مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال با اشاره به این که در مسائل جمعیتی باید صریح بود و وضع حال چنان که گفته میشود تیره و تار نیست، گفت: جمعیت کشور در سه دهه آینده به ۱۰۰ میلیون نفر میرسد .مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال با اشاره به این که در مسائل جمعیتی باید صریح بود و وضع حال چنان که گفته میشود تیره و تار نیست، گفت: جمعیت کشور در سه دهه آینده به ۱۰۰ میلیون نفر میرسد .
ایسنا نوشت: محمد باقر عباسی در گفتگویی به مناسبت روز جهانی جمعیت، گفت: قرن حاضر را با جمعیت ۱۰میلیونی آغاز کردهایم و در حال به پایان رساندن آن با جمعیتی بیش از ۸۰میلیون هستیم. با تغییرات رخ داده در کشور، گسترش شهرنشینی، تحول سبک زندگی، گذار از روابط خانوادگی پدرسالارانه به روابط مدنی، تحولات بازار کار، آمار ازدواج و... عملاً جمعیت ایران درگیر مسائلی نوظهور و تجربه نشده در تاریخ خود است. این امر در سیاستهای کلی جمعیت، ابلاغی مقام معظم رهبری نمودی عینی یافته است. مرور این سیاستها نشاندهنده اهمیت بالای مسائل جمعیتی برای ایشان و کل جامعه است.
مدیر کل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال در پاسخ به این سئوال که چه موضوعات مهمی در مورد سیاستهای جمعیتی ایران قابل ملاحظه است، گفت: تمامی مواردی که در سیاستهای کلی جمعیت نمود یافته قابل ملاحظه است. ضمن آنکه تقلیل مساله جمعیت به افزایش کمی صرف آن، شاید اجحاف در حق این سیاستهای هوشمندانه باشد.
در این سیاستها علاوه بر ضرورت «ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی» به مسائل مهمی اشاره شده است که از جمله میتوان به رفع موانع ازدواج، توجه ویژه به سلامت باروری مادران، تحکیم بنیان خانواده، ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی، ارتقای امید به زندگی، پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، تکریم سالمندان، توانمندسازی جمعیت در سن کار، بازتوزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت متناسب با ظرفیت زیستی با تأکید بر تأمین آب، مدیریت مهاجرت به داخل و خارج و مسائل دیگر جمعیتی که به ظرافت در این سیاستها شناسایی و معرفی شده و کم توجهی به آنها اشاره کرد که باعث میشود نتوان از تمامی ابعاد این سیاستهای دقیق و پیشرفتساز بهرهمند شد.
برای زیست سالمندان آماده نیستیم
وی در ادامه افزود: مسائل جمعیتی در هم تنیده است و نمیتوان به بخشی از آن توجه کرد و بخشی را مغفول گذاشت. همزمان به فکر تسهیل شرایط فرزندآوری هستیم و بیش از آن باید به ایجاد امکان تشکیل خانواده فکر کنیم. همچنین افزایش میانگین سن ازدواج در سالهای اخیر موضوع دغدغه برانگیزی است.
برای شکلگیری خانواده، توانمندسازی جمعیت در سن کار و افزایش درآمد سرانه اولویت بالایی دارد. در عین حال به رشد طلاق و ضرورت بازاندیشی به بازار ازدواج با هدف تسهیل ازدواجهای پس از طلاق باید اندیشید و در نهایت هم سالمندی را بهعنوان حقیقتی غیرقابل اجتناب مورد توجه قرارداد .
عباسی به موضوع سالمندی اشاره کرد و با بیان این که با افزایش فرزندآوری هم تعداد سالمندان سالهای آتی دستخوش تغییر نخواهد شد بلکه نسبت آنان به کل جمعیت شاید کوچکتر شوند، اضافه کرد: واقعیت آن است که شهرهای ما آمادگی زیست سالمندان را هنوز به دست نیاوردهاند. محیطهای سالمنددوست یک دغدغه جدی هستند. همچنین به اقتصاد سالمندان هم باید فکر کرد. وضع حساب انتقالات در کشور باید به دقت بررسی شود تا بدانیم سرمایههای فردی و خانوادگی چگونه تبادل میشود. باید از آینده خود به عنوان سالمند اطمینان نسبی داشته باشیم.
وی با اشاره به این که به ارائه تمامی آمارها می پردازیم و توجه بیشتری به برخی آمارها نداریم، اظهار داشت: به شکل شفاف و در تابعیت از قانون انتشار آزاد اطلاعات، بدون هیچ گونه تبعیض، آمارهای انسانی تولید شده در سازمان ثبت احوال کشور را منتشر کردهایم. در حقیقت از برنامه اول توسعه، اهتمام به ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیت کشور آغاز شد. این پایگاه با هزینه و ممارست زیاد شکل گرفته و به امکانهای اولیه محاسبات جمعیتی دست یافته است. همچنین با حل مشکل ثبت تغییر نشانی میتوان به رصد مداوم وضع جمعیت کشور در آینده نزدیک از طریق این پایگاه پرداخت.
مدیر کل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال در باره دادههای پایگاه گفت: برپایه دادههای این پایگاه، میزان باروری کل (یعنی تعداد متوسط فرزندانی که یک مادر در طول دوران باروری خود به دنیا میآورد) در سال ۱۳۹۵ (برای زنان ایرانی ساکن کشور) ۱۴ر۲ فرزند بودهاست.
برای خالصتر کردن این شاخص باید با لحاظ کردن جمعیت زنان متاهل، میزان باروری نکاحی را محاسبه کرد که برای آن سال نشاندهنده رقم ۴ر۳ فرزند است. یعنی زنان ازدواج کرده ایرانی به طور متوسط بیش از سه فرزند به دنیا میآورند. نکته مهمتر آن است که در پیمایش انجام شده توسط پژوهشکده آمار، زوجهای جوان در زمان ازدواج بهطور متوسط خواستار ۳ر۲ فرزند بودند و این یعنی بیش از سطح جانشینی.
جمعیت ۱۰۰ میلیونی ایران در ۳ دهه آینده
به گفته وی، در مسائل جمعیتی باید صریح بود. وضع حال چنان که گفته میشود تیره و تار نیست. ما جمعیت نزدیک به ۱۰۰میلیون نفر را در ۳۰سال آینده تجربه خواهیم کرد.
مدیر کل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال در ادامه در پاسخ به سئوالی مبنی بر این که میزان باروری کل روند افزایشی خواهد داشت یا خیر، اظهار داشت: ضرورتاً این گونه نیست. با گذر زمان و تغییرات نسلی حتی میتوان انتظار کاهش این میزان را هم داشت. موضوعی که در سالهای انتهایی دهه ۸۰رخ داد و باعث شد در سال ۱۳۹۰شاهد رقم ۸ر۱ برای میزان باروری کل کشور باشیم، یعنی رقمی کمتر از سطح جانشینی.
وی حفظ میزان باروری کل در سطح جانشینی را نیازمند فراهم شدن مؤلفههای متعددی خواند و گفت: جامعه ما گذار دوم جمعیتی را پشت سر گذاشته است و بسیاری از افراد متولد دهه ۶۰ حتی فرزندان دوم خود را هم به دنیا آوردهاند و آرام آرام شاهد مادران دهه هفتادی هستیم که از لحاظ عددی تقریبا نصف مادران دهه شصتی هستند.
ضمن آنکه افزایش سن ازدواج باعث تأخیر در ورود به فرآیند باروری میشود، اما فراموش نکنیم در حال گذار از پنجره طلایی جمعیت هستیم. اگر بتوانیم در این دوران به سود جمعیتی حاصل از حضور حدود ۷۰درصد جمعیت در سن فعالیت دست پیدا کنیم، انگیزههای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی شکلگیری خانوادههای بزرگتر را ایجاد کردهایم. ضمناً توجه داشته باشیم، نسلی که خود تکفرزند بوده و مشکلات آن را تجربه کرده ، حال که مادر و پدر میشو د، به شرط فراهم بودن شرایط ممکن است تکفرزندی را به فرزندان خود تحمیل نکند و مجدداً خانوادههایی با بعد وسیعتر تجربه شود.
وی به وضع موالید در کشور اشاره کرد و افزود: تعداد موالید کشور از سال ۱۳۹۵به بعد روند کاهشی را تجربه کردهاست. این در حالی است که پس از سال ۱۳۸۰که تعداد ولادت سالانه به یک میلیون کاهش یافته بود، شاهد روند افزایشی بودیم که در سال ۱۳۹۴به رقم یک میلیون و ۵۷۰هزار رسید. این روند کاهشی احتمالاً استمرار خواهد یافت، اما واقعیت آن است که روند ثبت ازدواج در کشور از سال ۱۳۹۰کاهشی بوده و سال به سال با توجه به کاهش افراد در معرض ازدواج کمتر میشود. بدیهی است در این حالت خانوادههای کمتری شکل میگیرد و به شکل طبیعی با کاهش موالید هم مواجه خواهیم شد.
به گفته مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال، تعداد موالید ثبت شده در سال ۱۳۹۶برابر یک میلیون و ۴۸۷هزار نفربوده است. یعنی ۸ر۱۸ تولد به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور. این شاخص در سال ۱۳۹۵، ۵ر۱۹ در هزار نفر بود.
عباسی در پایان با بیان این که یکی از نکات قابل توجه تغییرات رخ داده در مباحث جمعیتی، شروع فرآیند فرزندآوری است، گفت: در سال ۱۳۹۶حدود ۱۴۶هزار نوزاد با فاصله یک سال و کمتر از ازدواج والدینشان بهدنیا آمدهاند یعنی حدود ۱۰درصد. حدود ۱۸درصد تولدها «تا دوسال بعد از تاریخ ازدواج» والدین رخ داده و این به معنای آن است که دیگر تشکیل زندگی معنای بلافصل فرزندآوری را به همراه نداردواین بخشی از تغییرات اجتماعی رخ داده مؤثر بر روندهای جمعیتی ما در سالیان آینده است.