«ـ دیدید کسانی هستند که عمل‌های مختلفی از لب و بینی و گونه انجام می‌دهند. الان از صورت گذشته و به اعضای بدن رسیده است؟ ـ دقیقا الان خودمم برای اعضای بدن میخوام! ـ کجا؟؟ ـ نمیشه که گفت!» این دیالوگ‌ها از یکی از بخش‌های خبری صداوسیما پخش شده است و همانند صحنه‌های نامتعارفی که چندی قبل از تلویزیون کیش پخش شد، این روزها مدام در فضای مجازی دست به دست می‌شود.

ایسنا نوشت: گزارشگران شبکه خبر با دو میکروفن به یک‌باره به سمت خانمی می‌روند که از چسب بینی‌اش می‌توان فهمید تازگی عمل کرده است و بی‌مقدمه چنین پرسش‌هایی را مطرح می‌کنند. مصاحبه‌شونده هم از خجالتشان درمی‌آید و صریح آنچه به ذهنش می‌رسد را مطرح می‌کند و دیالوگ‌ها هم همان طور از یک شبکه خبری بین‌المللی پخش می‌شود.

اما اینکه چطور می‌شود تلویزیونی که گاه کیلومترها از زندگی مردم خود فاصله می‌گیرد و به واسطه چنین عملکردی نقدهای بسیاری را هم به جان می‌خرد، یک‌دفعه اینچنین به حریم شخصی آدم‌ها وارد می‌شود و مسائل ریز و درشت خصوصی آنها را افشا می‌کند، تناقضی خنده‌دار و در عین نگران‌کننده است.

بی‌توجهی به حریم خصوصی در صداوسیما

به همین منظور خبرنگار ایسنا موضوع را با حسین امامی ـ مدرس دانشگاه ـ در میان گذاشته است.

امامی معتقد است: شاهد انواع نقض حریم خصوصی در صداوسیما هستیم. همین که صداوسیما با دوربین باز به سراغ یک شهروند برود و با او گفت‌وگو کند خود یک نقض حریم خصوصی است. مگر اینکه قبل از مصاحبه با آنها هماهنگ شده باشد که آیا اجازه مصاحبه دارند یا نه. این امر در بحث اخلاق حرفه‌ای خبرنگاری مذموم است.

صداوسیما باید بر رفتارهای هنجار جامعه تاکید کند

امامی اعتقاد دارد، پرسیدن از احوالات و حریم خصوصی یک فرد آن هم در مورد یک ناهنجاری در جامعه و انتشار از طریق یک رسانه جمعی، نه تنها مشکلی را برطرف نخواهد کرد، بلکه خود ضدتبلیغ است؛ به گونه‌ای که می‌تواند اقدامی ناشایست ترویج پیدا کند؛ بنابراین تلویزیون بدون اینکه از آسیب‌های این گزارش با خبر باشد، بیشتر نسبت به تبلیغ نادرست یک موضوع اقدام کرده است.

این مدرس ارتباطات افزود: صداوسیما باید بر رفتارهای هنجار جامعه تاکید کند. گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم درباره یک ناهنجاری در جامعه، مصداق کاملی از نقص حریم خصوصی و ترویج بی‌اخلاقی است؛ در حالی که رسانه ملی باید آموزش‌دهنده اخلاق و احترام به حریم خصوصی مردم باشد.

باید درباره نگرش مردم سوال می‌شد و نه خصوصیات جسمی

او ادامه داد: نحوه پرسش گزارشگران یکی از بخش‌های مهمی است که در جریان این سوژه خبری (عمل زیبایی) باید لحاظ می‌شد. بهتر بود سوالاتی که مطرح می‌شد به بررسی «نگرش مردم» به این جراحی و نگاه مردم به این موضوع می‌پرداخت نه اینکه خبرنگار از یک خانم بپرسد: شما چه عملی کرده‌اید و قرار است عمل زیبایی بعدی‌تان در کدام قسمت بدن باشد!

امامی معتقد است در مورد این سوژه خاص، می‌شد از قالب‌های دیگر برنامه‌سازی استفاده می‌کردند؛ چرا که این موضوع به گونه‌ای نیست که بتوان آن را در یک گزارش خبری مطرح کرد و نتیجه گرفت. این ملاحظات در کشوری با شرایط خاص ما که بیشترین عمل زیبایی را در جهان دارد، باید حساب شده و دقیق‌تر در رسانه ها مورد تحلیل و نقد قرار بگیرد.

قالب گزارش خبری برای عمل زیبایی مناسب نبود

امامی می‌افزاید: اگر این برنامه را در شبکه سلامت سیما تهیه می‌کردند نه در قالب گزارش خبری کوتاه، بلکه برنامه‌ای همراه با تحلیل و مصاحبه با کارشناسان در یک برنامه حداقل یک ساعته شاید به موضوع بهتر پرداخته می‌شد. حتی اینکه صدای افراد داوطلب پخش می‌شد و نه چهره‌های آنان. برای موضوعاتی این چنین، این کار بخش خبر نیست که بخواهد موضوعاتی از این دست را بشکافد چرا که می‌تواند اثر معکوس بر جامعه بگذارد.

این مدرس ارتباطات معتقد است: هر موضوعی را نمی‌توان صرفا در یک قالب عرضه کرد. شاید بهتر بود برای این موضوع موشن گرافیک و یا برنامه‌سازی به صورت مستند را در دستور کار قرار داد.

سواد رسانه‌ای مردم می‌تواند جلوی بازنشر یک ناهنجاری را بگیرد

وی در ادامه مطرح کرد: شاید خیلی از افراد این گزارش صداوسیما را از آنتن تلویزیون ندیده باشند اما در فضای مجازی آن را دیدند. در فضای مجازی به هر حال طبیعی است که با انتشار قسمتی از یک گزارش صرفا در مورد آن بخش قضاوت کنیم. به هرحال چه بخواهیم و چه نخواهیم این اتفاق در شبکه‌های اجتماعی می افتد و ما با این پدیده مواجه هستیم که همه چیز مبتنی بر کوتاه نویسی و کوتاه گویی باشد. در این میان نقش سواد رسانه‌ای برای مخاطب هم مهم است که یک مخاطب در استفاده از آن محتوا چگونه با آن مطلب مواجه شود؛ بنابراین قدرت تحلیل مخاطب مهم است که بداند فرضا این موضوع یک اقدام غیرحرفه‌ای از سمت صداوسیما بوده است. پس در بازنشر دومینوی یک ناهنجاری و نقض حریم خصوصی مردم می‌تواند یک فرد مشارکت نکند. یعنی باید این مهارت انتقادی تقویت شود که در لحظه مواجهه با این نوع سوژه‌ها مردم چه برخوردی داشته باشند.

ضرورت تدوین سیاستگذاری جدید

امامی در پایان یادآور شد: همیشه جو بی‌اعتمادی مردم نسبت به گزارش‌هایی که صداوسیما کار می‌کند، وجود دارد. اینکه گزارش‌های صداوسیما یک‌طرفه است و بی‌طرفی در آن رعایت نمی‌شود، یعنی حرف‌های موافق و مخالف یک موضوع گفته نمی‌شود، بعضا نقض حریم خصوصی صورت می‌گیرد و صداوسیما می‌خواهد جهت‌دهی شده گزارش‌هایش را به خورد مخاطب بدهد. نمونه دیگر آن گفت‌وگویی بوده که با فرد محکوم به اعدام در آخرین لحظات زندگی‌اش صورت داده است. صداوسیما باید برای این مساله‌ها فکر اساسی کند. برای یک بار هم که شده یک سیاستگذاری جدیدی را تدوین و ترسیم کند. اینکه چگونه اعتماد از دست رفته مخاطبان به گزارش‌های خبری صداوسیما را برگردانند. به همین دلیل مردم و افکار عمومی نسبت به گزارش‌های خبری صداوسیما نگاهی بدبینانه دارند.