تغییرات اقلیمی، غفلت کشنده ایرانی ها و تدبیر کشورهای عربی و جهانیان

امید خزانی . پژوهشگر

سال‌هاست که رسانه ها ومراکز علمی-پژوهشی دنیا درباره پدیده تغییرات اقلیمی ( Climate Change) هشدار می‌دهند و بسیاری از کشورها نیز سعی کرده‌اند خود را با آن وفق دهند اما به نظر می رسد مدیریت کشور ما هنوز بحران را به طور دقیق درک نکرده است ، بحرانی که بیش از جنگ و تهدیدهای نظامی ایران را تهدید می کند و در کمتر از 32 سال 70 درصد ایران را غیرقابل سکونت خواهد کرد! ایران بیش از 50 درصد از منابع تجدیدناپذیر زیرزمینی آبی اش را استفاده کرده است.

در کنار بحران های اقتصادی و سیاسی که خاورمیانه را در شورش ها و انقلاب ها فروبرده است، بحران آب نیز جزو عوامل مهم شمرده شده است که در سال های آتی نیز نقش مهمتری خواهد داشت. با جدی تر شدن تاثیرات تغییرات اقلیمی که خشکسالی بی سابقه ای را درپی داشته ، مهاجرت گسترده از جمعیت جویای کار ناراضی از شهرهای کوچک کشاورزی به شهرهای بزرگ را تشدید خواهد کرد. اتفاقی که در سوریه با مهاجرت 1.5 میلیون نفر از مناطق متاثر از خشکسالی به حومه دمشق رخ داد.

ایران از نظر تولید گازهای گلخانه ای رتبه هفتم جهان را داراست. آلودگی گسترده شهرهای ایران و پدیده inversion درماه های سرد سال و گسترش غیر علمی و کم بازده کشاورزی با استفاده از کودهای نیتروژنی که در ترکیب باآلودگی های صنعتی و ترافیکی می توانند به شدت در آب و هوای منطقه تاثیر بگذارند ، ایران را در کام غول خشکسالی فرو برده است.

استان تهران با مصرف روزانه 16.2 میلیون لیتر بنزین بیش از کشور لهستان با 40 میلیون جمعیت و ترکیه با 80 میلیون نفر جمعیت مصرف بنزین و آلایندگی دارد! در حوزه مصرف آب نیز فقط در استان تهران از 850 میلیون متر مکعب مصرف آب بیش از 3/2 یعنی 70 درصد آن بازیافت نمی شود و از بین می رود!

به گزارش ایندیپندنت، نتایج تحقیقات امپریال کالج لندن، نشان داده است که علت اصلی آلودگی بی سابقه سال 2000 میلادی اروپا استفاده چندین دهه کودهای نیتروژنی و آمونیاک در کشاورزی کشورهای اروپایی بود. آلودگی گسترده ای که تحقیقات بعدی نشان داد اثرات زیست محیطی اش باعث خشکسالی در کشورهای دوردست شد. خشکسالی بی سابقه در هندوستان که زندگی 130 میلیون نفر را در تنگنا قرار داد نتیجه مستقیم آن آلودگی گسترده زیست محیطی در اروپا بود.

نگاه محافظه کارانه و اشتغالزایی به کشاورزی سنتی و غیرعلمی هنوز روند تغییرات اساسی در کشاورزی ایران را بسیار کند و نامتناسب با هجوم خشکسالی و تغییرات اقلیمی پیش می برد و عملا فرصتی براي تدبير باقی نمانده است. دریاچه ارومیه که صدها هزار سال نگین فیروزه ای ایران بود ، عملا در اثر سو مدیریت و فقدان مدیریت استراتژیک از بین رفته است و خشکسالی را علت اصلی آن معرفی می کنند که باید متوسل بر آسمان شد برای نجاتش.

افزایش 300 درصدی سطح زیرکشت با راندمان پایین 35 درصد از 150 هزار هکتار در سال 58 به 450 هزار در سال 85 و حفر 24 هزار حلقه چاه غیرمجاز و 40 سد در حوزه دریاچه خیانتی بود که فقدان مدیریت استراتژیک در حق ایران و آیندگان این سرزمینمرتکب شده است. قنات های ایران با قدمت بیش از 2700 سال ابتکار شگفت نیاکان ما بوده اند و مدیریت آبی پهنه گسترده ایران زمین را بر عهده داشته اند و به عنوان شاهکارهای آبی جهان توسط یونسکو ثبت شدند. البته این شاهکارهای نیاکان ایران زمین در اثر حفر بی رویه چاه های عمیق از بین رفتند!

وقت آن رسیده است ما با نظام علی و معلول حاکم بر خلقت آشتی کنیم و از یافته های ارزشمند مراکز علمی دنیا استفاده کنیم و خود نیز واحدهای R & D را در نهاد و وزارت خانه ها فعال کنیم.

خشکسالی در عصر تغییرات آب و هوایی بیش از آنکه علت باشد خود معلول فجایع زیست محیطی بشری است.

در بی خبری مدیران دولتی کشور ما، سالهاست که ارتباط مستقیم کشاورزی سنتی و غیرعلمی و استفاده گسترده از اندوکرین و کودهای نیتروژنی و ترکیب آنها با آلودگی های ترافیکی و صنعتی که باعث بروز خشکسالی و تغییرات اقلیمی می شود، اثبات شده است. یکی از دلایل مهم آلودگی شهرهای غیرصنعتی نیز همین ترکیب هولناک است.

کنترل آلودگی هوا در اثر صنایع فرسوده ، جایگزینی تولید خودروهای فسیلی با خودروهای برقی و هیبریدی و مدرن سازی کشاورزی تنها راه مقابله با اژدهای خشکسالی و تغییرات اقلیمی است! کشورهای فرانسه، انگلستان ، چین و نروژ خودروهای فسیلی را به تدريج در سال 2025 از رده خارج خواهند کرد. فروش خودروهای الکتریکی در آمریکا رشد چشمگيري داشته است و به 30 درصد رسیده است.

وقت آن رسیده است که Horticulture یا همان "دانش نوین مدیریت کشت گیاه و محصولات کشاورزی" که با همکاری start-up های کشورهای پیشرفته از جمله هلند با بخش کشاورزی به وجود آمده است، وارد ادبیات مدیران ارشد کشور ما شود.

شاید پیش بینی مالتوس در قرن ١٨ ميلادي و تیوری او مبنی بر عدم توازن تولید غذا و رشد جمعیت در مورد کشورهای اروپایی نادرست بود اما در اغلب کشورهای خاورمیانه در شرف به واقعیت نشستن است.

مصر نیز به عنوان یکی از مهمترین کشورهای منطقه و خاستگاه یکی از مهمترین تمدنهای بشری تا سال 2050 با فاجعه آبی هولناكي مواجه خواهد بود. جمعیت مصر هر سال 1.800000 نفر افزایش می یابد ولی سهم آبی ان 55 میلیارد متر مکعب ثابت است. در سال 2050 سرانه آبی آن به کمتر از 360 متر مکعب خواهد رسید ، در حالیکه خط فقر آبی جهان 1000 متر مکعب در سال است! عمق فاجعه پیداست.

جانمایی فاجعه بار صنایع وابسته به آب ایران

بسیاری از صنایع وابسته به آب از جمله فولادسازی و صنایع کاشی و سرامیک در قلب مناطق خشک و کویری ایران قرار گرفته اند که حجم بالایی از آب شیرین کشور را می بلعند. چین ، ژاپن ، هند و ایالات متحده آمریکا مهمترین تولید کننده و صاردرکننده فولاد دنیا می باشند و بدون استثنا همه صنایع فولادی این چهار کشور در سواحل دریا جانمایی شده اند تا نیاز به آب شیرین را به حداقل برسانند. حتی 90 درصد صنایع فولادی هند در سواحل غربی و شرقی این کشور قرارگرفته اند!

همچنین جای شگفتی است که قطب تولید صنایع کاشی و سرامیک ایران در قلب کویر ایران و استان یزد واقع شده است و هم اکنون 42 کارخانه عظیم در قلب کویر ایران حجم انبوهی از آب شیرین کشور را می بلعند. این حجم از سو مدیریت و نگاه قومی و قبیله ای که هستی ایران را فداي مصلحت هاي منطقه اي مديران كرده است ، جای شگفتی دارد. این در حالی است که استان های ساحلی ایران از جمله سیستان و بلوچستان ، هرمزگان و بوشهر که بهترین موقعیت برای تولید و صادرات صنایع وابسته به آب از جمله فولاد و کاشی و سرامیک را داشته اند، جزو محرومترین نقاط ایران از نظر توسعه صنعتی هستند!

برنامه ریزی و مدیریت استراتژيك سایر کشورها

عربستان سعودی که همواره مورد تمسخر مدیران کشور ماست، رقم خیرکننده 500 میلیارد دلار برای إيجاد تكنولوژي هاي سبز نوين و پنل های خورشیدی در فضایی به وسعت 26 هزار کیلومتر مربع سرمایه گذاری کرده است تا جایگزین سوخت های فسیلی کند. عربستان سعودی هم اکنون بزرگترین و مدرن ترین تاسیسات آب شیرین کنی منطقه را دارد و اخیرا قراردادی به ارزش 7.2 میلیارد دلار با BNP Paribas امضا کرده است تا 9 مرکز بزرگ دیگر را در کرانه دریای سرخ راه اندازی کند.

امارات متحده عربی با تخصیص 163 میلیارد دلار سرمایه گذاری عظیمی انجام داده است تا سال 2050 میلادی بیش از 50 درصد نیاز انرژی اش را از منابع تجدیدپذیر تامین کند. سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر یعنی هم کاستن از هزینه های انرژی های گران قیمت فسیلی و کاستن از آلودگی و اثرات هولناک تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی است که هستی کشورهای خاورمیانه را نشانه گرفته است. همچنین امارات تسهیلات ویژه ای برای استفاده از خودروهای الکتریکی و رسیدن به چشم انداز شهر carbon-freeبدون-کربن اعمال کرده است.

در کره جنوبی تدوین و اجرای توسعه بدون کربن و سبز در سال 2008 هماهنک با دغدغه های زیست محیطی و با هدف کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و مقابله با چالش تغییرات اقلیمی تصویب و در دست اجرا قرار گرفت. براساس این طرح تا سال 2025 کره جنوبی جزو 5 کشور اول دنیا درصنایع و تکنولوژی های سبز قرار می گیرد و همزمان قراراست شغل های مرتبط با تکنولوژی های سبز ایجاد شود.

سنگاپور نیز طرح مبارزه با تغییرات اقلیمی را از سال 2005 آغاز کرده است. تقریبا همه 1650 برج و ساختمان های بزرگی که از سال 2005 تا کنون ساخته شده اند براساس انرژی های سبز ساخته شده اند . براساس سند چشم انداز 2030 میلادی سنگاپور 35 درصد منبع انرژی هاي شهري و حمل و نقل باید انرژی های نو و تجدیدپذیر باشد و 80 درصد ساختمان ها باید گواهینامه سبز دریافت کنند.

هلند، الگوی توسعه کشاورزی

کشور هلند و مدیریت خیرکننده آن را می توان از عجایب دنیای مدرن نامید. کشور کوچک هلند 41 هزار کیلومتر مربع که 40/1 وسعت ایران است با بهره گیری از تکنولوژی فوق پیشرفته کشاورزی و صنعتی اش دومین صادرکننده مواد غذایی دنیا بعد از آمریکاست. راندمان تولید محصولات کشاورزی هلند فاصله خیره کننده ای با کشورهای پیشرفته حتی آلمان و آمریکا دارد ! هلندی ها در سال 2000 میلادی با شعار " تولید محصول دوبرابر با استفاده از نصف منابع انرژی و آب" جنبشی را آغاز کردند که با بهره گیری از شرکت های دانش بنیان و start-up های کشاورزی صنایع غذایی پیشرفته خود را بسیار پیشرفت تر کردند. هلند سالانه 79 میلیارد دلار---تقریبا 2 برابر صادرات نفتی ایران-- محصولات غذایی و کشاورزی صادر می کند و علی رغم وسعت بسیار کوچکش از آلمان و فرانسه و چین و ژاپن بسیار جلوتر است.

کافی است راندمان تولید گوجه فرنکی در هلند را با چین مقایسه کنیم. هلند در هر مایل مربع 144000 تن گوجه فرنکی تولید می کند درحالیکه این رقم برای چین 3860 تن در هر مایل مربع است که 38 برابر بیشتر است. دانشگاه WUR هلند که مغز متفکر پشت نوآوری های کشاورزی است به ده ها کشور مشاوره ویژه ارایه می کند که البته کشور ما جزو آنها نیست!

بنابراین برای نجات ایران از خشکسالی حتی نیاز به توقف کشاورزی نیست و فقط کافی است از الگوی توسعه کشورهایی مثل هلند پیروی کرد.

ایران امروز که در اختلافات سیاسی و جناحی غرق شده است از خطر واقعی که کیان و هستی اش را بیش از هر چالش داخلی و حتی خطر حمله نظامی خارجی بيشتر تهديد مي كند، عمیقا غفلت کرده است. ایران امروز باید شعار " Big drought is coming” یعنی " خشکسالی بزرگ می آید" را بر همه شعارهایش الویت دهد و همه امکانات کشور را با نگاهی آینده نگر معطوف دشمن بزرگ خشکسالی کند که از مرزهایش گذشته است و شهرهایش را یکی پس از دیگری با بی رحمی در می نوردد.

بیشتر بخوانید:

ببینید| دستگاه گرفتن آب از هوا بالاخره اختراع شد/ ساخت شبنم صبحگاهی برای نوشیدن

تماشاخانه

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

عینک عجیبی که با استفاده از هوش مصنوعی چهره افراد را شناسایی می‌کند (فیلم)

فیلم های دیگر