عصرایران؛ مجله تصویری سلاح- یاکوولف یاک- 130 که در سیستم نام گذاری ناتو Mitten خوانده می شود، نوعی جت پیشرفته آموزشی و جنگنده ای سبک است که دو صندلی داشته و در دسته جت های مافوق صوت طبقه بندی خواهد شد. یاک- 130 توسط شرکت روسی سازنده هواگرد "یاکوولف" طراحی و ساخته شده است و آن را به عنوان یک هواپیمای تهاجمی سبک و در عین حال بسیار قدرتمند می شناسند. توسعه این هواپیما در سال 1991 شروع شد و نخستین پرواز آزمایشی آن نیز مربوط به تاریخ 25 آوریل سال 1996 است.

در سال 2009، یاک- 130 برنده مناقصه دولت برای هواپیماهای آموزشی شد و به دنبال آن توانست خدمت نظامی خود را در نیروی هوایی روسیه آغاز کند. در قالب جتی پیشرفته و همچنین آموزشی، یاک- 130 مجموعه ای از خصوصیات جنگنده های نسل چهارم و نسل پنجم مانند سوخو- 57 را در خود جای داده است. جت نام برده قادر به مشارکت در عملیات های شناسایی نیز بوده و می تواند به اندازه 3،000 کیلوگرم بار جنگی حمل کند.

طراحی و توسعه

در اوایل دهه 1990، یاک- 130 به دنبال درخواست دولت شوروی از صنایع نظامی کشور و با هدف حذف جت های آموزشی آئرو L-29 دلفین و آئرو L-39 آلباتروس ساخت جمهوری چک، توسعه یافت. البته 5 دفتر طراحی مختلف برای انعقاد این قرارداد با دولت شوروی دست به عمل شدند که در نهایت یاکوولف موفق به اجرای پروژه شد. در ادامه نیروی هوایی روسیه تعداد تخمینی هواپیماهای مورد نیاز را 1،000 فروند گزارش کرد.

در ابتدا توسعه هواپیمای مورد نظر با نام یاک- UTS در سال 1991 آغاز و طراحی اولیه آن در سپتامبر سال 1993 تکمیل شد. در همین سال کمپانی یاکوولف با شرکت ایتالیایی Aermacchi قرارداد همکاری امضا کرد و پس از آن یاک- UTS به یاک/ AEM- 130 تغییر نام یافت. لازم به ذکر است که در سال 2000، اولویت های متفاوت دو شرکت منجر به توقف همکاری آنها شد و هر کدام به طور مستقل توسعه هواپیما را ادامه دادند. نسخه ایتالیایی تحت عنوان M-346 شناخته می شود. یاکوولف نیز 77 میلیون دلار برای اسناد فنی هواپیما دریافت کرد. در نهایت یاکوولف مسئول فروش هواپیما به کشورهایی نظیر هند، اسلواکی و الجزایر شد. این در حالی بود که کشورهای ناتو به Aermacchi اختصاص یافت.

در سال 2002 دو نمونه یاک- 130 و MiG-AT توسط نیروی هوایی روسیه به عنوان جت های آموزشی جدید انتخاب شدند. اما به نظر می رسید که یاک- 130 توانایی بیشتری برای ایفای این نقش در کنار کاربری تهاجمی خود داشته باشد. بدین ترتیب در دهم آوریل سال 2002 اعلام شد که یاک- 130 برنده رقابت مناقصه برای استفاده به عنوان هواپیمای آموزشی پایه و پیشرفته نیروی هوایی روسیه است. پس از آن نیروی هوایی 10 فروند یاک- 130 سفارش داد که هزینه کلی تحقیقات، توسعه، ساخت، آزمایش و تولید 4 نمونه آزمایشی از آن 200 میلیون دلار برآورد شد. 84 درصد از این هزینه توسط یاکوولف و مابقی آن به وسیله دولت روسیه تامین شد. با این وجود گزارش شد که بیش از 500 میلیون دلار تا اوایل سال 1996 سرمایه گذاری شده است.

همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، این هواپیما قابلیت مشارکت در ماموریت های شناسایی و همچنین حملات سبک را در اختیار دارد. ظرفیت حمل بار تا 3،000 کیلوگرم نیز مربوط به تسیلحات هدایت شونده، غیر هدایت شونده، تانک های سوخت و همچنین تجهیزات الکترونیکی می شود. طی یک فاز آزمایشی که در دسامبر سال 2009 پایان یافت، این هواپیما همراه با تسیلحاتی که مجموعا 500 کیلوگرم وزن داشتند و در خدمت فعال نیروی هوایی روسیه بودند تست شد.

حداکثر ظرفیت داخلی سوخت این جت مافوق صوت 1،700 کیلوگرم بوده و می تواند به دو تانک سوخت خارجی که ظرفیت را به 2،600 کیلوگرم ارتقا می دهند، مجهز شود. از جمله مهم ترین امکانات یاک- 130 می توان به موشک های هوا به هوا، هوا به سطح، سیستم پرتاب بمب، تسلیحات مختلف و سیستم دفاعی حین پرواز اشاره کرد.

انواع

Yakovlev Yak-130: نسخه آموزشی پایه دو صندلی

Yakovlev Yak-131: هواپیمای تهاجمی سبک که به عنوان جایگزینی برای Su-25 معرفی شد. این نمونه مجهز به سیستم های راداری مختلف و همچنین توپ خودکار 30 میلی متری GSh-301 است.

Yakovlev Yak-133: این پروژه از هواپیماهای تهاجمی سبک در اوایل سال 1990 متوقف شد.

Yak-133IB: نسخه شکاری- بمب افکن از پروژه اصلی یاک- 130 که برای حمله به اهداف زمینی، هوایی و دریایی مورد استفاده قرار گرفت.

Yak-133PP: این مدل پلت فرم طراحی شده برای حضور در نبردهای الکترونیکی به شمار می رود.

Yak-133R: یاک- 133 آر نسخه تاکتیکی مخصوص عملیات های شناسایی است.

Yakovlev Yak-135: این مدل نیز به منظور حمل و نقل و با چهار صندلی طراحی شده است.

از جمله اصلی ترین اپراتورهای انواع مختلف جت یاک- 133 می توان به الجزایر، بنگلادش، بلاروس، میانمار، روسیه و سوریه اشاره کرد.