انتشار ویژه‌نامه و ضمیمه رایگان همراه روزنامه و کتاب در موسسه همشهری سالانه ۳۳.۵ میلیارد تومان اعلام شد. این سند همچنین نشان می‌دهد که این بخش از موسسه زیان‌ده‌ترین بخش آن است.

با نگاهی به عملکرد ۱۰ ماهه اخیر مدیریت جدید موسسه همشهری و با مقایسه گزارش حسابرسی موسسه در سال ۹۵ بررسی کرده‌ایم که آیا مجلات همشهری واقعا زیان‌زده هستند؟ آیا «همشهری» با از دست دادن مجلاتش و رویه‌ای که در پیش گرفته؛ برند مهمی در آستانه سقوط است؟

به گزارش ایلنا، حدود ۱۰ ماه از آمدن مدیران جدید همشهری می‌گذرد، اما خبرهای خوشی از موسسه همشهری که به‌عنوان بزرگترین موسسه مطبوعاتی کشور شناخته می‌شود، به گوش نمی‌رسد. مدیریت جدید موسسه همشهری در این مدت، ۸ مجله را تعطیل کرده و خبرهایی هم از تعطیلی باقی مجلات به گوش می‌رسد.

اواخر هفته گذشته، فیلمی از چاپخانه موسسه همشهری توسط یکی از کارکنان روزنامه همشهری در فضای مجازی منتشر شد که در آن بسته‌هایی باز نشده و آک‌بند از مجله‌های همشهری دیده می‌شد. آن‌طور که فیلمبردار این تصویر می‌گوید، این مجله‌ها، بخشی از برگشتی مجله‌های همشهری در طول سه‌ماه است. او در فیلم تاکید می‌کند که بسته‌های مجله‌ها باز نشده به چاپخانه برگشته‌اند و می‌گوید با این حساب، مجلات همشهری حدود ۸۰ درصد برگشتی دارند.

مهرماه سال گذشته (۱۳۹۶) که اولین دوره تعطیلی گروه مجلات همشهری با تعطیلی ۴ مجله رقم خورد، محمدعلی نجفی، شهردار وقت تهران تاکید کرد که این مجلات حدود ۸۰ درصد برگشتی داشته‌اند و به همین دلیل تعطیل شده‌اند. او تاکید کرد که بقیه مجلات وضعیت بهتری داشته‌ و مانده‌اند.

حالا با گذشت ۹ ماه از آن تاریخ، بنا به فیلم منتشر شده توسط مسئول دفتر مدیرمسئول روزنامه همشهری، مجلات به‌جامانده از موسسه همشهری هم حدود ۸۰ درصد برگشتی دارند. همچنین در فیلم منتشره از چاپخانه همشهری گفته می‌شود که تمام مجلات برگشتی در بسته‌های آکبند و بازنشده به انبار برگردانده شده‌اند که مورد بسیار عجیبی است. چراکه مجله‌های برگشتی که قاعدتا باید از روی دکه‌ها جمع شوند نمی‌توانند نو و باز نشده باشند.

برای اینکه دریابیم چه اتفاقی برای مجله‌های منتشر شده در موسسه همشهری می‌افتد، باید نگاهی بیاندازیم به میزان فروش آن‌ها قبل از آمدن مدیران جدید موسسه. آخرین سندی که در این‌باره در دسترس است، مربوط می‌شود به گزارش حسابرسی موسسه همشهری در ۳۰ اسفندماه سال ۱۳۹۵ که در سایت «کُدال» وابسته به «سازمان بورس و اوراق بهادار» منتشر شده. این سند گرچه مربوط به شش‌ماه پیش از آمدن مدیران جدید در اواسط شهریورماه ۹۶ است، اما وضعیت مجلات را در آخرین ماه‌های منتهی به آمدن مدیران جدید نشان می‌دهد.

آن‌طور که گزارش حسابرسی موسسه همشهری در ۳۰ اسفندماه سال ۱۳۹۵ به ما نشان می‌دهد، در این سال، حدود ۳.۵ میلیون نسخه مجله در موسسه همشهری منتشر شده که از این مجلات حدود ۲.۵ میلیون نسخه فروش رفته است. از تعداد نسخ منتشر شده در سال ۹۵، حدود ۲۹۰هزار مجله اهدا یا به‌صورت رایگان توزیع شده و حدود ۶۰۰هزار نسخه هم برگشتی آن‌ها بوده است. یعنی مجلات همشهری تا پایان سال ۹۵ (یک‌سال و سه ماه پیش) تنها ۱۸ درصد برگشتی داشته‌اند.

این ماجرا وقتی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم مجلات همشهری در سال قبلش یعنی سال ۹۴، حدود ۳۰۰ هزار نسخه بیشتر از سال ۹۵ منتشر شده‌اند اما میزان برگشتی‌ها در آن سال، حدود ۱۰۰هزار نسخه کمتر از سال ۹۵ هم بوده است. در سال ۹۴ هم از حدود ۳.۷ میلیون نسخه چاپ شده مجلات، حدود ۲.۹ میلیون نسخه فروش رفته‌اند و میزان برگشتی‌ها ۱۴ درصد بوده. یعنی مجموعه مجلات همشهری از ابتدای سال ۹۴ تا پایان سال ۹۵، تنها حدود ۴ درصد به میزان برگشتی‌هایش اضافه شده است. (سند شماره ۳-۲-۲۰)

در گزارش حسابرسی موسسه آمده که برگشتی‌های مجلات همشهری در حدود یک‌سال پیش، ۱۸ درصد بوده است

فرض می‌کنیم که میزان برگشتی‌های مجلات همشهری هر سال به همین میزان یا حتی دوبرابر افزایش داشته است. سئوال این است که طبق گفته فیلم منتشره از مدیریت همشهری، چطور این برگشتی‌ها در این مدت کوتاه یکسال و سه ماهه از ۱۸ درصد به ۸۰ درصد رسیده است؟ گرچه این فیلم از طرف مسئول دفتر مدیرمسئول فعلی روزنامه (مهران کرمی) منتشر شده اما تاکنون مدیرعامل موسسه اظهارنظری رسمی در این باره نکرده و همچنین هیچ گزارش حسابرسی جدیدی از سوی موسسه منتشر نشده است. بنابراین به نظر می‌رسد میزان ۸۰ درصدی برگشتی‌های مجلات، از روی حدس و گمان فیلمبردار فیلم مذکور بوده و سندیت ندارد.

بازهم به گزارش حسابرسی موسسه همشهری در ۳۰ اسفندماه سال ۱۳۹۵ برگردیم. در این گزارش آمده که موسسه همشهری در این سال، با زیان حدود ۲۷میلیارد تومانی روبه‌رو بوده است که طبق گفته همین گزارش بخش بزرگی از آن مرتبط با مجلات است. آنچه به تازگی اعلام شده، این است که میزان این زیان در این یک سال و سه ماه اخیر به حدود ۴۹ میلیارد تومان رسیده که یعنی حدود دو برابر شده است. این میزان زیان را به تازگی مرتضی حاجی مدیرعامل همشهری در جمع روزنامه‌نگاران گروه مجلات همشهری اعلام کرده که در خبرگزاری‌ها هم منتشر شده است.

بررسی گزارش حسابرسی سال ۹۵ نشان می‌دهد که کاهش درآمد آگهی‌های همشهری، نقش بسیار زیادی در زیان‌دهی موسسه داشته است. درآمد موسسه از آگهی‌ها در طول یک سال تا پایان سال ۹۵، حدود ۱۴ میلیارد تومان کاهش یافته است؛ درآمد آگهی از ۲۱۵ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۴، به ۲۰۱ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۵ کاهش پیدا کرده است. یعنی به اندازه نصف زیان موسسه در آن سال. (سند شماره ۱-۲۰)

آگهی‌ها در موسسه همشهری به شدت رو به کاهش گذاشته است

از طرفی طبق سند دیگری در این گزارش (سند شماره ۲۱)، برای تولید ویژه‌نامه‌ها و ضمیمه‌های محتوایی منتشر شده همراه روزنامه حدود ۳۳.۵ میلیارد تومان در سال ۹۵ هزینه شده است که این هزینه‌ها درآمدی نداشته‌اند و به تیراژ روزنامه هم اضافه نکرده‌اند؛ چراکه یکی از مهم‌ترین دلایل فروش روزنامه همشهری، ضمیمه آگهی‌ها و نیازمندی‌های آن است. به همین دلیل این ضمیمه‌های محتوایی بیشتر، تنها هزینه‌های اضافی بر دوش موسسه بوده است که البته هنوز هم منتشر می‌شوند و جلوی کم کردن هزینه‌های موسسه را گرفته‌اند.

از آن‌جا که نیروهای مشغول به کار در همشهری به‌صورت رسمی و یا قراردادی هستند و موسسه توان پرداخت غرامت برای تعدیل نیرو ندارد، با تعطیلی این ضمایم محتوایی با سیل عظیمی از کارمندانی مواجه می‌شود که باید حقوق‌شان را بگیرند ولی کاری برای انجام دادن ندارند. از طرفی نیروهای گروه مجلات همشهری، هیچ قراردادی با موسسه ندارند و صرفا از طریق سردبیر هر مجله که پیمانکار محسوب می‌شوند، به کار مشغول شده‌اند. به همین دلیل هم تعطیلی مجلات همشهری با وجود مخاطب پیگیر، در دستور کار موسسه قرار گرفته تا بتواند بخشی از هزینه‌ها را کاهش دهد.

بهتر است نگاهی به هزینه مجلات همشهری هم بیاندازیم. البته با در نظر گرفتن این موضوع که در زمانی که گزارش حسابرسی منتشر شده یعنی سال ۱۳۹۵، موسسه همشهری حدود ۱۵ مجله منتشر می‌کرد که امروز تنها ۸ مجله از آن‌ها باقی مانده است. طبق سندی از میزان دستمزدها در ۱۵ مجله همشهری، حدود ۹.۳ میلیارد تومان و برای روزنامه ۲۰.۶ میلیارد تومان بوده است. این هزینه‌ها برای ویژه‌نامه‌ها، ضمائم روزنامه و کتاب، بالغ بر ۱۷.۳ میلیارد تومان است. از مجموع ۹.۳ میلیارد تومان هزینه دستمزد مستقیم، ۶.۳ میلیارد تومان هزینه‌ای است که برای تولید به خود نشریات به‌عنوان حق‌التحریر پرداخت می‌شده و حدود ۳ میلیارد تومان هم هزینه ستاد و... بوده است. (سند شماره ۳-۲۱)

دستمزد مستقیم کارکنان روزنامه همشهری حدود ۲ برابر روزنامه نگاران بدون قرارداد ۱۵ مجله منتشره در این موسسه بوده است

در سند بعدی که «سربار» تولید نام دارد (سند شماره ۴-۲۱)، حقوق، دستمزد و مزایای بخش ستادی (استخدامی‌های همشهری) در گروه مجلات باز هم حدود ۴.۶ میلیارد تومان در سال اعلام شده. (علاوه بر ۳ میلیارد تومان مندرج در جدول قبلی). همین موضوع نشان می‌دهد که هزینه‌های سربار حساب شده، ایراد دارند.

هزینه دستمزدهای بخش‌های ستادی مجلات در هزینه سربار

باید نگاهی دوباره به سند شماره ۲۱ بیاندازیم تا میزان زیان مجلات، ویژه‌نامه‌ها و کتاب و روزنامه را به دست بیاوریم. طبق این سند هزینه تولید روزنامه همشهری در سال ۹۵، حدود ٨٢ میلیارد تومان بوده که ١٦ میلیارد تومان آن را از طریق فروش به دست آورده و ٥٣ میلیارد تومان آن را از طریق آگهی. به این ترتیب زیان روزنامه همشهری در سال ۹۵، حدود ۱۳ میلیارد تومان بوده است. به این ترتیب مجلات هم با ٢٤ میلیارد تومان هزینه، ٥.٥ میلیارد تومان فروش داشته‌اند و از آگهی هم ٢.٥ میلیارد تومان درآمد به دست آورده‌اند که در یک‌سال ۱۶ میلیارد تومان زیان داده‌اند.

اما نکته جالب در بخش ویژه‌نامه‌هاست که به‌صورت ضمایم همراه با روزنامه منتشر می‌شود. در سال ۹۵، هزینه تولید آن‌ها ۳۳.۵ میلیارد تومان بوده که ٢ میلیارد تومان از آگهی به دست آورده‌اند و فروشی هم نداشته‌اند. به این ترتیب زیان ویژه‌نامه‌ها ۳۱ میلیارد تومان در سال بوده است.

فروش مجلات

مجلات همشهری در مجموع ۵.۵ میلیارد تومان در سال ۹۵ فروش داشته‌اند که این فروش جدای از ۲.۵ میلیارد تومان درآمد آگهی‌ها بوده است. این مجلات تنها حدود ۶.۵ میلیون تومان از اشتراک سهم داشته‌اند که برای مجله‌ها بسیار ناچیز است. البته شش مجله برتر در فروش این فهرست هنوز منتشر می‌شوند.

واقعیت این است که مشکل اصلی همشهری، با کاهش هزینه‌ها از بخش محتوایی کم نخواهد شد. مدیران جدید همشهری می‌توانند با درآمدزایی‌ در عرصه‌های نوین دوباره درآمد موسسه را تامین کنند. این کار نیازمند یک بازاریابی جدید است. موسسه همشهری در بسیاری از زمینه‌های پرطرفدار، نیروهای باسابقه دارد؛ چه در روزنامه و چه در مجلات متنوعش. این نیروها می‌توانند در عرصه‌های مجازی و در ایده‌های نوین فعالیت کنند تا زیان ناشی از نبود آگهی چاپی از طریق جذب آگهی‌های دنیای مجازی برطرف شود. تعطیلی مجلات، فقط به معنای کوچک کردن یک کارگاه بزرگ است که به‌خاطر برندش می‌تواند درآمدزا باشد. از بین بردن این برند و برگشتن به حدود ده سال پیش که تنها روزنامه منتشر می‌شد، باعث می‌شود تا بزرگ‌ترین برند مطبوعاتی ایران سقوط کند. جالب است که موسسه همشهری به تازگی آژانس عکس همشهری را هم بسته که از پربازدیدترین بخش های موسسه به حساب می‌آمد.

به هرحال دیر یا زود و با روندی که تاکنون بوده، آگهی‌های این روزنامه به میزانی خواهد رسید که دیگر حتی هزینه‌های چاپ روزنامه هم از عهده همشهری خارج خواهد شد. بهترین کار حفظ برند و جلوگیری از انتشار فیلم‌هایی است که اطلاعات غلط به مخاطبان بدهد. این اطلاعات غلط می‌توانند کل موسسه همشهری را برای همیشه در ذهن مخاطبان نابود کند.