد حفاظتی با مردم می‌کردند و موجب ناراحتی و دلخوری آنان می‌شد. لذا بلافاصله از ایشان نیز رفع درخواست کردم. تنها راهی که داشتم این بود که در مقابل اصرار افراد برای بوسیدن، دستم را نکشم و فقط رها کنم.»

*دست‌بوسی جنجالی از رئیس‌جمهوری

دست‌بوسی از علما به دست‌بوسی از رؤسای جمهوری هم رسیده است. آبان‌ماه امسال ویدیویی منتشر شد که در آن همزمان با خروج حسن روحانی از جلسه رأی اعتماد به وزرای کابینه دوازدهم از مجلس، عزت‌الله یوسفیان ملا نماینده آمل دست او را می‌بوسید.

یوسفیان‌ملا پس از انتشار این فیلم و بالا گرفتن اعتراض‌ها، به‌صراحت دست‌بوسی‌اش از رئیس‌جمهوری را رد نکرد. نماینده آمل در مجلس سپس گفت که حتی اگر دست روحانی را می‌بوسید به آن افتخار می‌کرد، چرا که روحانی استاد راهنمایش در دانشگاه بوده است و رأی ملت و تنفیذ رهبری را دارد.

*انتقاد آیات‌ هاشمی و جوادی‌آملی از دست‌بوسی

مخالفان مرحوم آیت‌الله هاشمی‌‌رفسنجانی مدعی‌اند دست‌بوسی از مقامات اجرایی از دوره ریاست‌جمهوری او نهادینه شده است. برخی تصاویر هم وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مختلف در حال بوسیدن دست آن مرحوم هستند. اما هاشمی رفسنجانی در سال پایانی عمر در مراسمی نسبت به فرهنگ دست‌بوسی در کشور انتقاد و آن را مذمت کرده بود.

هاشمی‌رفسنجانی در مراسم اختتامیه بیست‌ویکمین دوره مسابقات قرآن و عترت و نخستین جشنواره شیخ طبرسی با بیان اینکه «ملائکه به احترام آدم و برای خدا و بعد از فهمیدن علم آدم به او سجده کردند و این سجده برای خدا بود» گفته بود: «من برای دست‌بوسی‌ها این حق را برای خودم نمی‌دانم، بقیه خودشان می‌دانند. چون این کار اگر تملق باشد و باعث غرور شود گناه بزرگی است و خداوند به ما اجازه نداده است.» به‌علاوه هاشمی رفسنجانی در یکی از مراسم‌های سال‌های پایانی عمر خود وقتی حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی تلاش داشت دست او را ببوسد مانع از این عمل دعایی شد.

بر اساس روایتی که سایت فردا به نقل از یکی از شاگردان آیت‌الله جوادی آملی منتشر کرده، این مرجع تقلید در دیدار جمعی از محققین با ایشان در واکنش به اصرار یکی از طلبه‌ها که می‌خواست دست او را ببوسد با لحنی ناصحانه گفته: «نه دست کسی را ببوسید و نه بگذارید دستتان را ببوسند.»

سال 95 نیز تصویری از این استاد حوزه علمیه قم در رسانه‌ها منتشر شد که در جریان عمامه‌گذاری طلاب توسط آیت‌الله جوادی‌آملی هنگامی که یکی از طلاب قصد داشت دست این مرجع تقلید شیعیان را ببوسد وی اجازه چنین کاری را نداد و مانعش شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سروش محلاتی نیز چندی پیش در مراسم سالگرد هفتم تیر گفته بود: شهید بهشتی در آن زمان نه دست‌بوسی کسی را می‌کرد و نه اجازه می‌داد کسی دست‌بوسی او را کند و این را به فرزندان خود نیز توصیه کرده است. اما حالا دست‌بوسی که رواج دارد پابوسی هم به آن اضافه شده است.

وی به دیدگاه شهید بهشتی درباره روحانیت و رابطه آنها با مردم اشاره و تصریح کرد: شهید بهشتی خیلی دل خوشی از کلمه روحانی نداشت و می‌فرمود همه باید کمک کنند تا رابطه روحانی و مردم از رابطه ذلت، مریدی و مرادی و منحرف خارج و به رابطه عالم و متعلم تبدیل شود چرا که ما انقلاب کردیم که این رابطه‌ها را تصحیح کنیم.

*دست‌بوسی مقامات سیاسی، نشانه چاپلوسی است

محمدتقی فاضل‌میبدی درباره دست‌بوسی‌های جنجال‌برانگیز سیاسیون از علما به ایرناپلاس می‎گوید: اگر دست‌بوسی در جهت ابراز عاطفه و احساس باشد، مانند وقتی‌که پسر یا دختری دست پدر و مادرش را می‎بوسد اشکالی ندارد و در عرف ما وجود دارد.

او همچنین اضافه می‎کند: یکی از اتفاقات زشتی که در زمان شاه می‎افتاد، دست‎بوسی از او بود. به نظرم این دست‌بوسی در جهت احترام و ابراز احساسات نبود و برای چاپلوسی بود.

این عضو مجمع مدرسین حوزه علمیه قم تأکید می‌کند: اگر دست‌بوسی در جهت بیان احترام باشد، به لحاظ عرفی اشکالی ندارد و متداول است، اما در قاموس و ادبیات سیاسی ما، دست‌بوسی مقامات سیاسی کار درستی نیست و نشان از تملق است.

تماشاخانه

رسوایی اخلاقی در کلیساهای انگلستان / کسی که تاج شاه چارلز را بر سرش گذاشت چه کرد؟ (فیلم)

عروسک‌های پاپت به جای خانواده / اهالی یک روستا در ژاپن حسرت گذشته را به شکل عجیبی پر می‌کنند (فیلم)

فیلم های دیگر