زنان به استادیوم نمی‌روند تا همراه مردان ورزش کنند. می‌روند یک «نمایش» مدرن به نام فوتبال را تماشا کنند. فرم ورزشگاه‌ها هم برگرفته از «‌کولوسئوم»- بزرگ‌ترین تماشاخانه امپراتوری روم- است.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در بحث‌ها و مناقشه‌های اخیر بر سر ورود دختران و زنان به ورزشگاه‌ها برای تماشای مسابقات فوتبال، یک نکته مورد غفلت واقع شده و چه بسا اگر به این وجه، توجه شود بسیاری از بحث ها فروکش کند و سوء تفاهم ها برطرف شود.

دادستان کل کشور پس از ورود زنان گزینش شده به استادیوم برای تماشای بازی ایران و بولیوی گفته اند:«حضور زنان در ورزشگاه آزادی یک آسیب است و هیچ توجیه شرعی ندارد و اگر بخواهد ادامه پیدا کند برخورد می کنیم. وقتی خانمی به ورزشگاه می رود و با مردانی که با لباس ورزشی و نیمه لخت مواجه می شود و آنها را می بیند گناه می کند، برخی دنبال این هستند که حریم ها را بشکنند.»

پس از آن عزت الله ضرغامی رییس پیشین سازمان صدا و سیما، معصومه ابتکار معاون امور زنان ریاست جمهوری و مهدی تاج رییس فدراسیون فوتبال صریح تر از همیشه و فارغ از ملاحظات سیاسی از حق حضور زنان در ورزشگاه دفاع کردند.

واکنش های سریع و صریح را احتمالا می توان ناشی از این دانست که ضرب الاجل فدراسیون جهانی فوتبال ایجاب می کرده ولو گزینشی شماری از زنان دست چین شده یا کارمند فدراسیون یا بستگان فوتبالیست ها مجوز ورود دریافت کنند تا فوتبال ایران با خطر تحریم رو به رو نشود و اگر موضوع امنیتی و سیاسی نشده بود چه بسا به این صراحت موضع نمی گرفتند.

داستان اما از جای دیگری قابل بررسی است. این که اساسا زنان به ورزشگاه نمی روند. بلکه به تماشاخانه می روند. به این معنی که نمی روند ورزش کنند یا ورزش کردن مردان را تماشا کنند. می روند یک بازی را تماشا کنند. همین!

اساسا بحث ورزش نیست که بگوییم ورزشگاه مردانه است و دختران و زنان در آن چه می کنند. اگر زنان و دختران وارد یک سالن بدن سازی می شدند که پسران برهنه در حال انواع ورزش های بدن سازی هستند و عضلات شان را بیرون انداخته اند بحث لباس ورزشی و نیمه لخت موضوعیت داشت. اما اینجا یک نمایش است.

شکل ساخت ورزشگاه های فوتبال هم برگرفته از« کولوسئوم»- بزرگ ترین تماشاخانه امپراتوری روم- است. به این صورت که دورادور برای تماشاگران ساخته شده و تفاوت دنیای مدرن با آن زمان در این است که مردم به تماشای نبردهای خونین «گلادیاتورها» می نشستند و حالا گلادیاتورها همان فوتبالیست ها هستند. گلادیاتورها یا با همدیگر یا با حیوانات وحشی می جنگیدند و تماشاگران را سرگرم می کردند. البته در آن زمان تماشاگران غالبا از اشراف بودند و حالا تماشاگران فوتبال از همه طبقات هستند. تفاوت دیگر البته پخش مسابقات از تلویزیون است و تأثیر رسانه که تصاویر را چند برابر بزرگ تر نشان می دهد و دغدغه مشاهدۀ فوتبالیست با لباس ورزشی در چشم زنان در ورزشگاه را بلاموضوع می کند.

همین ورزشگاه آزادی در طبقه بالا درها یا دروازه های متعدد دارد که دقیقا تقلیدی است از کولوسئوم که 80 درِ ورودی داشت. بگذریم از این که در ایران عادت دارند بیشتر درها را ببندند و اتفاق تلخی که در بازی ایران و ژاپن در سال 88 افتاد هم به خاطر این بود که جمعیت ناگزیر بود از چند در خارج شود نه همه درها.

حتی ظرفیت کولو سئوم هم بین 60 تا 80 هزار نفر تخمین زده می شود.

به عبارت دیگر ما با دو فوتبال رو به رو هستیم. یک فوتبال همان ورزشی است که مردانی تمرین می کنند و جایی برای تماشا ندارد هر چند عده ای می روند و آن را هم تماشا می کنند. یکی اما مسابقه و نمایش است و این که بگویید دختران و زنان نبینند مثل این است که بگویید وقتی شبکه سه فوتبال پخش می کند دختران و زنان نگاه نکنند یا به سینما نروند یا تئاتر.

منظورم این است که وقتی مسابقه فوتبال در ورزشگاه آزادی یا هر استادیوم دیگری برگزار می شود در واقع آن مکان یک تماشاخانه می شود و بازیکنان در حال بازی هستند مثل نمایش و نه ورزش.

در فارسی هم ما از کلمه «بازیکن» استفاده می کنیم همان گونه که برای سینما و تئاتر از واژه «بازیگر» و در هر دو «بازی» مشترک است.

یادمان هست که میرسلاو بلاژویچ سرمربی اسبق تیم ملی فوتبال ایران نیز از لفظ «نمایش» استفاده می کرد و مثلا می گفت «بچه ها نمایش خوبی ارایه دادند.»

صریح و روشن و کوتاه این که دختران و زنان به تماشای ورزش مردان نمی روند. به تماشای یک نمایش به نام فوتبال می روند و بازیگران این نمایش همان بازیکنان هستند و لباسی که پوشیده اند لباس نمایش است. وگرنه اگر بحث ورزش باشند آن عرق ریزانی است که در سالن های ورزشی انجام می دهند و در آنجا واقعا نیمه عریان هستند و هیچ جایی هم برای تماشا در نظر گرفته نشده است.

اما نمی شود یک تماشاخانه بسازی با گنجایش 80 هزار نفر و درهای متعدد ورود و خروج هم داشته باشد و تلویزیون هم در ابعاد بزرگ نمایش دهد و دختران و زنان در مکان های عمومی بتوانند در ابعاد بزرگ ببینند اما نوبت به تماشا در ابعاد واقعی که برسد دنبال اشکال شرعی باشیم.

ضمن این که به تجربه دریافته ایم هر گاه فشار نهاد های بین المللی باشد کوتاه می آییم و در دقیقه 90 می پذیریم.
داستان اخیر هم از همین سیاق است.

hگر به قضیه از جنبه تماشای بازی در تماشاخانه یا به نام استادیوم نگاه کنیم دیگر زن و مرد ندارد. همان طور که زن و مرد به کنسرت می روند. اما اگر به قضیه از جنبۀ ورزشی نگاه کنیم آنگاه داستان متفاوت می شود.

شاید اشکال اصلی در ترجمۀ کلمۀ استادیوم به ورزشگاه باشد. خیلی از برگردان ها باعث سوء تفاهم شده است. مثل متعه یا صیغه به ازدواج موقت در حالی که ازدواج یک نهاد با فرض دایم بودن است و معلوم است که وقتی ازدواج را با واژه موقت توصیف کنی حساسیت زا می شود.

استادیوم فوتبال هم جایی است که مردم بلیت می خرند تا بازی را تماشا کنند. از فاصله دور. همین. ورزش نیست، نمایش است. حداکثر این است که نمایش ورزشی است. بلا نسبت و بلاتشبیه مگر وقتی به سیرک می رویم به بازیگران درون سیرک و خود حیوانات، نزدیک می شویم؟ از بیرون نگاه می کنیم و تمام.

اینجا هم دخترانی به تماشای یک نمایش به نام فوتبال رفتند. بگذریم از این که نوع انتخاب خود این تماشاگران و چینش چند ده زن از میان هزاران دختر علاقه مندهم یک نمایش بود و مثلا اطلاعیه هایی که به دیوار نصب کرده بودند تا به فیفا بگویند استادیوم ما مردانه نیست. خود این چینش هم یک نمایش بود و اگر آنان در استادیوم یک نمایش را تماشا کردند ما در خانه دو نمایش را تماشا کردیم. یکی نمایش بازی ایران و بولیوی و دیگری نمایش حضور گزینش شده زنان در آزادی.