کشف آثار عصر مفرغ در خراسان شمالی (+عکس)

آثار معماری و دو تدفین مربوط به اواخر عصر آهن (نیمه اول هزاره اول پیش از میلاد) در دامنه تپه نادری شیروان شناسایی و بقایای یک دیوار بزرگ خشتی مربوط به عصر مفرغ در پای دامنه جنوبی تپه کشف شد.

به گزارش ایسنا، علی‌اکبر وحدتی، سرپرست برنامه فصل دوم گمانه‌زنی برای لایه نگاری با اعلام این خبر گفت: پیرو عقد تفاهم‌نامه پژوهشی-آموزشی بین پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور و دانشگاه نانجینگ چین برای انجام پژوهش‌های باستان شناسی در تپه نادری شیروان، گروهی از باستان‌شناسان از مراکز داخلی و بین المللی فصل دوم کاوش در تپه نادری را آغاز کردند.

وی یکی از اهداف اصلی فصل دوم کاوش در تپه نادری را لایه‌نگاری برای شناخت توالی باستانی و تاسیس گاهنگاری محلی در منطقه شمال خراسان اعلام کرد و گفت: مواد حاصل از کاوش علاوه بر شناخت دوره های استقرار باستانی در منطقه، از طریق مطالعات میان رشته ای به بازسازی اقتصاد معیشتی ساکنین این منطقه در طول تاریخ کمک شایانی خواهد کرد.

او افزود: با توجه به قرار گیری تپه نادری در بافت مسکونی شهر شیروان و برای رفع مشکلات محلی و کمک به پروژه بازآفرینی شهری با تاکید بر هویت شهری شیروان، ساماندهی و تعیین دقیق عرصه و پیشنهاد حریم تپه نادری در دستور کار گروه مشترک قرار گرفت.

وی با بیان این‌که برای دستیابی به این اهداف، گروه مشترک یک گمانه پلکانی در جبهه جنوبی تپه باز کرد که کاوش در آن تا خاک بکر ادامه یافت، ادامه داد: زندگی در تپه نادری از میانه هزاره چهارم پیش از میلاد( حدود ۵۵۰۰ سال قبل) آغاز شده و در دوران مختلف تا دورۀ اسلامی زندگی در آن جریان داشته است.

او با اشاره به این‌که گروه کاوش از متخصصان رشته‌های مختلف مانند باستان شناسی، زمین شناسی، ژئوفیزیک، مرمت، معماری و نقشه برداری از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، دانشگاه نانجینگ چین و موزه تاریخ طبیعی پاریس تشکیل شده است، از شناسایی آثار معماری و دو تدفین مربوط به اواخر عصر آهن (نیمه اول هزاره اول قبل از میلاد) در گمانۀ پلکانی در دامنه تپه خبر داد.

وحدتی از جالب توجه‌ترین آثار کشف شده در این بخش را بقایای یک دیوار بزرگ خشتی مربوط به عصر مفرغ در پای دامنه جنوبی تپه دانست و گفت: این دیوار که بیش از چهار متر عرض دارد و حدود دو متر از ارتفاع آن سالم باقی مانده، در حاشیه استقرار ایجاد شده و بر اساس شواهد باستان شناسی به احتمال زیاد بخشی از دیوار دفاعی پیرامونی این استقرار در عصر مفرغ است.

او افزود: با توجه به اینکه حجم اصلی نهشته‌های باستانی در تپه نادری مربوط به عصر مفرغ است، به نظر می رسد تپه نادری در آستانه دوران شهر نشینی بسیار شکوفا بوده و دیوار دفاعی به منظور حفاظت از ساکنین در اطراف تپه ایجاد شده بود.

به گفته وی، بررسی مواد باستان‌شناسی حاصل از کاوش در تپه نادری حاکی از روابط فرهنگی این منطقه به دو حوزه فرهنگی نمازگاه در جنوب ترکمنستان و فرهنگ نوع گرگان در جنوب دریای کاسپی است.

وحدتی افزود: شاخص‌ترین یافته‌های سفالی تپه نادری با سفالینه‌های منقوش دوره‌ی چهارم نمازگاه و سفالینه‌های خاکستری داغدار در مکان‌هایی چون اُلُغ تپه، آق تپه و پارخای در جنوب ترکمنستان و شاه تپه و ترنگ تپه در دشت گرگان قابل مقایسه است.

او با بیان این نکته که همزمان با فصل دوم کاوش مرمت برج و باروی دوره‌ی قاجار در اطراف تپه نادری نیز ادامه یافت، گفت: در همین راستا گروه کاوش بخش‌هایی از حصار پیرامونی که در دهه‌های قبل تخریب شده و آثار آن محو شده بود را با روش پیگردی کاوش کرد تا زمینه ادامه مرمت برج و بارو در فصول آتی فراهم شود.

وی افزود: این برج و بارو که در دوره‌ی قاجار در اطراف تپه نادری ایجاد شده، ضمن معرفی برشی از تاریخ این استقرار باستانی، یکی از جاذبه‌های اصلی تپه نادری در برنامه جامع گردشگری این منطقه باستانی را تشکیل می دهد.

این باستان‌شناس در ادامه از تعیین عرصه و حریم تپه نادری با بهره‌گیری از روش مته‌زنی و مغزه‌گیری از رسوبات انباشتی همراه با گمانه زنی در فصل دوم کاوش خبر داد و گفت: در این برنامه، با استفاده از مته‌های فولادی چینی، حفره‌های کوچکی به قطر پنج سانتی‌متر در اطراف تپه حفر شد که با بررسی وضع نهشت‌گذاری میزان گستردگی و نوع نهشته‌ها در کم‌ترین زمان و با حداقل هزینه و تخریب مشخص شد.

او افزود: برای تکمیل نتایج، ۱۲ گمانه نیز در محیط پیرامون تپه باز شد که نتایج حاصل از مته زنی را تایید می کند.

وی گفت: با توجه به قرار گیری تپه نادری در محیط شهری و بافت فرسوده‌ی مسکونی در اطراف تپه، با تعیین دقیق عرصه و پیشنهاد حریم تپه ارگ نادری، می‌توان برای ایجاد سایت موزه باستان شناسی و ساماندهی محیط پیرامونی در تلفیق با پروژه بازآفرینی شهری برنامه ریزی موثری انجام داد.

وحدتی با اشاره به این نکته که تپه نادری از مهمترین استقرارهای باستانی حوضه آبریز اترک است، گفت: از میانه هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد زندگی در این محوطه آغاز و تا دوره‌ی اسلامی جریان داشته است.همچنین در دوره‌ی قاجار، حکمرانان محلی شیروان بر فراز این تپه باستانی قلعه‌ای ساخته و در گردا گرد آن بارویی ایجاد کرده بودند که منطقه مسکونی را محصور کرده بود.

وی در ادامه به تصاویری از برج و باروی دوره‌ی قاجار در تپه نادری اشاره کرد که توسط عکاس ناصرالدین شاه ضبط شده و جزییاتی از معماری قلعه و باروها در مطلع الشمس توسط اعتماد السلطنه ثبت شده که این مدارک به همراه نتایج حاصل از کاوش در تهیه طرح جامع گردشگری برای این منطقه باستانی بسیار سودمند است.