عصر ایران؛ نهال موسوی - داشتن نگاه جامع و فراگیر به هنرصنعت سینما مستلزم داشتن شناختی از اقتصاد سینماست، اما اقتصاد سینما از پیچیده ترین مباحثی است که متخصصان خاص و ویژه خود را دارد و در هر کشوری متغییر است. نگاهی به آمار و میزان تماشاگران و رابطه تعداد سینما و سالانه سینما رفتن در کشورهای مختلف، آغاز خوبی است برای شناخت و ارزیابی این هنرصنعت.

کتابچه ای که جشنواره جهانی دوبی با عنوان "فوکوس ۲۰۱۷" در انتهای سال ۲۰۱۷ منتشر کرده، امکان تحقیق، تحلیل و بازاریابی برای دست اندرکاران سینمای جهان فراهم می کند.

پرفروش ترین کشورها در گیشه
همان طور که می توان حدس زد سینماهای حوزه آمریکای شمالی (آمریکا و کانادا) از نظر رقم، بیشترین فروش را در جهان در اختیار دارند. فروش سالیانه آمریکا و کانادا در یک سال (2016) به رقم حیرت انگیز 11میلیارد و 400 میلیون دلار آمریکا رسیده است.

چین دومین بازار بزرگ سینما را در اختیار دارد، با فروش 6 میلیارد و 600 میلیون دلار. رتبه های بعدی به قرار زیر است: ژاپن( 2میلیارد و 170 میلیون دلار)، بریتانیا(یک میلیارد و 660 میلیون دلار)، فرانسه (یک میلیارد و 540 میلیون دلار)، هند (یک میلیارد و 480میلیون دلار)، کره جنوبی( یک میلیارد و 450میلیون دلار)،آلمان (یک میلیارد و 113میلیون دلار)، استرالیا(910 میلیون دلار) و مکزیک(790 میلیون دلار).

فروش سینمای ایران در سال 95 حدود 156 میلیارد تومان یعنی حدود 40 میلیون دلار (با احتساب قیمت دلار آن زمان) بوده است.

پرتماشاگرترین کشورها
پرفروش‌ترین گیشه ها لزوماً پرتماشاگرترین کشورها نیستند، به این دلیل ساده که قیمت بلیت سینما در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است، به این جهت تعداد بلیت فروش رفته در کشورهای گوناگون نسبت مهمی با میزان جمعیت آن کشورها دارد و در نتیجه، چین و هند، پرجمعیت ترین کشورهای جهان، رتبه اول و دوم تعداد فروش بلیت در جهان را در اختیار دارند، با این تفاوت چشمگیر که هند - که از چین کم جمعیت تر است- حدود 650 میلیون بیشتر از چین بلیت فروخته و به این ترتیب ثابت می کند که هندی ها بسیار بیشتر از چینی اهل سینما رفتن هستند.

در هند در طول یک سال 2 میلیارد و 15 میلیون بلیت فروش رفته و در چین، 1 میلیارد و 370 میلیون. بعد از این دو کشور، آمریکا و کانادا قرار دارند که 1 میلیارد و320 میلیون بلیت فروشی طی یک سال داشته اند. با یک فاصله بسیار زیاد، مکزیک با 320 میلیون بلیت در رتبه بعدی قرار دارد و پس از آن به ترتیب: کره جنوبی، فرانسه، روسیه، برزیل،ژاپن و بریتانیا.

در ایران آمار دقیقی برای برای تعداد بلیط فروخته شده وجود ندارد و عمدتا فقط به رقم فروش سینماها اشاره می‌شود. متوسط قیمت بلیت در ایران 2/5 دلار است، در حالی که متوسط قیمت بلیت سینما در کویت 11/5 دلار، لبنان 9 دلار، امارات متحده عربی حدود 12 دلار است.

شاخص سالانه سینما
شاخص سالانه سینما رفتن در آمریکا 3/7دهم، فرانسه 3/2 ، بریتانیا 2/6و آلمان 1/5، به این معنی که به طور متوسط هر فرد فرانسوی، بیش از دو برابر یک آلمانی به سینما می رود. این رقم در ایسلند - که در سال های اخیر فیلم های متفاوت و جذابی را هم به جهان سینما عرضه کرده است - 4/3 است که بیش از همه کشورهای اروپاست و تنها کره جنوبی به چنین رقم حیرت انگیزی می رسد.

اهالی بوسنی و هرزگوین و همین طور مقدونیه، با شاخص سالانه تنها 0/2 ، کمترین میزان استقبال از سینما در اروپا را به نمایش می گذارند. این رقم به این معنی است که اهالی این دو کشور، به طور متوسط هر پنج سال یک بار به سینما می روند. در میان کشورهای آمریکای لاتین، مکزیکی ها بیشترین شاخص سالانه سینما رفتن 2/6 و برزیلی‌ها کمترین (کمتر از یک) را در اختیار دارند. این رقم در الجزایر نزدیک به صفر و در مصر و مراکش تنها یک دهم است، به این معنی که به طور متوسط هر مصری یا مراکشی هر ده سال یک بار به سینما می رود.

شاخص سالانه سینما رفتن در ایران به طور متوسط 0/3 است یعنی به طور متوسط هر ایرانی هر ده سال سه بار به سینما می رود.

تعداد سینما
همان طور که باز می توان حدس زد حوزه آمریکای شمالی (آمریکا و کانادا) بیشترین تعداد (پرده) سینما را دارند: 43500سالن سینما چین طی چهار سال از 13000 پرده سینما به رقم قابل توجه 41000 سینما رسیده که رشد حیرت انگیزی را در سینماسازی در این کشور به نمایش می گذارد. هند حدود 11500 پرده سینما، فرانسه 5800 و بریتانیا 4100 پرده سینما دارند.

در اتحادیه اروپا بیشترین تعداد سینما از آن فرانسه است و پس از آن، به ترتیب ایتالیا، آلمان، بریتانیا و اسپانیا. بجز این چهار کشور تنها لهستان کمی بیش از هزار پرده سینما دارد و باقی کشورها کمتر از هزار پرده سینما دارند. کمترین تعداد سینما در اتحادیه اروپا به کشور کوچک لوگزامبورگ تعلق دارد که تنها 32 پرده سینما دارد.

در ایران حدود 550 پرده نمایش فیلم وجود دارد که به نسبت جمعیت و پراکندگی جغرافیایی عدد پائینی است.

تولید فیلم
بیشترین تعداد فیلم (بلند) را در جهان هند تولید می کند؛ با رقم قابل توجه 1900 فیلم در سال که دو برابر رتبه دوم است.اما جالب این که چین گوی سبقت را از آمریکا ربوده و جدول چندین ساله تولید فیلم از نظر تعداد را که به هند و آمریکا تعلق داشت، دچار تغییر کرده است. چین940 فیلم بلند تولید کرده که رشدی 37 درصدی را طی یک سال به نمایش میگذارد.

ژاپن، کره جنوبی، فرانسه، آلمان، اسپانیا، ایتالیا و بریتانیا به ترتیب رتبه های بعدی را در اختیار دارند. در بیست و هشت کشور اتحادیه اروپا مجموعاً ۱۷۴۰ فیلم سینمایی(داستانی و مستند سینمایی) تولید شده که از این میان ایتالیا با تولید 142 فیلم کاملاً ملی( بدون محاسبه تولیدات مشترک) در صدر است و پس از آن فرانسه با 125 فیلم و بریتانیا با 107 فیلم. قبرس، لتونی و اسلواکی هر کدام تنها دو فیلم کاملاً داخلی در یک سال تولید کرده اند.

سینمای ایران با تولید حدود 150 فیلم در سال آمار چشمگیری در تولید فیلم در سینمای جهان دارد.

سینمای آمریکا یا سینمای اروپا؟
بحث سیطره اقتصادی سینمای آمریکا در اروپا، بحث کهنه اما همچنان درگیر کننده ای است که در کشورهایی چون فرانسه کماکان داغ است؛ جایی که تولیدات ملی تنها حدود 36 درصد بازار را در اختیار دارند. 28 کشور اتحادیه اروپا طبیعتاً بازار بسیار بزرگی را در جهان سینما به خود اختصاص داده اند، اما شاید همه پاسخ این پرسش را می دانند که بیش از 510 میلیون جمعیت اتحادیه اروپا، بیشتر به تماشای فیلم های آمریکایی می روند یا اروپایی؟

بیش از 67 درصد بلیت فروش رفته در یک سال در اتحادیه اروپا به فیلم های آمریکایی اختصاص دارد و کمی بیش از 26 درصد نصیب فیلم های اروپایی شده است. بیش از 3 درصد به فیلم های تولید مشترک آمریکا و اروپا اختصاص دارد و تنها 2/3 درصد از فروش بلیت سینماها در اتحادیه اروپا به فیلم های بقیه کشورهای جهان می رسد که رقم بسیار اندکی است.سینمای هند 85 درصد ، ژاپن 63درصد و چین 58 درصد فروش کل بلیت هایش را از آن سینمای ملی خود می کنند.

و اما عجیب ترین آماری که درباره ایران وجود دارد، 97/2 درصد از بلیت فروشی سینما در ایران از آن تولیدات داخلی است که این رقم در هیچ کشور دیگری در جهان مشابهی ندارد.

و ...
با توجه به آمار فوق می توان پی برد که در مقایسه با سینمای جهان هنوز راه طولانی در پیش داریم، در زمینه زیر ساخت‌های سینما به جد باید کار کرد و تعداد 550 سالن سینما برای 80 میلیون جمعیت بسیار کم است و با احداث و بهربرداری پردیس‌های سینمای امکان یک تحول و شکوفایی در زمینه سینما داریم، تبلیغات و بستر سازی برای عرضه سینما ایران یکی دیگر از راه‌های رسیدن به گیشه گسترده‌تر است، از طرفی دیگر با اعتماد به هنرمندان و دوری از فضا شک و سوءظن می توان بسیاری از قصه های نگفته را بر پرده های سینما دید.

باید به مدیران سینمایی گفت بجای برگزاری انواع و اقسام جشنواره‌های سینمایی، برنامه های تکراری و صرف هزینه های ریز و درشت - برای تعداد محدودی مخاطب - با استراتژی درست و نگاهی کلان به بازار سینمای ایران، مخاطبان خاموش را به سینماها کشاند، در بسیاری از موارد تماشاچی به علت دور بودن از سالن سینما و هزینه‌بر بودن آن است که سال‌ها از سینما دور بوده است، نزدیکی و در دسترس بودن یک پارامتر مهم برای مخاطبان است که آنها همراه با عزیزانشان برای ساعاتی خود را به جادو سینما بسپارند و از مشغله‌های روزمره دور شوند.

منبع: هالیوود ریپورتر، اسکرین دیلی، بی‌بی‌سی

تماشاخانه