عصر ایران- 21 فوریه یا دوم اسفند به عنوان روز جهانی «راهنمایان گردشگری» نام گذاری شده است. دکتر منوچهر جهانیان رییس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ به همین مناسبت این مقاله را در اختیار عصر ایران قرار داده است:

گردشگری درعین سادگی و لذت بخشی و جذابیت های آن از جمله پیچیده ترین صنایع خدماتی به شمار می رود که تبدیل منابع به محصول و مصرف آن همزمان صورت می پذیرد. لذا گردشگر به مثابه مصرف کننده به نوعی از اجزای تولید محسوب شده و خود در فرآیند تولید وتبدیل منابع به محصول مشارکت دارد.

از این رو می توان گفت فعالیت های گردشگری یکی از دشوار ترین امور خدماتی محسوب می شوند که بایستی به تمامی وجوه آن اعم از فرهنگ ،تاریخ ،تمدن ، نوع روابط وتعامل مردمان ودولت ها مورد توجه جدی قرار گیرد.

در جهان کنونی از آن به عنوان دیپلماسی گردشگری یاد می شود و برای برقراری روابط فرهنگی، تعامل وتوجه به قرابت ها و ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی مردمان وگردشگران جوامع میزبان ومهمان وتاثیرگذاری آن بر روابط دیپلماتیک رسمی مورد توجه جدی قرار می گیرد.

اهمیت گردشگری واثرات آن بر فعالیت های اقتصادی ، کارآفرینی و رونق اقتصادی و وجوه تمایز آن از سایر بخش های اقتصادی وخدماتی به لحاظ کارکرد واثرات مستقیم وغیر مستقیم و همچنین در جهت معرفی فرهنگ ، تاریخ ، تمدن وزیبایی های یک کشور وخدمات جامعه میزبان به گردشگران ،تحرک وپویایی سایر بخش های صنعتی وخدماتی وارتباط آنها با بخش گردشگری چنان است که می توان از گردشگری به عنوان صنعت خدماتی با کارکرد اقتصادمقاومتی در مسیر توسعه وشکوفایی گام های بلند، اساسی وارزشمندی یاد کرد.

در این میان یکی از ارکان مهم وتاثیر گذار بر توسعه وپویایی گردشگری راهنمایان گردشگری ونقش اثر بخشی آنها در این عرصه است و بایسته است باشناخت و آگاهی و درک آن به درستی مورد توجه جدی دست اندرکاران ومتولیان این حوزه قرار گیرند.

در سال 1985 برای اولین بار «سالنامه تحقیقات گردشگری» به موضوع نقش و اهمیت راهنمایان گردشگری اشاره کرد. راهنمایان گردشگری پس از گردشگری انبوه به صورت جدی تر مطرح شدند و امروزه چنان اهمیتی پیدا کرده اند که بدون در نظر گرفتن نقش و اهمیت آنان نمی توان گردشگری را سازمان دهی کرد.

تحقیقات بسیاری پیرامون اهمیت راهنمایان گردشگری انجام گرفته است. اما باید به این نکته توجه داشت که راهنمایان گردشگری صرفا راهنمای تور نیستند، راهنمایان محلی و ارگان های متولی گردشگری نیز خود به عنوان راهنمای گردشگری در نظر گرفته می شوندک ه به نوعی سفیران فرهنگی ومعرف فرهنگ ، تاریخ ،تمدن ،مهمان نوازی ،زیبایی ها وارائه کننده تصویری جامع وکامل از یک مقصد در یک کشور و یک منطقه جغرافیایی با رنگ آمیزی هنرمندانه وخلاقانه تاثیر گذار ند چرا که می توانند هریک از گردشگران را معرف زیبایی ها وجاذبه های متنوع گردشگری به هموطنان خود تبدیل وآنان را در سفر به آن مقصد وکشور ویا منطقه جغرافیایی ترغیب و تشویق کنند.

نتایج تحقیقات نشان می دهد نقش و عملکرد راهنمایان گردشگری چنان حائز اهمیت است که عملکرد نامطلوب آنان، سبب بروز نارضایتی گردشگران شده و در نتیجه برداشت منفی در تجربه آنان پیرامون سفر به همراه خواهد داشت.

از این رو راهنمایان در تجربه اندوزی گردشگران، افزایش سطح لذت و رضایتمندی و نیز درک و شناخت فرهنگی به گردشگران نقش بسیار مهمی ایفا می نمایند. اغلب مسئولیت و تعهدات برای مشارکت راهنمایان صرفا مادی نبوده و عناصر غیر مادی ورویکرد معنوی نزد آنان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در مطالعات گردشگری، راهنمایان به عنوان یکی از عناصر پایداری فرهنگی شناخته می شوند که برای معرفی و بهتر شناساندن محیط ،مقصد و ویژگیهای آن اهمیت فراوان دارند.

به نوعی می توان گفت: راهنمای گردشگری ارائه کننده اطلاعات، تسهیل کننده روابط اجتماعی، مبان فرهنگی، انگیزاننده ،حافظ ارزش ها، مفسر محیط طبیعی و فرهنگی است.

راهنمایان گردشگری همچنین نقش های دیگری از جمله آموزش، روابط عمومی، حل کننده مشکل، مشاور و معتمدبرای جوامع میزبان وگردشگران بر عهده دارند.

یک راهنمای گردشگری پیش از آنکه مفسر و روایت‌گر ویژگی های محیطی مقصد گردشگری باشد، یک شخص قابل اعتماد برای ایجاد انگیزه، باورمندی، امیدبخشی، کسب تجربه و ایجاد انگیزه ونگرش افراد از سفر و گردشگری است.

راهنمای گردشگری بیش از آنکه صرفا حضور فیزیکی داشته باشد، نقش معنا بخشی ذهنی وتصویر سازی آنان به لحاظ فرهنگی بسیار با ارزش را بر عهده دارد.

کوهن از جمله محققانی است که اولین بار به اهمیت و نقش راهنمایان گردشگری اشاره کرد. در نگاه او دو نقش مهم می توان برای راهنمایان گردشگری به صورت ویژه تعیین کرد: اول واسطه اجتماعی ودوم واسطه فرهنگی.

واسطه اجتماعی ارتباط با گردشگران در یک محیط اجتماعی است و واسطه فرهنگی به تبادل و تعامل فرهنگی میان گردشگر و راهنما و جامعه میزبان تاکید دارد و یک ارتباط میان فرهنگی بین گردشگر و راهنما وجامعه میزبان-بین فرهنگ گردشگر و فرهنگ راهنما به عنوان نماینده مقصد- ایجاد می کند.

در گذشته که سفرها به صورت گسترده و اصطلاحا انبوه انجام می گرفت، گردشگر در اندیشه تجربه و کسب آگاهی از سفر نبوده است، اما پس از گذشت زمان در دنیای مدرن با گردشگرانی مواجه می شویم که به گفته مک کنلدر جستجوی عناصر زیبایی شناختی هستند، گردشگر نگاه دقیق تری پیدا کرده، تجربه و کسب رضایت اهمیت بیشتری یافته و دانش اندوزی از جمله انگیزه ها و دلایل سفر از نگاه گردشگر محسوب می شود.

به گفته محققان، «گردشگری به مثابه یک زندگی است که می تواند آموخته های بی شماری برای انسان به همراه داشته باشد.»

دردنیای امروزی گردشگری به عنوان یکی از مهمترین وجوه زندگی افراد مورد توجه قرار گرفته است. و در سطح بین المللی بسیار حائز اهمیت است امروزه به عنوان یکی از بارزترین جریان ها در سطح بین الملل مطرح می گردد. در حال حاضر اهداف توسعه بین المللی گردشگری در راستای تحقق پایداری است. پایداری در همه جوانب اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی.

ارائه الگوهای پایدار تولید و مصرف، حفاظت وصیانت از محیط زیست و محیط های فرهنگی و اجتماعی، از جمله رویکردهای پایداری در توسعه بین المللی گردشگری محسوب می شوند.

در دنیایی که گردشگر با آگاهی و کسب تجربه به سفر می رود، در دنیایی که سفر به عنوان ابزار و وسیله ای برای بازیابی روحی و روانی انسان تلقی می گردد، هدایت سفر و گردشگری اهمیت بیشتری یافته و نمی توان بی اهمیت از کنار آن عبور نمود. از آنجایی که گردشگران شبیه هم نبوده و با هم تفاوت دارند، لذا نوع رفتار و عملکردو نقش واهمیت راهنمای گردشگری بیش از پیش مورد توجه قرار دارد.

راهنمایان گردشگری علاوه بر مهارتهای ارتباطی و آگاهی به تاریخ و ویژگی های مقصد گردشگری، بایستی انگیزه و تعهد بالایی در قبال گردشگران داشته و بتوانند نقش بسزایی در ایجاد تجربه دل انگیز و لذت بخش در میان گردشگران ایفا نمایند.

القای مبانی و مفاهیم پیرامون مقصد، ارزش های فرهنگی، فرهنگ عامه، آداب و رسوم مقصد به گردشگران، ایجاد انگیزه و القای حس خوب وتصویر مثبت در گردشگران نسبت به مقصد گردشگری، ایجاد آگاهی و اطلاعات مورد نیاز، با هدف تامین پایداری، می تواند گردشگران را بیش از پیش به مقصد و تجربه کسب شده راضی و خشنود سازد.

ضمن تبریک 21فوریه (دوم اسفند) روز جهانی راهنمایان گردشگری به همه راهنمایان گردشگری این مرز پرگهر ،تاکید بر نقش راهنمایان گردشگری در تحقق اهداف، سیاست ها و برنامه های توسعه فعالیت های گردشگری، بایستی مورد توجه جدی قرار گیرد.

راهنمایان گردشگری از ارکان ارتباطی ارائه کنندگان خدمات گردشگری مقصد با گردشگران اند. از این رو با توجه به دانش و سطح آگاهی و اطلاعات گردشگران وانتظارت آنان از جوامع میزبان ومقاصد گردشگری، جایگاه واهمیت راهنمایان گردشگری و نقش آنان در توسعه فعالیت های گردشگری مهم وارزشمند است.