عصر ایران؛ یوسف ناصری- در یک دهه اخیر تعداد توریست ها و گردشگران وروردی به ایران چند برابر افزایش داشته و از حدود یک میلیون نفر به 5 میلیون نفر افزایش پیدا کرده است. صنعت گردشگری، یکی از صنایع و بخش های اقتصادی است که به علت ماهیت خدمات رسانی آن، کاربر است و نیروی انسانی زیادی را شاغل به کار می کند.

یک توریست، علاوه بر این که در کشور مقصد به هتل و محل اقامت نیاز دارد به خدماتی از قبیل راهنمای گردشگری نیز احتیاج دارد تا شناخت مناسب تری از آن کشور کسب کند.

عصر ایران در گفت و گو با آرش نورآقایی، از فعالان صنعت گردشگری به این موضوع پرداخته است که آیا افزایش ورود توریست به کشور در افزایش به کارگیری از راهنماهای گردشگری ایرانی نقش داشته یا نه و این که با توجه به بالا بودن نرخ بیکاری در کشور، آیا فارغ التحصیلان رشته های غیر مرتبط با گردشگری می توانند برای اشتغال به کار وارد حوزه صنعت توریسم و شاخه راهنمای گردشگری شوند یا نه.

نورآقایی، دانشجوی مقطع لیسانس رشته کامپیوتر بوده که کار تحصیل در این رشته را رها کرده و نهایتا به صنعت گردشگری ورود کرده است. او عضو موسس و سپس عضو هیات مدیره انجمن راهنمایان گردشگری استان تهران بوده، از سال 1393 به مدت 2 سال به عنوان رئیس کانون سراسری انجمن های راهنمایان گردشگری فعالیت داشته و از چهره های شناخته شده در صنعت گردشگری ایران است.
گفت و گوی عصر ایران با آرش نورآقایی را در این زمینه می خوانید.

***

*آماری اعلام شده مبنی بر این که فعلا بیش از 41 درصد از افراد بیکار از فارغ التحصیلان دانشگاه ها هستند. این افراد بیکار، کسانی هستند که جویای کارند و متفاوت از کسانی هستند که از پیدا کردن شغل ناامید شده اند.

از طرف دیگر این بحث مطرح است که صنعت گردشگری، اشتغال زا هست و می تواند اشتغال ایجاد کند. شما خودتان تجربه خوبی در این زمینه دارید و در رشته کامپیوتر تحصیل کرده بودید اما سراغ صنعت گردشگری رفته اید. آیا گردشگری این پتانسیل را دارد برای ایجاد اشتغال و جذب فارغ التحصیلان رشته هایی به غیر از گردشگری؟

-گردشگری، با تخصص ها و حوزه های کاری مختلف ارتباط دارد. گردشگری، با صنایع دیگر ارتباط دارد از جمله با صنعت بیمه و با صنعت بانکداری.

بعضی از رشته های تحصیلی که در دانشگاه ها وجود دارد ممکن است با صنعت گردشگری مرتبط شوند اما داستان این است که چقدر صنعت گردشگری مان پیشرفت داده شده و اساسا چقدر گونه های مختلف صنعت گردشگری در مملکت ما رشد کرده است که بتواند صنایع وابسته به خود یا صنایع مرتبط با خودش را رونق بدهد و آن وقت ما بخواهیم به عنوان این که ایجاد اشتغال کنیم، صحبت کنیم.

من فکر می کنم خیلی راهی طولانی داریم و اساسا یک راه کوتاه مدت و حتی میان مدت نیست برای این که ما امیدوار باشیم کسانی که الان جویای کار هستند با رونق صنعت گردشگری دوام بیاورند و دارای شغل شوند.

زیرساخت هایی که برای رونق صنعت گردشگری باید به وجود بیاید و این که چقدر عزم ملی برای رونق صنعت گردشگری به وجود آمده یا به وجود خواهد آمد، جای بحث دارد. کارشناسان، همیشه آمارها و اطلاعاتی ارائه می کنند که مربوط به ایران نیست و اساسا یک نظریه است. یعنی نظری و تئوریک صحبت می کنند.

برای کسانی هم که مسئولیت دارند این داستان اینقدر می تواند جذاب باشد که با آمارهای غیر واقعی، صحبت هایی داشته باشند. به همین دلیل بررسی کارشناسی این موضوع، خیلی مهم است.

*شما در جایی گفته اید که تحصیل در دانشگاه را رها کرده اید ولی در روزمه شما نوشته شده که فوق دیپلم کامپیوتر دارید. پس تحصیل در دانشگاه را رها نکرده اید؟

-من در مقطع لیسانس درس می خواندم ولی چون درس خواندن را رها کردم فوق دیپلم گرفتم.

*مدرک معادل گرفته اید یعنی همان فوق دیپلم.

-بله. همان واحدهایی را که گذرانده بودم محاسبه کردند.

*شما بعد از این که تحصیل در دانشگاه را نیمه کاره رها کردید سراغ مشاغلی در حوزه سخت افزار رفته اید و بعد کارهای مخابراتی هم انجام داده اید. چطور شد که نسبت به گردشگری علاقه پیدا کرده و وارد صنعت گردشگری شدید؟

-من یک نمونه هستم. در این شغلی که آمده ام و به عنوان راهنمای گردشگری یا به عنوان مشاور فعالیت می کنم از تخصص قبلی خودم، استفاده نمی کنم. این هم به خاطر این که یک اتفاق افتاده و من وارد این صنعت شده ام. اساسا من کیس(نمونه/Case) برای مطالعه این داستان نیستم.

یک اتفاق بوده و چون در شغل های قبلی خودم، خیلی سفر می کردم و سفر، جزئی از زندگی و شغل های قبلی من بود بر اساس اتفاقی که یک آدم سر راه من قرار گرفت به این حوزه کاری، روی آوردم و نه این که یک فرآیند قابل بررسی باشد برای این که دیگران هم بتوانند این فرآیند را طی کنند.

*آن ملاقاتی که اتفاق افتاده چگونه بوده که شما تشویق شده اید از آن به بعد در صنعت گردشگری فعالیت کنید؟

-من با یک توریست آشنا شدم و دوست شدم. در واقع فهمیدم که این کار چقدر می تواند جذاب باشد. خودم هم سفر می کردم ولی به عنوان توریست نبودم و فقط به خاطر شغل خودم سفر می کردم چه سفرهای داخلی و چه خارجی. بعد دیدم می توانم این اتفاق را جزو آینده خودم قلمداد کنم.

*شما دوره هایی در زمینه های راهنمای فرهنگی و طبیعت گردی گذرانده اید. در حوزه ای که ورود پیدا کرده اید یعنی راهنمای گردشگری، الزاما نیاز به مدرک دانشگاهی هست یا علاقه مندی به این کار مهمتر است؟

-موقعی که ما شروع به کار کردیم دیپلم نیاز داشت ولی به نظرم، الان مدرک دانشگاهی نیاز است. چون صنعت گردشگری، هر چه بیش تر رشد می کند آدم های متخصص تر باید بیایند.

موفقیت در این شغل هم محدود به تخصص نیست. اولا آدمی که می خواهد به عنوان راهنمای گردشگری فعالیت کند باید از قدرت بدنی و جسمی متوسطی برخوردار باشد. از یک قدرت روحی باید برخوردار باشد. بتواند با دیگران، تعامل داشته باشد. آدم برون گرایی باشد. اهل مطالعه باشد.

ویژگی های فردی و نوع تربیتی که یک شخص دارد خیلی می تواند اثرگذار باشد. فارغ از این که ما باید تخصص داشته باشیم یا نه.

چون ممکن است فردی در عرصه گردشگری یا جهانگردی مدرک دکترا داشته باشد و نتواند راهنمای خوبی باشد ولی فردی که یک شغل غیر مرتبط با گردشگری دارد، بتواند راهنمای خوبی شود. بنابراین، یک بخش از موفقیت در کار به ویژگی های فردی برمی گردد.

*شما فقط راهنمای گردشگران خارجی که به ایران آمده اند هستید؟

-خیر. من ایرانی ها را نیز به خارج از کشور می برم. همین طور خارجی هایی هم که به ایران می آمدند. البته یکی، دو سال است که این بخش ماجرا کمرنگ تر شده و بخش گردشگران خروجی را پُر رنگ تر دنبال کردم.

*برای راهنمایی گردشگران ایرانی در خارج از کشور، در چه حوزه هایی تجربه پیدا کرده اید؟

-من دوره فرهنگی و طبیعت گردی را گذرانده ام ولی عمدتا در حوزه فرهنگی فعالیت می کنم. به نظر خودم، در طبیعت گردی، تخصص لازم را به عنوان راهنمای خوب ندارم.

*تعداد توریست هایی که به ایران آمده اند در سال 1384 در حد یک میلیون و 162 هزار نفر بوده که در سال 1391 به 3 میلیون و 729 هزار نفر رسیده است.

در سال 1394 که اوج جذب توریست بوده تعداد 5 میلیون و 250 هزار نفر به ایران آمده اند. این افزایش ورود تعداد توریست به ایران، تاثیری در راهنمای گردشگری ایجاد کرد که نیاز باشد تعداد بیشتری از افراد راهنما در این حوزه فعالیت کنند؟

-فقط بحث تعداد بیش تر نیست. تغییر کیفیت همان راهنمای گردشگری هم باید اتفاق بیفتد. یعنی گر ما یک راهنمای تور داشته باشیم که در طول سال، درآمدش را به حدی برسانیم و او بتواند یک خانواده را اداره کند خیلی مهمتر از این است که دو نفر، راهنمای گردشگری باشند و در نیمی از سال، بتوانند به صورت نصفه و نیمه، درآمدی داشته باشند.

افزایش تعداد گردشگران ورودی به ایران باعث شد خیلی ها به سمت این بروند که راهنمای تور شوند. چون یکی از ساده ترین مشاغل در عرصه گردشگری، به نظر می رسد و نه این لزوما هست، راهنمای گردشگری است و هر فردی با هر تخصصی ممکن است که وارد این حوزه شود.

البته امکان دارد هر فردی نتواند مهماندار هواپیما شود یا رستوران را اداره کند یا رسپشن هتل(متصدی پذیرش/Reception) شود ولی ممکن است راننده تاکسی گردشگری و راهنمای گردشگری شدن، جزو راحت ترین مشاغل در عرصه گردشگری به نظر بیاید. در حالی که شاید واقعا خیلی راحت هم نباشد.

افراد زیادی تمایل پیدا کردند که راهنمای گردشگری شوند. تعداد آموزشگاه هایی که این دروس را تدریس می کردند زیادتر شد و افرادی ورود پیدا کردند و خواستند به عنوان راهنما فعالیت کنند. اما این که چقدر موفق بودند و این که چه تعداد راهنما از کار دست کشیدند و اساسا چه تنوعی ایجاد کرده ایم یا چه سازو کار درست و حسابی برای این موضوع در نظر گرفته ایم، باید بررسی و تحلیل شود.

بین کشورهایی که بیش ترین تعداد توریست و گردشگر را به ایران فرستاده اند عراق رتبه اول را دارد و کشورهای جمهوری آذربایجان، افغانستان و پاکستان در رتبه های بعدی هستند.

این نوع توریست وارد شدن و این که عمده گردشگرانی که به ایران وارد می شوند از این کشورها هستند چه تاثیر خاصی روی حرفه راهنمای گردشگری دارد؟

-ربطی نباید داشته باشد. اساسا در همه جای دنیا، گردشگرانی که به یک منطقه می روند از کشورهای همسایه هستند.

اگر بررسی کنیم که از چه کشورهایی، بیش تر به پاریس و فرانسه می روند، بیش تر همان کشورهای اطراف فرانسه هستند یعنی اروپایی ها. خُب مگر این چه تاثیری می گذارد بر راهنمای گردشگری که در این حوزه فعالیت می کنند.

کشورهایی که اطراف ایران و همسایه ما هستند مسلمانند. این کشورهایی هم که گفتید عمده جمعیت شان شیعه است یا افراد شیعه مذهب زیادی دارند، گردشگران آنها مقصدشان مشخص است که در ایران، بیش تر به اماکن زیارتی می روند.

این وضع باعث می شود که در جاهایی اساسا از راهنمای گردشگری استفاده نکنند یا به زبان های خاص مثل عربی، راهنما نیاز داشته باشند. من فکر نمی کنم تعداد زیادی راهنمای گردشگری عرب زبان داشته باشیم. اساسا آنها گردشگرانی نیستند که از راهنمای گردشگری استفاده کنند.

گردشگرانی که از کشورهای همسایه به ایران می آیند خودشان هماهنگ می کنند و بدون این که ارز وارد این مملکت کنند از این اماکن مذهبی استفاده می کنند و برمی گردند. اگر اثری داشته باشد همین است که توضیح دادم.

*یک تعداد از توریست هایی که به ایران می آیند از کشورهای توسعه یافته هستند که درآمد بیش تری دارند. به طور خاص از کشورهای اروپایی به ایران می آیند از جمله از فرانسه یا آلمان. آیا برای این نوع گردشگران، راحت تر هست از خدمات راهنمای ایرانی استفاده کنند و حاضر باشند هزینه ها را پرداخت کنند و مثل گردشگران کشورهای همسایه نباشند؟

-بله. برای آنها چون اطلاعات مهم است به همین دلیل اکثر آنها از راهنمای گردشگری استفاده می کنند.

*در سال های اخیر ورود توریست های اروپایی به ایران افزایش داشته است. در سال 1395 میزان رشد ورود گردشگران فرانسه در رتبه اول قرار گرفته و ورود توریست های کشورهای دیگر به ایران هم رشد داشته است. آیا این نوع افزایش ورود باعث شده که راهنمای گردشگری بیش تر مورد توجه قرار بگیرد؟

-به هر حال در سال های اخیر برگزاری کنوانسیون جهانی راهنمای گردشگری را در ایران داشتیم و تعداد 320 راهنمای گردشگری از کشورهای مختلف دنیا، در هفدهمین کنوانسیون جهانی کردشگری که در تهران برگزار شد حضور پیدا کردند. این راهنمایان با جاذبه های توریستی ایران آشنا شدند.

از طرف دیگر انجمن ها و تشکل های حوزه گردشگری تشکیل شدند. البته تبلیغاتی هم که در عرصه گردشگری در مملکت انجام شد باعث شد که تعداد بیش تری، راهنمای گردشگری داشته باشیم.

وقتی تعداد بیش تری راهنمای گردشگری داشته باشیم، تنوع کسانی که به زبان های مختلف تسلط دارند، بیش تر شد. این که این افزایش تعداد راهنمای گردشگری، آیا به صورت خوب رشد کرده یا نه، باید بررسی شود.

به هر حال راهنمای گردشگری داشته ایم که یک زبان خارجی را می دانستند و الان تلاش می کنند که زبان دیگری را هم یاد بگیرند یا این که همیشه از من سوال می کنند کدام زبان را به عنوان زبان دوم یا زبان سوم انتخاب کنند. یعنی این که دارند به عنوان شغل به راهنمای گردشگری نگاه می کنند و یک رویکرد مثبت را دیده اند.

*در سال 1395 نسبت به سال 1394 میزان ورود گردشگران فرانسوی به ایران 104 درصد رشد داشته است. کشور چک 53 درصد رشد ورود گردشگر به ایران داشته و در رتبه دوم رشد ورود به ایران قرار گرفته. هلند هم 43 درصد و در رتبه سوم است. آیا تفاوت خاصی بین توریست های اروپایی وجود دارد در استفاده از راهنمای ایرانی گردشگری؟

-در این کشورهایی که اشاره کردید، نه ولی ما شاهد این هستیم که بعضی از توریست هایی که از کشورهای شرق دور از جمله از کشور چین می آیند گاهی اوقات استفاده از راهنمای تور را جزو وظایف خودشان نمی دانند و ما در این زمینه مشکل داریم.

*توریست های این کشورها کلا علاقه ندارند از راهنمای ایرانی استفاده کنند؟

-بله. می خواهند هزینه های شان کاهش پیدا کند. قانون مدونی هم مثل ترکیه یا یونان نداریم. در ترکیه و یونان این قانون وجود دارد که هیچ توری حق ندارد بدون راهنما باشد. ما چنین قانونی نداریم.

این کشورها واجب کرده اند که تورها، راهنمای گردشگری داشته باشند. در کشورهای دیگر نداشتن راهنما باعث توقف اتوبوس و نگه داشتن تور و جریمه نمی شود ولی این دو کشور تا جایی که من می دانم نسبت به این موضوع سختگیر هستند.

آنها به این بهانه که ما راهنمای چینی زبان می خواهیم و شما راهنمای چینی زبان کم دارید یا ندارید، این کار را انجام می دهند. البته یک بخش از ماجرا هم این است که هزینه های آنها کاهش پیدا می کند.

*در سال 1395 تعداد 9 میلیون نفر از ایران به خارج از کشور رفته اند. در سال های اخیر عمده گردشگران ایرانی به عراق و ترکیه و امارات رفته اند. در کشورهای دیگر و خدمات دادن به گردشگران ایرانی که به خارج از کشور می روند وضعیت چگونه است و آیا گردشگران ایرانی اعتقاد دارند که از تجربیات و اطلاعات راهنمای ایرانی در خارج از کشور استفاده کنند؟

-این اعتقاد را آژانس ایجاد می کند و برای آنها راهنما انتخاب می کند. گردشگران هم به این صورت از راهنما استفاده می کنند.

*شما عضو موسس و رئیس کانون انجمن های راهنمایان گردشگری سراسر کشور بوده اید. برای این که تعدادی از نیروی انسانی کشور جذب صنعت گردشگری و از جمله راهنمای گردشگری شود آیا می شود اقداماتی انجام داد یا اقداماتی انجام دادید که این شغل شناخته شود و جذب نیرو شود؟

-من و دوستانم کارهایی زیادی در این زمینه انجام داده ایم. ما کنوانسیون جهانی راهنمای گردشگری را در تهران برگزار کردیم. همچنین همایش ها و سمینارهایی برگزار شد که راهنمایان گردشگری، مبتکر آنها بوده اند.

تعداد 10 دوره برگزاری جشن راهنمایان گردشگری داشته ایم که من پیشنهاد آن را دادم و خودم 10 دوره را با همکاری دوستان برگزار کردم در 10 شهر و 10 استان مختلف ایران.

ما ارتباط کانون انجمن های صنفی راهنمای گردشگری را با فدراسیون جهانی راهنمای گردشگری ایجاد کردیم. این ارتباط منتهی شد به این که رئیس جمهور کشورمان و دبیرکل سازمان جهانی جهانگردی در کنوانسیون جهانی راهنمای گردشگری حضور داشتند.

*طبق آمارها از سال 1384 به بعد جذب توریست به ایران افزایش پیدا کرده و فقط در سال 1395 نسبت به سال 1394 حدود 300 هزار کاهش داشته ایم ولی یک روند افزایشی در جذب توریست داشته ایم. آیا امکان این هست که برای استفاده از راهنمایان گردشگری قانونی تهیه شود یا مقرراتی در نظر گرفته شود؟

-بله. ما این موضوع را بارها مطرح کرده ایم. حتما می شود و باید این کار را انجام داد. کشورهایی مثل ترکیه این کار را انجام داده و تورهای گردشگری خارجی ملزم شده اند که از راهنمای گردشگری اهل ترکیه استفاده کنند.

تماشاخانه