کود انسانی قابل قیاس با میکروارگانیسم های زنده لجن برای هضم فاضلاب نیست. لجن فاضلاب، یک ماده آلی زنده و ارزشمند است و باید در خیلی از مواقع وارد شود. چون نوع داخلی آن، وجود ندارد.

عصر ایران- دو هفته قبل رئیس خانه صنعت و معدن ایران اعلام کرد 160 تُن کود انسانی از ترکیه وارد شده و بعد از آن مدیران گمرک ایران و موسسه تحقیات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی توضیح دادند کود انسانی نبوده بلکه گل و لای فاضلاب وارد شده است.

با این حال در فضای مجازی و برخی برنامه های تلویزیونی نوشته و گفته می شود فاضلاب و کود انسانی وارد شده و سوژه طنز برنامه «دورهمی» هم شد.

این در حالی است که شرکت ایرانی وارد کننده نام دقیق ماده ای که وارد شده را «گرانول باکتری» اعلام کرده و نه گل و لای فاضلاب.

عصر ایران در گفت و گو با مهندس احسان مجتبوی که در صنعت آب و تصفیه فاضلاب فعالیت دارد و در قالب شرکتی طراحی و تولید رآکتورهای تصفیه فاضلاب را انجام می دهد این موضوع را بررسی کرده است:

* واقعا کود انسانی وارد شده یا گل و لای فاضلاب است؟

-من در مورد این که کود انسانی بوده یا لجن فاضلاب بی هوازی اطلاع ندارم. ممکن است تعرفه ای برای لجن بی هوازی نبوده باشد و ناچار شده اند آن را با تعرفه دیگری وارد کنند. اما درباره لجن فاضلاب می توان گفت لجن ارزش‌مندی است و قیمتی. چون ما در داخل تولید آن را نداریم باید هم وارد شود.

* موسسۀ تحقیقات خاک و آب کشور هم اعلام کرده واردات کود انسانی انجام نشده.

-به نظر من هم منطقی می آید. چون چه ارزشی دارد و برای چه مصرفی باید کود انسانی وارد شود؟ وقتی مقامات دولتی اعلام کرده اند گل و لای فاضلاب وارد شده و کود انسانی وارد نشده، حتما اطلاعات شان موثق است.

*مشخص شده که 160 تن از طریق گمرک تهران و 20 تُن گل و لای فاضلاب از طریق فرودگاه پیام وارد شده. از لحاظ تخصصی آیا تفاوتی وجود دارد بین کود انسانی و گل و لای فاضلاب؟

-بله؛ خیلی متفاوت است. آن گل و لای فاضلاب که برای رآکتورهای تصفیه فاضلاب بی هوازی وارد شده، در حقیقت یک موجود زنده است. یک باکتری و یک میکروارگانیسم زنده است که در شرایط مشخص دما نگهداری می شود. اگر هم آن شرایط تغییر کند باکتری می میرد.

نوع باکتری که در رآکتورهای بی هوازی ای جی اس بی(EGSB) یا رآکتورهای یو ای اس بی(UASB) استفاده می شود نوع خاصی است و نوع لجن خاصی است که توانایی بالایی دارد برای هضم مواد آلی داخل فاضلاب به شکل بی هوازی.

* تفاوت کود انسانی با لجن فاضلاب و به تعبیر شرکت وارد کننده گرانول باکتری، دقیقا مشخص است؟

-اصلا اینقدر متفاوت هستند که نمی شود تفاوت های آنها را شمرد. آن لجنی که ما در مورد آن صحبت می کنیم حاصل فعل و انفعالات تصفیه فاضلاب به روش بیولوژیک است و توسط شرکت های خارجی یا شرکت هایی که ممکن است در ایران باشند رشد داده می شود.

فرض کنید یک میکروارگانیسم و باکتری که قدرت بالایی دارد و شرایط ویژه ای برای تصفیه فاضلاب دارد در یک محیط مشخص کشت می دهند و رشد می کند. این به عنوان موجود زنده ای که پتانسیل هضم فاضلاب را دارد و قدرت تجزیه مواد آلی داخل فاضلاب را دارد و می تواند مواد آلی موجود در فاضلاب را مصرف کند، وارد رآکتورهایی می شود که وظیفه شان تصفیه فاضلاب است.

وقتی می خواهند رآکتور تصفیه فاضلاب را فعال کنند این لجن را داخل رآکتور می گذارند. و لجن برای هضم مواد فاضلاب شروع به کار می کند. این لجن به طور مستمر می تواند خودش را تولید کند. یعنی آن لجن فاضلاب در حکم یک ماده اولیه است که می تواند بازتولید شود و رشد پیدا کند. چون این لجن فاضلاب در ایران وجود ندارد معمولا وارد می شود.

* در این روزهایی که بحث واردات کود انسانی مطرح شده است با توجه به این تخصص و اطلاعات و زمینه فعالیت شما آیا از شما خواستند که دقیقا در این زمینه توضیح بدهید؟

-اصولا کود انسانی قابل قیاس با میکروارگانیسم های زنده لجن برای هضم فاضلاب نیست. اصلا ماهیتا با هم متفاوت هستند. لجن فاضلاب، یک ماده آلی زنده است که ارزشمند است و باید در خیلی از مواقع وارد شود. چون نوع داخلی آن، وجود ندارد.

من نمی دانم کود انسانی چه کاربردی دارد و چرا ممکن است برای واردات آن اقدام کنند. اتفاقا ما آن برنامه «دورهمی» را دیدیم و خندیدیم. بقیه از من پرسیدند و من گفتم اطلاعی ندارم و نمی دانم چرا باید برای واردات کود انسانی اقدام کرده باشند.

موثق بودن اطلاعات مربوط به واردات کود انسانی باید بررسی شود و مشخص شود اطلاعات اولیه ای که به رسانه ها داده شده است آیا درست بوده یا خیر.

* در ابتدا رئیس خانه صنعت و معدن گفت واردات کود انسانی انجام شده ولی بعدا گفت گل و لای فلاب وارد شده. با این حال در برنامه تلویزیونی دورهمی باز اشاره به واردات کود انسانی کرد. وقتی رئیس خانه صنعت و معدن صحبت خود را اصلاح کرده و گفته گل و لای فاضلاب وارد شده است آیا دیگران هم نباید حرف خود را اصلاح کنند و همین واردات گل و لای فاضلاب مورد پذیرش قرار بگیرد؟

-من از لحاظ علمی تفاوت کود انسانی و گل و لای فاضلاب را توضیح دادم. البته من به شما بگویم خیلی از مردم، صحبت های مطرح شده در برنامه تلویزیونی دورهمی را جدی نمی گیرند.

این طور نیست که همه جامعه، صحبت های مطرح شده در برنامه دورهمی را جدی بگیرند. اکثر مردم فقط به عنوان یک شوخی به آن نگاه می کنند. ممکن برخی افراد یک مقدار پیگیر شوند و موضوع را جدی تلقی کنند.

*مسئولان شرکت وارد کننده مدعی شده اند چون باکتری گرانول تولید مثل انجام می دهد دیگر نیاز به واردات نیست و از این بعد تولید کننده هستیم. هچنین گفته اند از پاکستان و امارات برای خرید این محصول تقاضا دارند و این محصول را برای واردات از این شرکت ایرانی خواسته اند.

-بله؛ ممکن است تقاضا برای لجن فاضلاب یا گرانول باکتری باشد. امکان دارد آنها هم بخواهند تصفیه فاضلاب به روش «EGSB» راه بیندازند و پلت یا خوراک رآکتور را از شرکت ایرانی خریداری کنند. یعنی آنها هم به این نوع لجن که در این شرکت ایرانی استفاده شده یا تولید شده است نیاز داشته باشند.

*این موضوع مطرح شده که این رآکتورها در فرآیند تصفیه فاضلاب، بیوگاز تولید می کنند. واقعا چنین امکانی وجود دارد که بیو گاز تولید شود و آن هم با تاسیس نیروگاه به برق تبدیل شود؟

-بله؛ این امکان در رآکتورهای بی هوازی «UASB» و «EGSB» وجود دارد. یعنی وقتی که این میکروارگانیسم ها، مواد آلی را مصرف می کنند گاز متان تولید می کنند. این گاز متان، قابلیت اشتعال دارد و می شود آن را به برق تبدیل کرد.

*درباره روش تصفیه فاضلاب به روش بی هوازی گفته شده باعث پاک شدن فاضلاب می شوند. درست است؟

- این باکتری ها مصرف کننده مواد آلی یا آلاینده های آلی داخل فاضلاب هستند. حاصل این فعل و انفعالات بیولوژیکی، گاز متان است. یکی از موادی که تولید می شود گاز متان است که می توان از آن انرژی تولید کرد.

* «گرانول باکتری» واقعا در ایران تولید نمی شود؟

-ممکن است به صوت محدود یا نوع خاصی از ان تولید شود ولی آن شرکت ایرانی با توجه به نوع طراحی خودش، ممکن است به یک نوع باکتری یا یک میکرو ارگانیسم خاص نیاز داشته باشد که مجبور بوده آن را وارد کند.

کیفیت لجن های فاضلابی که در ایران تولید می شود نسبت به کیفیت لجن هایی که توسط شرکت های معروف دنیا تولید می شود و کارشان در حوزه تصفیه فاضلاب به روش بی هوازی است، پایین تر است.

*می گویند می خواهند با وزارت نیرو قرارداد ببندد و یک مگاوات برقی را که در جریان تصفیه فاضلاب تولید می شود به وزارت نیرو و شرکت برق بفروشند. تناسبی دارد با 40 میلیارد تومانی که برای راه اندازه تصفیه فاضلاب هزینه کرده است؟

-البته باید طرح اقتصادی آن را دید ولی ممکن است سودآور باشد و ممکن است نباشد. چون بهره برداری هم هزینه های بالایی دارد. در فصل زمستان به دلیل کاهش درجه حرارت هوا، این سیستم به انرژی نیاز دارند و هزینه های نگهداری و بهره برداری اضافه می شود.

باید دید با توجه به قیمت برقی که می خواهند به وزارت نیرو بفروشند آیا طرح شان از لحاظ اقتصادی توجیه دارد یا نه. به هر حالت اگر خروجی تصفیه خانه، مطابق با استانداردهای محیط زیستی باشد، این کار از لحاظ محیط زیستی، کار پسندیده ای است.