عصرایران ؛ رضا غبیشاوی

اول- بازی که ترامپ با ایران آغاز کرده بازی برد – باخت است. او تلاش می کند برد از آن خودش باشد و باخت را به ایران تحمیل کند. برخلاف روند سابق مذاکرات ایران و گروه 1+5 به ویژه آمریکا که برد – برد بود.

دوم- وقتی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست ایالات متحده پیروز شد یک فیلم قدیمی خیلی دست به دست می شد. در این فیلم ترامپ یکی از شرکت کنندگان مسابقات کشتی کج را زیر مشت و لگد قرار می دهد و در نهایت براساس یک شرط بندی قبلی، با ماشین در سر او چهارراه باز می کند. این دقیقا همان کاری است که ترامپ قصد دارد و برنامه دارد و هدف دارد با ایران انجام دهد. حداکثر ضربه های سیاسی اقتصادی با هدف تسلیم و آبرو بردن از ایران.

ترامپ همانگونه که قبلا گفته بود تحریم های حداکثری را علیه ایران اعمال خواهد کرد و به دلیل سابقه ای که از او در افکار عمومی وجود دارد این تحریم ها اجرایی نیز خواهند شد اما ایران نیز عقب نشینی نخواهد کرد چرا که فضایی برای عقب نشینی و تبادل امتیاز وجود ندارد.

سوم – مذاکرات ایران و 1+5 در اصل مذاکره ایران و آمریکا بود چرا که زمانی این مذاکرات به موفقیت رسید که توافق برسر مهمترین چیز پرونده هسته ای ایران یعنی حفظ غنی سازی تهران در مذاکرات مخفیانه نمایندگان ایران و آمریکا در عمان به دست آمد. هم اکنون نیز برجام بدون آمریکا بی معنی است و غیرقابل حیات.

اروپایی ها بر حفظ برجام تاکید کرده و از ایران خواسته اند به تعهدات خود در قالب این توافق پایبند باشد. در این باره می توان گفت که قدرت های اروپایی تلاش می کنند از طریق ترغیب ایران به باقی ماندن در برجام و ادامه اجرای تعهداتش از یک سو منافع شرکت های خود در ایران را حفظ کنند و از سوی دیگر در مدت 3 تا 6 ماه آینده، راهی برای برون رفت از این بن بست و حفظ اعتبار خود بیابند. علاوه بر این شرکت های اروپایی متعلق به بخش خصوصی اند و در این وضعیت جدید به دنبال حفظ منافع خود در بحران فعلی هستند. شرکت های خصوصی اروپایی در رویارویی سران اروپا و ترامپ، تسلیم تهدیدات ترامپ خواهند شد.

چهارم- چرا ترامپ از برجام خارج شد؟

به چند دلیل اصلی:

الف- تهدیدات ایران علیه اسرائیل و همزمان تلاش اسرائیلی ها برای ضربه زدن به ایران از طریق برهم زدن برجام و افزایش تحریم ها علیه تهران و نابودی کامل برنامه هسته ای ایران.

ب – برجام دو بخش دارد که مانع از اقدامات ترامپ علیه ایران می شد. اول اینکه مهمترین تحریم ها علیه ایران به بهانه برنامه هسته ای اعمال و سپس در قالب برجام تعلیق شده بودند. تحریم ها علیه نفت، جابجایی پول و کالا و مبادلات بانکی و... . در نتیجه ترامپ اگر می خواست تحریم شدید و خفه کننده ای علیه ایران اعمال کند این تحریم در قالب برجام تعلیق شده بود. ثانیا براساس برجام، امریکا و اروپا نمی توانستند تحریم های تعلیق شده را به دلیل دیگری مثل حقوق بشر، تروریسم یا ... علیه ایران اعمال کنند. این دو مانع با خروج ترامپ از برجام برداشته شد و دست ترامپ برای ضربه زدن حداکثری به ایران باز می شود.

جیم – تحریک های سعودی و امارات. ایران این دو کشور را دست کم می گیرد و آنها را در حدی نمی بیند که بتوانند ضربه ای به ایران بزنند اما خروج ترامپ از برجام نشان داد این گونه نیست. موضوع به همین سادگی نیست.

پنجم – ترامپ تلاش می کند نزاع هسته ای با ایران را به یک جنگ حیثیتی و روانی تبدیل کند تا ایران دچار اشتباه راهبردی شود کاری که مسوولان ایرانی باید از آن دوری کنند.

پیشنهاد می شود مسوولان ایرانی تا جایی که ممکن است مشکلات و مسائل داخلی را به صفر برسانند تا جبهه داخلی در مقابل دشمن خارج یکپارچه شود و با حداقل اختلافات مواجه باشد. صحنه داخلی ایران با اختلاف نظرهایی در حوزه های متعدد روبه رو است. این شکاف ها و اختلافات را باید ترمیم کرد.

برخی مسوولان ایرانی البته شرایط را برای بستن فضای جبهه داخلی و رادیکاله کردن فضای داخلی مناسب می دانند اما این دقیقا همان چیزی است که ترامپ آن را دنبال می کند.

آنچه که ما هم اکنون در جبهه داخلی نیازمندیم تقویت جبهه داخلی، گسترش و تقویت دموکراسی و مردم سالاری و جامعه مدنی و مشارکت مردم است.

ششم – دولت روحانی همه تلاش ها و اقدامات خود را در موضوع برجام برای حفظ این توافق انجام داد اما نظر همه بخش های حاکمیت این گونه نبود. بخش هایی از حاکمیت برجام را به ضرر ایران می دانست و برهمین اساس خواهان لغو آن بود. توافق برجام تجربه ای به تجربیات ایرانی ها افزود و خروج ترامپ از آن تجربه ای گرانسنگ تر اضافه خواهد کرد گرچه این تجربه ها هزینه ای بس گران دارند.

هفتم – بخشی از مخالفان تندرو روحانی خروج ترامپ از برجام و نابودی آن را یک فرصت استثنایی برای زمین زدن روحانی و شکست قطعی او در انتخابات ریاست جمهوری 1400 می دانند. برجام مهمترین دستاورد روحانی و عامل فعالیت های عادی دولت او بود که توسط ترامپ در حال نابود شدن است. همان اتفاقی که در سال 1392 افتاد. یعنی فشارهای شدید و بی سابقه تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران همه برنامه های احمدی نژاد را با چالش جدی مواجه کرد و پاس گلی بود به رقبای احمدی نژاد برای شکست او.

حالا همان موضوع در حال تکرار است. ترامپ پاس گل را به رقبای روحانی داده است و رقبای تند روحانی نیز سال هاست منتظر این پاس گل هستند.

هم ترامپ هم مخالفان تند روحانی هم سعودی ها هم راستگرایان اسرائیل به رهبری نتانیاهو همه برجام را بد می دانند و خواهان برچیده شدن آن هستند وبرچیده خواهد شد. البته مخالفان تند روحانی باید بدانند که این ماجرا به این سادگی نیست و تنها به شکست دادن و تحت فشار قرار دادن روحانی در مشکلات داخلی و تحریم های شدید آمریکا محدود نخواهد شد و دامن گیر بخش های دیگر از جمله آنان را نیز خواهد گرفت.

هفتم – خروج ترامپ از برجام و تهدیدات او برای اعمال تحریم های شدید علیه ایران می تواند فرصتی باشد برای مقایسه دو دولت در واشنگتن. اوباما و جان کری یا ترامپ و پمپئو. قبلا هم مقایسه ای شکل گرفت میان بیل کلینتون و وزیر خارجه اش آلبرایت در یک سو و جرج بوش پسر و وزیر خارجه اش کاندولیزا رایس در سوی دیگر.

هشتم – موفقیت ترامپ در ماجرای کره شمالی، اعتماد به نفس او را برای تک روی و اجرای برنامه اش در برابر ایران با وجود همه مخالفت های عقلا و همپیمانان جهانی افزایش داد.

ترامپ از حل مسائل بزرگ و ثابت کردن خود لذت می برد.

نهم- ترامپ در سخنرانی خروج از برجام گفت که اماده مذاکرات جدید با ایران برای توافق جدید و گسترده تر میان دو طرف است اما فی الواقع ترامپ خواهان توافق با ایران نیست بلکه خواهان پذیرش دیکته اش از سوی مقامات تهران است. دیکته ای که در شرایط فعلی نه به معنای امتیاز گیری از ایران بلکه به معنی تغییراصول و هویت فعلی جمهوری اسلامی است وچشم اندازی برای پذیرش آن متصور نیست.

دهم – اقدام ترامپ شارژی برای امریکا ستیزی و غرب ستیزی در ایران است و این رفتارها را تقویت می کند.

یازدهم – وقتی ترامپ در انتخابات آمریکا پیروز شد خیلی ها استقبال کردند با این استدلال که او تاجر است و می توان با او وارد مذاکره شد و با امتیازدهی اقتصادی، مواضع سیاسی اش را کسب کرد اما غافل از اینکه اگر بنا به مذاکره و معامله باشد سعودی ها و اماراتی ها و اسرائیلی ها معامله گرتر از ایرانند. این پیش بینی قدرت پیش بینی و تحلیلگران ایرانی را نشان داد.

دوازدهم - خروج ترامپ از برجام چیزی از ارزش های این توافقق کم نمی کند. توافقی که راه را برای عادی سازی شرایط در ایران باز کرد. ایران را از شرایط بحرانی اقتصادی خارج کرد و به سمت وضعیت غیربحرانی سوق داد. برجام یک اتفاق خوب بود که با یک اتفاق بد و استثنایی یعنی انتخاب ترامپ و سپس اتفاق بد و استثنایی تر یعنی خروج دولت آمریکا روبه رو شد. همانگونه که ترامپ قبل از این از توافقنامه های همکاری اقتصادی آمریکای شمالی (نفتا)، همکاری های اقیانوس آرام و آب وهوا هم خارج شد اما هیچ یک مهمتر و جنجالی تر و خبرسازتر از برجام نبود.

برجام یک توافق بود نه قرارداد. کشورها می توانند از توافق ها خارج شوند اما قطعا اعتبار آنها زیر سوال خواهد رفت. در این ماجرا هم به شدت اعتبار آمریکا و قراردادهایی که این کشور امضا و توافق هایی که می کند به چالش کشیده می شود.