شبکه خبر چگونه به ترامپ پاس گل داد؟

روز گذشته پخش زنده سخنرانی رییس جمهور آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل دور تازه‌ای از انتقادات علیه صدا و سیما را کلید زد.

ایسنا، فاطمه کریمخان: با توجه به رویه انتشار خبر در صدا و سیما و اینکه ترامپ پیش از آغاز اولین سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل،‌ در توییتر خود اعلام کرده بود که حرف‌های مهمی در مورد کشورهایی که آمریکا با آنها درگیر منازعه است، خواهد زد،‌ انتظار می‌رفت که صدا و سیما و شبکه خبر،‌ در تصمیمی قابل درک،‌ از پخش مستقیم اظهارات ترامپ در سازمان ملل خودداری کنند اما برنامه‌ریزان تصمیم گرفتند که این سخنرانی به صورت زنده پخش شود!‌

شبکه خبر در جریان پخش زنده سخنرانی ترامپ،‌ حدود یک‌سوم ادعاهای او در مورد ایران را ترجمه‌نشده باقی گذاشت و در بخش دیگری از ادعاها که ترجمه آنها پخش شد،‌ مرتکب تحریف‌هایی اساسی شد.

از آن جمله،‌ وقتی که ترامپ مدعی شد «وقتش رسیده که ملت‌های دنیا با یک حکومت بی‌پروای دیگر مقابله کنند» مترجم شبکه خبر گفت: «ما با کشورهای دیگر هم مشکل داریم».

وقتی ترامپ ادعا کرد «این دولت [ایران] یک کشور ثروتمند را با تاریخ و فرهنگی غنی به یک کشور کشور منزوی و به لحاظ اقتصادی تهی‌شده از سرمایه بدل کرده است»، شبکه خبر گفت: «به تعبیر ما زندگی ایرانی‌ها می‌تواند بهتر باشد.»

وقتی ترامپ ادعایش را اینگونه ادامه داد: «این حکومت [ ایران] بعد از نیروی عظیم ارتش امریکا از مردم خودش می‌ترسد»، مترجم شبکه خبر گفت: «ارتش امریکا قوی است. مردم ایران هم قوی هستند.»

ترامپ همچنین در سخنرانی‌ جنجالی اش مدعی شد: «[حکومت ایران] دسترسی به اینترنت را محدود کرده، ماهواره‌ها را ساقط می‌کند، به سوی دانشجویان معترض آتش می‌گشاید و اصلاح‌طلبان را به زندان می‌اندازد»، مترجم شبکه خبر به گفتن اینکه «بسیاری اتفاقات در ایران می‌افتد که از نظر ما غیرقابل قبول است»، بسنده کرد.

امروز بعد از بالا گرفتن انتقادات به رویه صداوسیما در مورد ترجمه همزمان اظهارات ترامپ، مترجم همزمان این سخنرانی در ویدئویی که با آرم شبکه خبر منتشر شده است، مدعی شد که علت تحریف اظهارات ترامپ این بود که نمی‌خواست از رسانه ملی، علیه کشور خودش حرف بزند. او گفته است: «ترامپ در سخنرانی خودش در سازمان ملل حرف‌هایی علیه ایران زد که من آنها را ترجمه نکردم،‌ در آن لحظه تصمیم گرفتم که آنها را ترجمه نکنم؛ ترجمه همزمان همان طور که خودتان می‌دانید یک امر لحظه‌ای و سریع است. ‌حالا چرا من در آن لحظه تصمیم گرفتم که آن را ترجمه نکنم؟‌ چون یک: این حرف‌ها خلاف واقع بود، ‌دو: علیه کشور من بود و علیه ایران بود. ‌به نظر من هر کس دیگری هم بود این کار را (ترجمه اظهارات خلاف واقع ترامپ) نمی‌کرد. (علاوه بر این فیلم اظهارات ترامپ) زیرصدا داشت، ما به علم زیرصدا را (نگه‌) داشتیم و من هم (در زمانی که ترامپ حرف‌های ضد ایران می‌زد) مکث کردم، ‌زیرصدا بلند بود و کسی که بداند چی است،‌ می‌گوید. فکر نمی‌کنم که این قشنگ باشد که من بخواهم علیه کشور خودم، در رسانه ملی خودم، علیه کشور خودم صحبت کنم!»

تنها اگر از منظر روزنامه‌نگارانه به این اظهارات نگاه کنیم،‌ ایرادهای بسیاری به تمام اجزای استدلال آن وارد است. مترجم در گزاره اول که گزاره‌ای خبری است می‌گوید بخش‌هایی از اظهارات ترامپ را ترجمه نکرده است که این حرف او خلاف واقع است چون او علاوه بر اینکه بخشی از اظهارات را ترجمه نکرده، بخش دیگری را هم تحریف کرده است که با هیچ منطق اخلاقی و حرفه‌ای قابل توجیه نیست. روزنامه‌نگاران نمی‌توانند به صلاح‌دید خودشان حرف‌های منابع خبر را تغییر دهند یا دست به حذف‌های اساسی بزنند به طوری که مفهوم اظهارات را تغییر دهند.

مترجم مدعی شده است که «در لحظه» در مورد تحریف و حذف‌هایی که در ترجمه انجام داده، ‌تصمیم گرفته است. ‌سوای اینکه این گزاره مطابق حقیقت است یا در اتاق خبر شبکه خبر،‌ در مورد ترجمه اظهارات ترامپ تصمیم‌گیری شده است، مترجم در جایگاهی نیست که چنین دروازه‌بانی را در خبر اعمال کند و بخش‌هایی از خبر را بنا به خواست خودش حذف کند.

مترجم می‌گوید ادعاهای ترامپ را به این دلیل ترجمه نکرده است که «خلاف واقع» بوده است.  ‌مترجم نهایتا یک عامل انتقال متن است، نه ویراستاری که مسئولیت حقوقی صحت گفته‌های منبع را به عهده داشته باشد. ‌مترجم، مسئول است که متن را به صورت کامل به دست مخاطبان آن برساند و بعد از آن، دبیران خبر ‌و مخاطبان هستند که باید در مورد متن رسانه‌ای که در اختیار آنها قرار گرفته است، تصمیم بگیرند.

مترجم مدعی است که علت دیگر خودداری او از ترجمه ادعاهای ترامپ این است که این اظهارات «علیه ایران» بوده است. ممکن است که روزنامه‌نگار حق داشته باشد از نقل خبری ناراحت یا خشمگین شود اما حتما حق ندارد به این دلیل،‌ از انتقال خبر خودداری کند. عده‌ای از اساتید روزنامه‌نگاری ایران،‌ در مورد این اصل کار را تا جایی پیش برده‌اند که می‌گویند «نسبت روزنامه‌نگار با خبر،‌ باید نسبت مرده‌شوی و جسد بی‌جان باشد». نمی‌توان به این دلیل که به نظر می‌رسد اظهارات کسی علیه فرد، نهاد یا حتی کشوری دیگر است،‌ از نقل آن خودداری کرد و دست به تحریف اظهارات زد.

این استدلال که «هر کس دیگری هم بود همین کار را می‌کرد» مطلقا خالی از اعتبار است. اگر هر مترجمی بخواهد با چنین رویه‌ای اظهارات دیگران را تحریف کند،‌ به هیچ مترجمی در هیچ برنامه چند زبانه‌ای نمی‌توان اعتماد کرد.  در این صورت‌تمام اجلاس‌های بین‌المللی دچار بحران خواهند شد و نیمی از داستان‌های رسانه‌ای منتشر نخواهند شد چرا که بسیاری از متون  رسانه‌ای  بر اساس ارزش خبری «برخورد»‌ علیه گروهی و به نفع گروهی دیگر است!

مترجم در ادامه، احتمالا برای سلب مسئولیت از خود،‌ می‌گوید صدای اصلی سخنرانی به اندازه کافی بلند بود و هر کس { که می‌خواست} می‌توانست متوجه شود که ترامپ در لحظات سکوت مترجم چه گفته است. در پاسخ باید گفت کسانی که به زبان انگلیسی مسلط هستند و متوجه اظهارات مترجم می‌شوند سخنرانی را هم از کانال‌های دیگری پیگیری می‌کنند. قرار دادن ترجمه همزمان روی سخنرانی برای کسانی است که زبان انگلیسی نمی‌دانند. اگر قرار باشد شرط دست‌یابی به اطلاعات صحیح، دانستن زبان خارجی باشد،‌ دیگر چه نیازی به رسانه فارسی‌زبان؟ این رویه یعنی نادیده گرفتن حق آگاهی افرادی که به زبان انگلیسی مسلط نیستند، به نابرابری آگاهی و دسترسی به اطلاعات دامن می‌زند،‌ به شکاف موجود بین طبقات مختلف جامعه دامن می‌زند و ضایع‌کننده حقوق افراد جامعه است.

در پایان، نیما چیت‌ساز مترجم همزمان سخنرانی ترامپ برای شبکه خبر، ادعا می‌کند که «قشنگ نیست» که از رسانه ملی کشورش،‌ علیه کشورش حرف بزند!‌ این اظهارات به روشنی نشان می‌دهد که چرا مترجم ادعاهای ترامپ نباید در رسانه ملی به عنوان مترجم فعالیت داشته باشد. مترجم به عنوان واسط،‌ باید متوجه این مساله باشد که ترجمه اظهارات سخنرانان و تکرار واژه‌های آنها به زبان دوم،‌ به معنی «حرف‌زدن له یا علیه چیزی» نیست!‌ مترجم به وجه شخصی نیست که تریبون پخش زنده سیما را در اختیار می‌گیرد. واسط باید امین و متعهد باشد و متوجه باشد که در برابر گوینده و شنونده پیام مسئول است که متن را با دقت و صحت و به طور کامل منتقل کند. ‌مسئولیت تصمیم‌گیری در مورد تفسیر خبر به عهده بخش دیگری از تحریریه است.

رسانه می‌تواند داستان‌هایی را نادیده بگیرد و انتخاب کند که برخی از اخبار را بر مبنای تصمیم هیات تحریریه پوشش ندهد اما رسانه اخلاقا نمی‌تواند اخبار را تحریف کند یا بخشی از یک خبر را پوشش دهد در حالی که بخش دیگری از آن را نادیده می‌گیرد. این روند به جز به بار آوردن افتضاح و سلب اعتماد بیشتر از رسانه‌ ملی نتیجه‌ای به دنبال نخواهد داشت.

فراتر از این موارد، هر کدام از ما به عنوان یک شهروند ایرانی باید بدانیم علیه ما چه موضعی گرفته شده تا واکنش مناسبی نسبت به آن موضع داشته باشیم و در فضای مجازی یا حقیقی، متناسب با واقعیت موجود، حرف حق خود را بزنیم. اقدام مترجم محترم، مصداق بارز کتمان واقعیت و پاک کردن صورت مساله بود و باعث شد بسیاری از مردم متوجه نشوند که فردی مانند ترامپ چه مواضع خصمانه‌ای علیه ما دارد. در واقع این عزیز به سود آقای ترامپ کار کرد.