عصرایران؛ دکتر حسن تقی‎زاده انصاری*- آیین ها، آداب و رسوم هر ملت، سازنده عناصر فرهنگی جامعه محسوب می‎شوند. تنوع، تفاوت ها و کثرت آیین ها و آداب و رسوم از دلایل غنای فرهنگی یک جامعه است.

در روزگار بحران هویت یکی از راه های حفظ هویت فرهنگی، بازگشت به آیین ها، آداب و رسوم سنتی و فولکلوریک است. سرزمین ایران از دیرباز به عنوان یکی از گهواره های تمدن مطرح بوده است. برخي از آداب و رسوم رایج مردم كنوني ايران، مانند جشن نوروز و چيدن سفره هفت سين، چهارشنبه سوري ،جشن تیرگان، مهرگان، سده، امرداد، پنجابدر و سیزده بدر، شب يلدا و برخي آئين های ديگر، بازمانده آداب و رسوم ايرانيان پيش از اسلام است.

اگرچه پس از اسلام نیز جشن ها و آداب و رسوم مختلف فرهنگی، مذهبی نیز بجای مانده است که درجای خود نیازمند توجه ویژه است، مانندجشن های میلاد، غدیر، قربان، فطر و...؛ در باز شناسی عناصر فرهنگی همانند شب چله( شب یلدا) آنچه بیشتر از همه خودنمایی می کند کرامت رابطه انسان با انسان است. فلسفه پیشینیان در شب یلدا در قالب مثل ها، شعر ها، روایت ها و شاهنامه خوانی ها به آموزش نسل بعد می پرداختند و نسل آینده را با آنچه از پیشنیان به آنها رسیده بود هر چند شفاهی آشنا و آگاه می کردند.

تمامی ملزومات شب چله بهانه ای برای شادی، پیوند دوباره با آفرینش، احساس هویت و پیوند با جاودانگی است. شاید به ظاهر یک شب نشینی بوده و هست اما، فلسفه آن ایجاد پیوند میان نسل های مختلف در یک خانواده است. چیزی که امروزه به مدد تکنولوژی و فضای رسانه ای و مجازی خانواده ها را به تنهایی و انزوا کشانده است.

نسل جدید و امروزی ما که بیشترین اطلاعات خود را از فضای مجازی دریافت می کند به راستی تا چه اندازه از رسوم، آیین، جشن و اعیاد ما که بخشی از هویت و فرهنگ ما را تشکیل می دهد، اطلاع دارند.

اما اطلاعاتی که بوسیله تکنولوژی های مدرن رد و بدل می شود، سبب دلبستگی و پیوند عاطفی نسل های مختلف نمی شود و گاهی به دلیل وابستگی مردمان به رسانه های نوین، جدایی و گسست بین آدمیان بیشتر هم می شود. امروزه در کشورهای پیشرفته صنعتی و در کلان شهرها میلیونها انسان در کنار یکدیگر تنها زندگی می کنند و کمترین نیازی به ارتباط کلامی با یکدیگر ندارد. زمان متوسط ارتباط کلامی بین والدین و فرزندان به سه دقیقه در طول شبانه روز کاهش یافته است.

در دنیای قدیم گر چه حجم اطلاعات مثل امروز فراوان نبود اما آنچه تولید فرهنگی نامیده می شد و در بین نسل ها منتقل می شد سازنده آداب و رسوم و تمدن فرهنگی جامعه بود و ملت های گوناگون به دلیل داشتن فرهنگ های برتر و دیر پای می توانستند به یکدیگر تفاخر کنند.

بسیاری از نظریه پردازان معتقدند آنچه کشور ها و ملت های مختلف را در آینده به یکدیگر پیوند می دهد، فرهنگ متفاوت آنهاست. سفر و گشت و گذار و دیدن رسوم و فرهنگ های متفاوت امروزه یکی از دلایل ماجراجویان سفر است.

طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، بیش از ۴۰درصد گردشگری بین‌المللی با انگیزۀ فرهنگی است و به‌طور چشمگیری این فرایند در حال افزایش است. رشد روزافزون این نوع از گردشگری، توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران را در جهان به خود معطوف کرده است؛ و بسیاری از کشور ها با خلق جشن ها و فستیوال های مختلف که ریشه و پایه عمیق فرهنگی ندارد، سعی می کنند در این بازار رقابت گوی سبقت را از آن خود کنند.

اما ایران با دارا بودن تنوع فرهنگی زیاد و جشن ها و آداب و رسوم فراوان که هرکدام از آنها به سبب دانش و دلیل خاصی از پیشنیان به یادگارمانده، ناتوان بوده است. اگر چه در ثبت آثار ملموس و ناملموس همت ورزیده اند. ولی صرف ثبت یک اثر در گسترش، تعمیم، شناخت و پاسداشت آن کافی نیست.

آنچه نسل جدید ما را ناتوان کرده است نداشتن اطلاعات کافی، صحیح و فلسفه هریک از آداب و رسوم است. لذا همواره باید به مراسم و سنت های مختلفی که سبب مستحکم تر شدن ارتباطات خانوادگی می شود، بیشتر اهمیت داد. باید کوشید تا به ریشه و بنیان برگزاری این مراسم پرداخت و از امکانات موجود برای دورهمی در شب یلدا و یا سایر رسوم فرهنگی به بهترین شکل استفاده کرد و بدون پرداختن به شبکه های مجازی از این فرصت ها که تنها یک بار و یا محدود در طول سال وجود دارد، بهره برد.

می توان از ظرفیتی که فضای مجازی در اختیار تمامی کاربران قرار داده است برای معرفی و شناسایی آداب و رسوم بهره جست. سفرهای متنوع فرهنگی را در مقاصد داخلی و خارجی برای گردشگران تعریف کرد در فضای مجازی به آن بیشتر پرداخت و نسل جدید را از انزوا و تنهایی بیرون کشید و به عمق ماجرا کشاند.

دراین راستا متولیان گردشگری بویژه تورگردانان، مراکز اقامتی، پذیرایی، تفریحی و فرهنگی نقش موثری در احیا، حفظ و برجسته کردن آیین ها و آداب هر مقصد دارند.

شرکت هلدینگ گردشگری مارکوپولو نیز طی چند سال گذشته، در راستای مسئولیت های اجتماعی خود، جهت پاسداشت واحیای آیین ها و رسوم ایرانی، اقدامات موثری درحفظ آیین های مختلف و معرفی آن به نسل جدید داشته است که برگزاری جشنواره بزرگ یلدا در بزرگترین سالن پایتخت نیز در این راستا است. این جشن آئینه تمام نمای حضور نسل جدید در کنار بزرگترها است. حضور سه نسل از یک خانواده در بزرگترین گردهمایی فرهنگی خانوادگی ایران قدمی است در شناسایی آیین و اداب و رسوم ایران کهن که هر کدام از آنها سرمایه ای شگرف برای توسعه و رونق گردشگری است، که درنهایت برغنای فرهنگی می افزاید وگردشگران و هموطنان از ذینفعان اصلی آن هستند.

* مدیرعامل هلدینگ گردشگری مارکوپولو