روزنامه‌نگاران، اهالی رادیو و تلویزیون و تولیدکننده‌های پیام در اینترنت از نقاط مختلف دنیا در سالن اصلی ساختمان قبلی مجلس آلمان (1945-1999)، در شهر «بن» جمع شده‌اند. فروم امسال با نگاهی خاص به نابرابری‌های جهانی كه در روزهای 21 تا 23 خرداد و با حضور دو‌ هزار نفر از بیش از صد کشور جهان شرکت کرده بودند، برگزار شد.

شبکه‌های مجازی رقیب رسانه‌ها یکی از چالش‌های رسانه‌های اصلی (مثل رادیو، تلویزیون و روزنامه) در برابر رسانه‌های جدید و شبکه‌های اجتماعی بود. تام بورو (Tom Buhrow)، از سردبیران و گویندگان مطرح خبر در تلویزیون شبکه اول آلمان، دراین‌باره سخنرانی کرد. رسانه‌های رسمی در بخش اشاعه خبر مطالب مرتبط با مخاطبان را در لیستی کوتاه عرضه می‌کنند. اما شبکه‌های اجتماعی یا رسانه‌های نو عکس این فرایند است. آنها از موضوعات مشخص روایات مختلف و از روایات مختلف بازخوردهای متنوع مخاطبان را منتشر می‌کنند. به‌این‌ترتیب از بازخوردهای مختلف خود مخاطبان تجارت می‌کنند.

از نظر بورو اطلاع‌رسانی به طور صرف برای گردانندگان رسانه‌های جدید ارزش نیست بلکه کار آنها دریافت سود مالی از طریق زیادکردن مطلب در باب موضوعات مشخص است. در این میان جامعه ازهم‌گسیخته هر روز با حجم زیادی از اخبار مواجه می‌شود که نمی‌تواند به صحتشان نیز مطمئن باشد. به نظر بورو تنها مزیت رسانه‌های اصلی در همین نکته لیست کوتاه از اخبار مرتبط است. در چند نشست و کارگاه دیگر از فروم نیز نماینده‌هایی از فیس‌بوک و گوگل شرکت داشتند که آماج سؤالات مختلف شرکت‌کننده‌ها درباره اخلاق حرفه‌ای در کار، نقش انحصارطلبانه این رسانه‌ها و سود و زیان همکاری با آنها قرار گرفتند.

از مستند تا معناکردن تروریسم
ترور و خشونت‌های جنگ‌های داخلی در سوریه، عراق و افغانستان از دیگر محورهای بحث‌ها بود. حامد کرزای، رئیس‌جمهور سابق افغانستان، در یک پنل که به مدیریت وصلت حسرت – نظیمی، خبرنگار افغان، برگزار شد، به سؤالات با آرامش و متانت خاص خود پاسخ داد، اگرچه در بسیاری موارد پاسخی برای ارائه نداشت. حوریه مصدق از فعالان مدنی افغان او را مستقیما در نوک انتقادهای تند و تیزش قرار داد.

عمر محمد از روزنامه‌نگاران عراقی که در پنل دیگری با موضوع تروریسم شرکت داشت، درباره تجربه‌هایش از تولید مطالب در چشم‌های موصل (Mosul Eye) گفت. عمر درست در زمانی که شهر موصل در تصرف نیروهای داعش بود، شروع به نوشتن مطلب و انتشار اسنادی (مانند عکاسی از طریق موبایل و کپی حکم‌های شریعت) کرد که پرده از جنایت نیروها در شهر برمی‌داشت. راینهارد بامگارتن (Reinhard Baumgarten)، خبرنگار آلمانی شبکه آ.آر.د آلمان که شش سال در ترکیه به پوشش خبری پرداخت، نیز در این پنل حضور داشت. به زعم او رسانه‌ها به‌غیر از روایت خبری خشونت و ترور باید نگاهی موشکافانه به مفهوم تروریسم داشته باشند. به زعم بامگارتن این یکی از چالش‌برانگیز‌ترین نکات پوشش خبری رویدادها در ترکیه در دو سال اخیر بوده است، چراکه خبرنگار باید بین نیروهایی که علیه اردوغان هستند و از ابزار ترور علیه او استفاده می‌کنند، نیروهای داعش که در ترکیه نفوذ دارند و همچنین افراد مخالف اردوغان که خط‌مشی غیرمسلحانه دارند، تفاوت قائل شود.

مردم از گزارش شما حمایت مالی می‌کنند
وقتی یک روزنامه‌نگار موضوعی حیاتی کشف می‌کند اما رسانه‌ها تمایلی به کار روی آن موضوع ندارند، تکلیف روزنامه‌نگار چیست؟ باید موضوع را رها کند؟ باید بدون دریافت دستمزد موضوع را پیگیری کند؟ پس از کجا هزینه‌هایش را تأمین کند؟ چطور باید این رابطه نابرابر بین رسانه یا سردبیر با روزنامه‌نگار را مدیریت کرد؟ حتما خیلی از روزنامه‌نگارها تجربه‌ای این‌چنین داشته‌اند. یکی از کارگاه‌های فروم جهانی رسانه به این موضوع پرداخت. ارائه‌کننده مرد جوانی اهل پراگ به نام جرمی دروکا (Jeremy Druker) پیشنهاد داد که روزنامه‌نگاران صفحه‌های اینترنتی برای خود بسازند. خودشان را معرفی کنند و از موضوع و اهداف گزارشی که می‌خواهند بنویسند بگويند و از علاقه‌مندان بخواهند به تحقق این موضوع کمک مالی کنند. البته به نظر دروکا روزنامه‌نگاران در قدم اول باید به اندازه کافی شناخته‌شده و مورد اعتماد مردم باشند. او راه‌حل دیگری هم ارائه کرد. مثلا اینکه شرکت‌های رسانه‌ای هستند که به روزنامه‌نگارها کمک می‌کنند موضوعات خود را تأمین مالی کنند. نیمی از هزینه را مؤسسه رسانه‌ای می‌پردازد و نیم دیگر باید از سوی مردم و از طریقی که قبلا توضیح داده شد، تأمین شود.

تقديم جایزه آزادی بیان به زیباکلام
روز بیست‌ودوم خرداد نه‌تنها مقارن با مهم‌ترین اتفاق‌های تاریخی و سیاسی بعد از انقلاب است بلکه روز تولد دکتر صادق زیباکلام نیز هست. دست‌برقضا در همین روز او جایزه آزادی بیان دویچه‌وله را دریافت کرد. این جایزه سال قبل به هیئت خبری کاخ سفید (WHCA) رسید، هیئتی که بارها دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا، را بابت خبررسانی گسترده از وقایع سیاسی و تصمیمات در حکومت آمریکا عصبانی کرده است.

هم‌زمان با مراسم اهدای جایزه به صادق زیباکلام عده کم‌شماری از ایرانی‌ها، بیرون مجموعه ساختمانی فروم اعتراض کردند. از نظر آنها زیباکلام یک عنصر تأیید‌کننده و حامی جمهوری اسلامی است که نباید مورد تشویق یک نهاد آلمانی واقع شود. آنچه زیباکلام در داخل سالن و بعد از گرفتن جایزه گفت اما نشان از موضع‌گیری خنثی و منصفانه او چه در برابر مخالفان و چه موافقان حکومت ایران داشت. او خود را منتقد سیاسی معرفی کرد. منتقدی که حق دارد آزادانه و بدون ترس بنویسد و حرف بزند. او با مروری موجز به تاریخ دموکراسی‌خواهی مردم ایران به این موضوع اشاره کرد که ارزش دموکراسی‌خواهی نسل به نسل در ایران رشد می‌کند. در پایان او جایزه‌اش‌ را به عباس امیرانتظام، تقدیم کرد.

تماشاخانه