عصر ایران؛ حسن ظهوری _ زمانی زیستگاه‌شان از هند تا سوریه بود. در افغانستان، ترکمنستان، ایران، عربستان، عراق و سوریه زندگی می‌کردند اما جمعیت‌شان به سرعت کاهش پیدا کرد. پس از جنگ جهانی دوم دیگر در شبه قاره هند دیده نشدند و با ورود جیپ‌ها به بیابان‌ها و شکار انبوه حیوانات دشت از جمله آهوها، نسل این حیوان کمیاب‌تر شد. هرچند هنوز نام‌اش یوزپلنگ آسیایی‌است اما حالا فقط در ایران زندگی می‌کند؛ آن‌هم با کمترین جمعیت ممکن.

تا ابتدای دهه ۲۰ شمسی، ۴۰۰ قلاده یوزپلنگ در ایران زندگی می‌کردند. آن‌ها تقریبا در تمام مناطق استپی و بیابانی نیمه شرقی تا مرزهای عراق هم دیده شده بودند اما ناگهان در دهه ۱۳۵۰ ورق برمی‌گردد و جمعیت یوزپلنگ‌ها در ایران کاهش می‌یابد. حلا جمعیت‌شان آنقدر کم است که حتی مرگ یک یوزپلنگ هم می‌تواند یک فاجعه جبران‌ناپذیر باشد.

جمعیت یوزها در دهه ۶۰ شمسی آنچنان کم شد که خبر از انقراض آن به گوش می‌رسید. تلاش‌ها برای دیدن حتی یک یوز هم بی‌فایده بود. مثلا در منطقه خوش ییلاق از پارک ملی توران که یکی از زیست‌گاه‌های اصلی این حیوان بود، آخرین یوز در سال ۱۳۶۲ دیده شد.

جمعیت باقی‌مانده یوزها اکنون در ۱۰ منطقه حفاظت شده نگهداری می‌شوند. این زیست‌گاه‌ها بیشتر در نواحی دشت کویر و در شرق ایران هستند. در این میان دو یوز پلنگ نر و ماده با نام‌های کوشکی و دلبر هم در پارک پردیسان تهران نگهداری می‌شوند و کارشناسان سازمان محیط زیست امیدوارند که جفت گیری این دو قلاده، کمکی به جمعیت در خطر یوزها کند اما گویا آن‌ها خیال همکاری ندارند و حالا قرار است با لقاح مصنوعی این کار انجام شود.

بیش از یک دهه از عمر پروژه حفاظت از یوز آسیایی در ایران می‌گذرد اما هنوز نگرانی‌های زیادی درباره حفاظت از این گونه نادر وجود دارد. سالانه خبر کشته شدن ۳ تا ۵ یوزپلنگ شنیده می‌شود. بیشتر آن‌ها در تصادفات جاده‌ای جان‌شان را از دست می‌دهند. برخی از یوزپلنگ‌ها هم توسط افراد محلی و در محاصره و جنگ با سگ‌های گله کشته می‌شوند. البته بدشانسی‌ها تمامی ندارد و مدیر این پروژه هم چندی پیش به دلایل امنیتی بازداشت شده‌است.