پس از جنگ جهانی دوم، طرح مفهومی تانک های سبک باری دیگر در اتحاد جماهیر شوروی احیا شد. برنامه ریزی ها در جهتی صورت می گرفت که این دسته از تانک ها در عملیات های شناسایی کاربری داشته باشند و به همین علت نیازمند قابلیت "شنا" بودند.

عصرایران؛ مجله تصویری سلاح- به راستی که یکی از عجیب و غریب ترین عناصر نظامی جنگ سرد، تانک سبک و دوزیست اتحاد جماهیر شوروی تحت عنوان PT-76 به شمار می رود. این تانک در اوایل دهه 1950 معرفی و به سرعت تبدیل به تانک استاندارد مخصوص عملیات شناسایی برای ارتش شوروی و همچنین دیگر نیروهای مسلح پیمان ورشو شد (پیمان ورشو یا پیمان همیاری اروپای شرقی یک پیمان نظامی است که به امضای هشت کشور آلبانی، آلمان شرقی، بلغارستان، چکسلواکی، شوروی، رومانی، لهستان و مجارستان رسید. پیمان مذکور طی جنگ سرد به عنوان رقیبی برای پیمان ناتو محسوب می شد). صادرات گسترده PT-76 به کشورهایی مانند هند، عراق، کره شمالی و ویتنام شمالی نیز صورت گرفت. در مجموع حدودا 25 کشور، تجربه استفاده از این تانک را در کارنامه نظامی خود به همراه دارند.

نام کامل PT-76، تانک- 76 شناور است. عدد 76 در این نام گذاری نشان دهنده کالیبر سیستم تسلیحاتی اصلی تانک خواهد بود که یک سلاح 76.2 میلی متری از سری D-56T است. همانطور که در ابتدا نیز اشاره شد، تانک PT-76 به منظور ایفای نقش های مختلفی همچون پشتیبانی آتش و عملیات های شناسایی توسعه یافت. شاسی این تانک به عنوان پایه برای طراحی وسایل نقلیه دیگری که بسیاری از آنها نیز دوزیست بودند، مورد استفاده قرار گرفت. از جمله مهم ترین این دسته وسایل نقلیه نظامی می توان به نفربر زرهی BTR-50، سلاح ضد هوایی خودکششی ZSU-23-4 و ASU-85 و همینطور خودروی پرتابگر موشک های ضد هوایی 2K12 Kub اشاره کرد.

طراحی و توسعه

پس از جنگ جهانی دوم، طرح مفهومی تانک های سبک باری دیگر در اتحاد جماهیر شوروی احیا شد. برنامه ریزی ها در جهتی صورت می گرفت که این دسته از تانک ها در عملیات های شناسایی کاربری داشته باشند و به همین علت نیازمند قابلیت "شنا" بودند. در واقع الزامات مطرح شده بیان می کردند که تانک پیشنهادی باید قادر به عبور از موانع آبی با حداقل آماده سازی ممکن باشد. بدین ترتیب پروتوتایپ های بسیاری از این تانک های سبک در اواخر دهه 1940 ساخته شدند. موفق ترین نمونه نیز obyekt 740 به شمار می رفت، زیرا نه تنها سیستم ساده ای داشت، بلکه طراحی واتر جت آن در زمان مربوطه نوآوری تحسین برانگیزی قلمداد می شد. در نهایت پروتوتایپ برگزیده در سال 1950 در کارخانهKirov ساخته شد و در تاریخ ششم اوت سال 1951 نیز به صورت رسمی با عنوان PT-76 به تصویب رسید. البته این تانک متعاقبا در روند تولید خود چندین بار اصلاح شد. به عنوان مثال در سال 1957، سلاح D-56T با D-56TM تعویض و بدنه نیز به اندازه 13 سانتی متر بالا آمد. تجهیز تانک به دستگاه های ارتباطی و بصری جدید هم دو مورد دیگر از تغییرات انجام گرفته بودند. با توجه به اصلاحات مورد نظر، نخستین سری از تانک های تولیدی با استفاده از سلاح D-56TM و تجهیزات پیشرفته پا به عرصه رقابت نظامی گذاشتند. در سال 1959 نیز نسخه ای بهبود یافته به نام PT-76B ساخته شد که تولید آن تا سال 1967 ادامه یافت.

در سال 1964 آمریکا یک دستگاه تانک PT-76 را برای مقاصدی که به طور علنی مشخص نشده بود، مورد بررسی قرار داد. آنها معتقد بودند که تانک نام برده در مقایسه با تانک های آمریکایی حرف زیادی برای گفتن نخواهد داشت.

از نظر طراحی ظاهری، PT-76 نیز مشابه تانک های متداول است. بخش عملیاتی در مرکز و قسمت محتوی موتور در پشت مجموعه قرار گرفته اند. این تانک برای 3 نفر خدمه ظرفیت خواهد داشت و فرمانده به جز مسئولیت اصلی خود، نقش اپراتور رادیویی و توپچی را هم بر عهده دارد. همین موضوع منجر به کاهش کارایی وی به عنوان یک ناظر می شود. محل استقرار فرمانده و بارکننده داخل برجک خواهد بود، به گونه ای که فرمانده در سمت چپ سلاح اصلی و بارکننده در سمت راست آن می نشینند. زیر صندلی راننده یک دریچه اضطراری وجود دارد که می تواند توسط تمامی خدمه مورد استفاده قرار گیرد. شب هنگام پریسکوپ مرکزی جای خود را به یک دستگاه دید در شب (TVN-2B) می دهد که دیدی واضح تا 60 متر را در اختیار راننده قرار خواهد داد.

اما گفته شد که مهم ترین ویژگی تانک PT-76، قابلیت منحصر به فرد آن برای شنا خواهد بود. این تانک دوزیست بدنه ای تخت و قایقی شکل دارد که همین دو فاکتور حداقل مقاومت حین شناور شدن روی سطح آب را تضمین می کنند. PT-76 با اتکا به دو پمپ الکتریکی توانایی شنا را به دست آورده و پایداری خود را حفظ می کند. حتی در صورت آسیب و یا نشتی تانک، باز هم پمپ های الکتریکی مجموعه را در حالت شناور نگه خواهند داشت. لازم به ذکر است که استفاده راننده از پریسکوپ شنا، قدرت عمل بیشتری را به وی می بخشد. نیروی محرکه تانک برای شنا دو هیدروجت هستند که هر کدام از آنها در یکی از طرفین بدنه قرار گرفته اند. برای چرخش 180 درجه ای تانک در حالی که یکی از واترجت ها در آب غوطه ور است، دیگری به تغییر زاویه کمک می کند. جالب است بدانید که این سیستم در نفربر زره پوش BTR-50 نیز استفاده شده است. PT-76 قادر است با حداکثر سرعت 10.2 کیلومتر بر ساعت شنا کند. این تانک بردی معادل 100 کیلومتر خواهد داشت. گذر از اکثر موانع آبی و همچنین شنا در دریا را نیز می توان به لیست قابلیت های PT-76 اضافه کرد. البته طراحی دوزیست باعث شده است که تانک مورد نظر نسبت به وزن خود بسیار بزرگ باشد و پوشش زرهی کمتری در مقایسه با دیگر تانک های سبک داشته باشد.