.png "عصر ایران")
۰۸ دی ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۸ دی ۱۴۰۳ - ۲۳:۴۵
پرندگان مهاجر مهمان زمستانی تالاب هیرم اوز (فیلم) گفت و گو با غلامرضا عِمرانی؛ مولف کتاب های درسی
کنکور، عامل کاهش کیفیت کتاب های درسی / کتاب کمک درسی خیانت به دانش آموزان و کشورمان است
کنکور به دنبال کمیّت است و نه کیفیت. کنکور، نمی تواند اصول اخلاقی را اندازه بگیرد.
عصر ایران؛ یوسف ناصری- درباره کتاب های درسی و کتاب های کمک درسی، جای بحث زیادی وجود دارد. سالیانه به طور متوسط تعداد 130 میلیون جلد کتاب درسی برای دانش آموزان توسط وزارت اموزش و پرورش منتشر می شود.
در سال 1395 تعداد 33 میلیون جلد کتاب کمک درسی هم با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است که میانگین قیمت هر جلد 17 هزار تومان بوده است و دانش آموزان و خانواده هایی که دانش آموز دارند مشتری این 33 میلیون جلد بوده اند و حدود 570 میلیارد تومان را روانه جیب انتشاراتی های آنها کرده اند.
در ادامه کند و کاو «عصر ایران» درباره معضلات مربوط به نظام آموزشی و مشکل کیف سنگین دانش آوزان، این بار با غلامرضا عِمرانی که یکی از مولفان کتاب های درسی گفت و گو کردیم. عِمرانی متولد 1326 زابل است. او همچنین فوق لیسانس زبان و ادبیات فارسی و مولف کتاب های متعدد در خصوص ادبیات و زبان و اسطوره های سیستان.
با این مولف کتاب های درسی در این زمینه صحبت کردیم تا بدانیم مولفان کتاب های درسی به کتاب های درسی و کتاب های کمک درسی چگونه است و آیا واقعا حجم کتاب های درسی می تواند کاسته شود یا نه.
گفت و گوی عصر ایران با این مولف کتاب های درسی در ادامه می آید.
***
*آقای عمرانی شما در چه رشته ای تحصیل کرده و از چه سالی همکاری برای تالیف کتاب های درسی را شروع کرده اید؟
-من در رشته زبان و ادبیات فارسی درس خوانده ام. اما این که چه زمانی شروع کرده ام واقعا یادم نمی آید. من اصلا فکر می کنم در همین سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به دنیا آمده ام. بیش از بیست و چند سال است.
*یعنی از حدود سال 1370 به بعد شروع به تالیف کتاب درسی کرده اید؟
-شاید قبل از آن هم شروع کرده باشم.
*شما فوق لیسانس دارید؟
بله. فوق لیسانس زبان و ادبیات فارسی.
*شما چندین کتاب درباره ادبیات و زبان سیستانی و اسطوره های سیستان نوشته اید. چطور علاقه پیدا کردید به تالیف کتاب های درسی؟
-من در درجه اول معلم هستم. وقتی من از ابتدای خدمتم در آموزش و پرورش یعنی از سال 1350 با کتاب های درسی سر و کار داشتم و وضع نا به سامان کتاب های درسی را می دیدم همیشه آرزویم این بود که کتاب ها تغییر کند. شیوه شان تغییر کند. مطلب شان تغییر کند. روش های تدریس شان تغییر کند.
مدام در این فکر بودم. این فکر را روی کاغذ می آوردم و می نوشتم. در نشریات مختلف مطالبی را که می نوشتم چاپ می کردم. تا بالاخره سر و کار رسید به مجله رشد زبان و ادبیات فارسی. صحبت های من در آنجا چاپ شد. دوستانی که در آنجا بودند دیدند ممکن است صحبت های من راه به جایی ببرد، این بود که از من دعوت کردند و من هم آمدم. به این ترتیب یکی از مولفان کتاب های درسی شدم و به همین سادگی.
*فقط در حوزه زبان فارسی، کتاب درسی تالیف کرده اید؟
-بله. در همین حوزه و در تالیف کتاب های ابتدایی تا دانشگاه فعالیت کردم. در حوزه زبان و ادبیات فارسی کار تالیف را انجام داده ام. هر چه که مربوط به زبان فارسی می شود مثل دستور زبان و تاریخ ادبیات و نگارش.
*همکاری در تالیف کتاب های درسی خاتمه پیدا کرد یا هنوز ادامه دارد؟
-رسما که من بازنشسته شدم. در سال 1379 به طور رسمی بازنشسته شدم. اما بعد از آن به همکاری ام ادامه دادم. تقریبا به طور تمام وقت تا چندین سال قبل کار می کردم. الان هم کار می کنم ولی به صورت پاره وقت می روم و در تالیف کتاب های درسی جدید کمک می کنم.
*پس الان هم در تالیف کتاب های درسی کمک می کنید.
-بله. الان هم در تالیف چند تا از این کتاب های جدید که چاپ می شود هنوز همکاری دارم. برای مثال در حوزه علوم و فنون ادبی، فارسی و نگارش. یعنی این کتاب هایی که امسال چاپ شده است یا برای سال جدید تحصیلی چاپ خواهد شد. جزو مولفان این کتاب ها هستم.
*شما می گویید در حدود سال 1350 وضع کتاب های درسی نا به سامان بود. چه فرقی به وجود آمده در کتاب های فعلی با کتاب های آن زمان ؟
-اگر از پایه شروع کنم یعنی از ابتدایی، به نظر من عمر یک کتاب درسی 5 سال بیش تر نیست. حداکثر عمری که یک کتاب درسی دارد. چون کتاب درسی، کتاب مرده نیست. چون با نسل زنده سر و کار دارد. با موجود زنده سر و کار دارد.
این موجود زنده، خودش رشد می کند. باید کتاب هم پا به پای او رشد کند. کتاب باید روزآمد شود. مطلب آن، روز به روز باید عوض شود. حالا اگر ما می گوییم 5 سال، از نظر خود من دقیقا اگر بخواهید من معتقدم که سال به سال باید کتاب درسی عوض شود.
در دنیای امروز اینقدر علوم پیشرفت می کند و روش ها تغییر می کند که ما با روش های دیروزی اگر درس بدهیم و به دانش آموز نسل جدید همان مطالب قبلی را آموزش بدهیم، به او خیانت کرده ایم. یک نوع ایستایی است که هرگز نمی تواند نسلی را پیش ببرد.
ما امکانات چاپ و نشر را در نظر می گیریم. حداقل یک دوره 5 ساله را با تخفیف در نظر می گیریم برای این که کتاب ها بتوانند در این دوره 5 ساله، به حداکثر توانمندی خودشان برسند ولی در حقیقت سالانه باید کتاب ها تجدیدنظر شوند.
*کتاب های درسی چند دهه قبل چطور بود که آنها را نامناسب می دانستید؟
-یک کتاب اول دبستان بود که بیش از 40 سال به یک شکل مانده بود. در آن مدت طولانی از ابتدا تا انتهای کتاب تغییری نکرده بود. همان کتابی بود که از ابتدا بود. حتی جلد کتاب هم تغییر نکرده بود.
شما فرض کنید آدمی 40 سال پیش این کتاب را خوانده است و 3 نسل بعدی هم همان کتاب را می خواند. یعنی با همان کتاب بزرگ شده اند.
* در مورد کتاب های درسی آیا هیچ تغییر خاصی ایجاد نشد که کتاب های جدیدتر منتشر شود؟
-چرا قدم هایی برداشته شد. بی انصافی است که اگر ما نگوییم. برای مثال اقای دکتر پرویز ناتل خانلری وقتی که در سال 1341 وزیر آموزش و پرورش شد به این فکر افتاد که تغییر روش بدهد در کتاب های درسی. واقعا قدم های مهمی در این زمینه برداشت اما کافی نبود.
یک تغییر مورد نیاز، تغییر در شیوه آموزش است. یک تغییر هم، تغییر در نوع کتاب است. بعد هم تغییر در مطالب کتاب می خواهد. حتی نوع جلد کتاب هم به نظر من، باید تغییر کند.
موضوعی که می خواهم مطرح کنم موضوع کوچکی است ولی من نظرم این است که کتاب درسی نباید زاویه و گوشه داشته باشد. چون خود این گوشه داشتن، برای بچه کلاس اول دبستان خطرناک است. باید مثلا گرد باشد. حداقل دو سمت کتاب باید گرد باشد.
اول این انحنا، چشم نواز است و باعث آزار رسانی نمی شود. کج نمی شود و تا نمی شود. شکل و شمایل کتاب از ریخت نمی افتد. همه اینها را باید مراعات کرد.
*شما متولد 1326 هستید. گفتید که یکی از کتاب های درسی در سال 1350 به مدت 40 سال تغییر نکرده بود. بقیه کتاب ها در سال های قبل از انقلاب چه وضعیتی داشتند؟
-ما یک دوره راهنمایی داشتیم که قبلا در آموزش و پرورش وجود نداشت. در سال 1345 نظام آموزشی تغییر کرد و دوره راهنمایی 3 ساله ایجاد شد. تا قبل از سال 1345 دو دوره ابتدایی و متوسطه وجود داشت.
بعد یک دوره راهنمایی بین ابتدایی و دبیرستان اضافه شد. به طور طبیعی باید برای آن دوره جدید باید کتاب تالیف می شد. کتاب های این دوره جدیدالتالیف بود. بقیه کتاب ها اگر هم تغییر کرد شکل ظاهرشان تغییر کرد. اتفاقا این کتاب ها بد نبود به نسبت زمان خودش در آن موقع که تالیف شده بود. تقریبا تا جایی که امکان داشت شیوه هایی نو در آن کتاب ها آمد.
سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در آن زمان تاسیس شده بود یا در شُرف تاسیس بود. سال های اول کارش را می گذراند و کتاب از صورت تک مولفی درآمده بود. قبلا آموزش و پرورش بر اساس روابط، به یک نفر ماموریت می داد که کتاب بنویسد.
بعدا سازمانی برای انجام این کار تاسیس شد و ضوابطی تعیین شد که کتاب ها در آنجا تدوین شود. اگرچه هنوز هم شیوه تک مولفی وجود داشت و در آن زمان هم معمولا، مولف یک نفر بود ولی در هر حال تغییر ایجاد شده بود. تغییری که می گویم تغییر اصولی و پایه ای و اساسی نبود.
اگر می خواستند تغییری ایجاد شود یک مطلب را برداشته بودند و مطلب دیگری که مشابه آن بود گذاشته بودند. شیوه ها و روش ها عوض نشده بود.
*سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی متولی تالیف کتاب های درسی مدارس است. شما در ابتدا معلم بودید و بعد به این سازمان منتقل شدید؟
-بله. من معلم بودم تقریبا 23 سال یا 24 سال و بعد از آن از خراسان به اینجا[تهران] آمدم. من را به سازمان پژوهش و تالیف کتاب های درسی مامور کردند. در اینجا ماندم تا الان که هستم.
*بحث کتاب های کمک درسی از چه موقع حادّ شد؟
-کتاب های کمک درسی سابقه قدیمی دارد. من که در دوره ابتدایی درس می خواندم کتاب کمک درسی وجود داشت ولی واقعا کمک درسی بود. یعنی یک بازار آشفته مثل امروز نبود.
آن موقع کتاب های کمک درسی به نام حل المسائل داشتیم به خصوص در حوزه علوم و مثلا فیزیک، شیمی و ریاضی. من یادم هست زمانی که به ابتدایی می رفتم این کتاب های حل المسائل وجود داشت و در بازار بود. اما فقط به دانش آموز کمک می کرد. یعنی مسائل متنوعی از جنس همان مواردی که دانش آموز در کتاب درسی می خواند، در کتاب حل المسائل می آمد و می توانست تمرینی در خانه باشد.
اگر دانش آموزی علاقه مند بود و پدر و مادر او اگر می خواستند فرزندشان بیش از کتاب های درسی بداند می توانستند آن کتاب ها را بخرند ولی کتاب های بی ضرری بود. می توانستند آن کتاب ها را به عنوان کمک درسی به بچه ها بدهند و حوزه معلومات بچه ها اضافه شود. اما امروزه کتاب های کمک درسی فرق کرده اند و رویکرد دیگری دارند. دیگر آن کتاب ها قبلی نیستند.
*در سال 1395 تعداد 33 میلیون کتاب کمک درسی منتشر شده است. این کتالب های کمک درسی فعلی متفاوت هستند از آن کتاب هایی که در دوره ابتدایی شما منتشر می شد و ایا کتاب های جدید کمک درسی را بررسی کرده اید؟
-من چندین بار و به چندین نیّت این کتاب ها را بررسی کرده ام. در حوزه خودم یعنی در حوزه ادبیات این بررسی را انجام داده ام. اما چون در گروه ها و شوراهای آموزشی مختلف حضور داشته ام که بقیه کتاب ها نیز مورد بررسی قرار می گرفت، به کلیّات آنها آشنایی دارم.
من در مجله «رشد جوانه» که وابسته به وزارت آموزش و پرورش است چندین مقاله مفصل نوشتم راجع به کتاب های کمک درسی و شیوه کارشان و آسیب های آنها و حیطه کاری که می توانند در بر بگیرند.
آسیب های کتاب های کمک درسی را مورد به مورد بررسی کرده ام که چه بلاهایی سر بچه های این مملکت می آورند. این نوشته ها در مجله رشد جوانه چاپ شده.
*به نظر شما مهمترین آسیب یا آسیب هایی که کتاب های کمک درسی وارد می کنند چه هست؟
-موسساتی که کنکورمدار هستند و گِرد کاکُل کنکور می چرخند و همان ها که مدرسان آنها، نویسندگان کتاب های کمک درسی هستند، آیا می توانند ظرفیت دانشگاه ها را اضافه کنند؟ خیر، نمی توانند. برای مثال اگر دانشگاه ما ظرفیت پذیرش 500 نفر را داشته باشد این موسسات، ظرفیت پذیرش را به 501 نفر افزایش نمی دهند.
این موسسات کنکورمدار، افراد پذیرفته شده و پذیرفته نشده را جا به جا می کنند. یعنی دانش آموز با استعدادی که امکانات آمدن به کلاس های موسسات کنکوری را ندارد، امکان خریدن این کتاب ها را ندارد و نمی تواند با این کتاب ها کار کند، متاسفانه به علت روش هایی که این موسسات ارائه می کنند آن دانش آموزان از تحصیل و دانشگاه باز می ماند.
یک دانش آموز با استعداد به علت این که فقط شِگرد نمی داند و دانش آموز بی استعدادی که فقط شگرد می آموزد، جا به جا می شوند و این دانش آموز بی استعداد وارد دانشگاه می شود. با همین کتاب ها و با همین روش ها.
*پس به اعتقاد شما واقعا این کتاب های کمک درسی در موفقیت در کنکور می تواند تاثیر داشته باشد.
-کاملا. همین طور است. پس این تجارت میلیاردی برای چه هست. این توفیق را متقلبانه دارند ایجاد می کنند.
*بعضی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش بارها گفته اند که سوالات کنکور، فقط از کتاب های درسی تهیه می شود. شما که موضوع یاد دادن شگرد را مطرح کردید آن کتاب های کمک درسی و موسسات کنکوری شگردهای تست زدن را آموزش می دهند یا آموزش بهتری ارائه می کنند؟
-من به عنوان مولف کتاب درسی اگر در کنکور شرکت کنم و مطالب همین کتاب ها را امتحان بدهم، نمره نمی آورم. مطمئن باشید.
*منظورتان کتاب های درسی است؟
-بله. همین کتاب های درسی که خودم تالیف کرده ام. من که مولف کتاب درسی هستم فرضا بدون شیوه ها و شگردهای انتشاراتی های وابسته به کنکور یا کلاس های وابسته به کنکور، اگر در کنکور شرکت کنم مطمئنا قبول نمی شوم.
*چرا این طور شده؟
-برای این که فقط شِگرد یاد می دهند. یعنی معلومات یاد نمی دهند. علم در آنجا رد و بدل نمی شود. در این کلاس های کنکور مثلا می گویند اگر این گزینه با فلان کلمه شروع شد و آن گزینه با فلان کلمه ختم شد بنابراین جواب سوال، «ج» است و نه «د».
* اگر حتی شما به عنوان مولف بدون این کتاب های کمک درسی ممکن است در کنکور قبول نمی شوید پس شگرد یاد دادن موسسات کنکور و کتاب های کمک درسی موثر است.
-حتما قبول نمی شوم. من بارها آزمایش کرده ام. قطعا در قبول شدن موثر است ولی چه کسی در کنکور قبول می شود و چه کسی را به دانشگاه می برد؟
دانش آموزی در کنکور قبول می شود که در کلاس های موسسات کنکوری نشسته و پول داده و این کتاب ها را خوانده و این روش ها را یاد گرفته است و نه دانش آموز با استعدادی که این امکانات را نداشته است.
*دانش آموزانی که به کلاس های کنکور رفته و از این کتاب های کمک آموزشی و کمک درسی استفاده کرده اند ولی در کنکور قبول نشده اند به نظر شما مشکل به کجا برمی گردد؟
-مشکل به مقدار پول برمی گردد.
*پول پرداخت کرده و در کلاس های کنکور شرکت کرده اند.
-نه، نفرمایید. بگذارید من یک مثال بزنم. مثال وحشتناکی است. یعنی خیلی هم بد است ولی ناگزیرم بگویم. شما این سوال را پرسیده اید و من هم ناگزیرم مثال بزنم.
من یک زمانی در یک مدرسه به عنوان معلم حضور داشتم. یکی از همکاران ما در آنجا معروف بود که دستش خیر است. آن همکار ما برای آموزش کنکور کار می کرد و می گفتند رد نخور ندارد یعنی نخور ندارد. می گفتند اگر قبول کند دانش آموزی را برای کنکور درس بدهد، حتما این دانش آموز در کنکور قبول می شود.
من می خواستم این تست هایی را که همکارانم به دانش آموزان می دهند یا نمونه سوال ها را ببینم. از ایشان خواهش کردم که چند تا از آنها را به من بدهد. چند تا از آنها که برای کلاس های آمادگی کنکور خودش تنظیم کرده بود.
گفتم که این مثال، واقعا وحشتناک است ولی چاره چه هست. شما پرسیدید و من هم می گویم. ایشان لطف کرد یک سوال به من داد. بعد من تشکر کردم و آن را در کیفم گذاشتم. پنج دقیقه بعد، همان همکارم گفت فلانی ببخشید آن سوال را به من بده یک نمونه سوال دیگر به شما می دهم.
من گفتم چرا مگر فرقی می کند؟ گفت فرق می کند. من خیلی اصرار نکردم. اما گفتم خیلی تفاوتی ندارد؟ گفت نه. عین جمله آن روز آن همکارم را می گویم. گفت آن مربوط به کلاس های 7 هزار تومانی من است و این مربوط به کلاس 12 هزار تومانی.
*سوال اول که به شما داده بود 12 هزار تومانی بود؟
-بله. این یعنی این که دانش آموزی که در کلاس 12 هزار تومانی شرکت می کند، نکته های بیشتری به او یاد می دهد. شِگردهای بیشتری به او می آموزد تا او که 7 هزار تومان می دهد. پس جواب سوال شما همین بود.
*چند سال قبل انتقاد کرده بودید که کتاب های کمک درسی، تک مولف هستند و این کتاب ها بدون برنامه ریزی منتشر می شوند ولی الان می گویید که این کتاب های کمک درسی در موفقیت در کنکور نقش دارند. تضادی وجود دارد بین صحبت های شما.
-شما کافی است که چند سال پشت سر هم کتاب های درسی را بررسی کنید. سوال های کنکور را هم بررسی کنید. می توانید متوجه شوید که سوال کنکور از کجا می آید و چگونه و به چه شکل می آید.
بگذارید این طور سوال کنم که هدف ما از آموزش و پرورش چه هست؟ اصلا هدف ما از این کتاب ها چه هست؟ ما می خواهیم زندگی را به دانش آموز بیاموزیم. ادعای ما این است. ما می خواهیم دانش آموز را برای زندگی در محیط ایران آینده آماده کنیم. این کتاب های درسی هم دستورالعمل های زندگی هستند.
*برخی از هموطنان ما و در یک مورد خاص یک نفر که حتی یک فوق لیسانس هم گرفته است ولی خودش گفته بچه های فامیل ما ترک تحصیل کردند و آنها خیلی خلاق تر و ریسک پذیرتر از خودش هستند. شما می گویید با این کتاب ها می خواهیم زندگی را آموزش بدهیم.
-ادعای من این است ولی نگفتم این ادعا، حقیقت دارد. ادعای ما به عنوان مولف کتاب های درسی و نه تنها من بلکه همه همکاران به عنوان مولف کتاب درسی این است که ما می خواهیم زندگی را به دانش آموز بیاموزیم. دانش آموز با این کتاب ها بتواند وارد زندگی شود. بتواند در جامعه، زندگی مسالمت آمیز داشته باشد. گلیم خودش را از آب بیرون بکشد. به حقوق دیگران هم احترام بگذارد.
اما کنکور چه کار می کند. کنکور فقط چیزی را می خواهد که بشود اندازه گرفت. به دنبال کمیّت است و نه کیفیت. کنکور، نمی تواند اصول اخلاقی را اندازه بگیرد. این که دانش آموز ما از نظر اخلاقی چقدر شایستگی دارد و برای جامعه آینده آماده می شود، کنکور نمی تواند این را بسنجد.
ما می خواستیم یک نظام ایجاد کنیم یا می خواهیم و هنوز هم می خواهیم و ادامه دارد که دانش آموز، متخلق به اخلاق شود و متخلق[عادت کردن و خو گرفتن] به مسائل عرف جامعه شود. اینها را یاد بگیرد. اما نمی شود اینها را با متر و نمره، اندازه گرفت. آیا برای سنجش اینها ما متر و کیلو داریم؟ برای مثال می شود گفت این فرمول به این صورت عمل می کند و نتیجه اش این می شود ولی در حوزه انسانی، کنکور اصلا جواب نمی دهد.
ما در حوزه انسانی، مطالبی را در کتاب نوشته ایم ولی متولی کنکور بر اساس کمیّت دانش آموزان را می سنجد و نه بر اساس کیفیت. کمیّت ها را از دل مطالب درمی آورد. مثلا ما می خواهیم انسانیت را آموزش بدهیم و به کتاب خواجه نصیر طوسی اشاره می کنیم و برای مثال گفته ایم که کتاب او 4 فصل دارد و در این فصل ها این نوع مطالب را بیان کرده است.
اما در کنکور به چه می آموزد کتاب کار ندارند. در کنکور سوال می شود که کتاب خواجه نصیر طوسی آیا 4 فصل دارد یا 3 فصل دارد یا 2 فصل دارد یا 14 فصل دارد؟ برای کنکور این طور سوال طرح می کنند. این که دانش آموز ما خواجه نصیر طوسی یا نیوتن را می فهمد و می شناسد، در کنکور جایی ندارد.
موضوعاتی مثل اخلاقیات، اصول زندگی، برادری، برابری، مساوات، عدالت، همزیستی مسالمت آمیز، چگونگی رفتار کردن با مردم، چگونگی ورود به اجتماع و چگونگی رفتار کردن با دوست و فامیل و آشنا و اعضای خانواده را نمی شود در کنکور سنجید و نمی شود راجع به آنها سوال کرد.
حتی اگر سوال شود و دانش آموز هم جواب بدهد ولی همان دانش آموز به این آموزه ها عمل نمی کند. در کنکور، تمام کیفیات کتاب های درسی فراموش می شود. دانش آموز ما از اول سال به کلاس کنکور می رود. کلاس کنکور می گوید این مطالب کتاب را نخوانید. کلاس کنکور می گوید این مطالب را فقط بخوانید چون قبولی در کنکور وابسته به خواندن این مطالب است.
پس این که برخی می گویند به دانشگاه نرفته اند و موفق تر هستند به خاطر این نوع مسائل است. آن چیزی که دانش آموز با خودش به دانشگاه می برد چیزی نیست به جز تفاله کتاب های درسی. از نظر ما، آن چیز اصلا ارزش ندارد.
*کتاب هایی که در دوره ابتدایی و در دبیرستان در نظام فعلی آموزش داده می شود آیا واقعا روش زندگی کردن درست را ارائه می کنند یا فقط اطلاعاتی هستند که فراموش خواهد شد؟
-بگذارید موضوع را از یک زاویه دیگر نگاه کنیم. من جواب شما را به صورت ضمنی می دهم. بعضی از مطالب در کتاب های درسی درج می آمد که ما لازم می دانستیم بیاید. اما ضرورتی نداشت که آنها را از دانش آموز امتحان بگیریم.
ما در کادرهایی مثل «توجه کنید»، «ببینید»، «بخوانید» و «بنویسید» مطالبی را در کتاب های درسی منتشر می کردیم. به دانش آموزان می گفتیم بد نیست این معلومات را بدانید. می گفتیم اینها معلومات اضافی است. اینها شیوه هایی است که چشم دانش آموز را باز می کند.
البته این مطالب، فرعیات کتاب بود. این مطالب را در حاشیه صفحه های کتاب می گذاشتیم یا در ضمیمه می گذاشتیم. هر کتاب یک پیوست داشت و در آن پیوست، مطالبی را که ضروری می دیدیم می آوردیم و به معلم هم می گفتیم از آن مطالب، سوال طرح نکن.
ما می گفتیم این مطالب برای مطالعه آزاد است. اتفاقا دانش آموز، این مطالب را بهتر می خواند. وقتی دانش آموز بداند از چیزی امتحان می گیریم آن را نمی خواند ولی چیزهایی را می خواند که برای دل خودش است و مثلا داستان می خواند.
ما متوجه شدیم که طراحان سوال در کنکور روی همین مطالب فرعی که جزو درس نیست، دست گذاشته اند و از آنها سوال طرح کرده اند. چند نفر از مولفان کتاب های درسی به سازمان سنجش آموزش کشور رفتیم.
ما با استادان بزرگواری که طراح سوال برای کنکور بودند صحبت کردیم و گفتیم ما این مطالب را در کتاب های درسی آورده ایم که بچه ها سر کلاس با همدیگر صحبت کنند و تبادل نظر کنند.
ما گفتیم این مطالب برای کنکور نیست و در مدرسه هم از این مطالب امتحان نمی گیریم. توضیح دادیم که از این مطالب برای طرح سوال در کنکور استفاده نکنند. ما مطالبی را در آن قسمت ها آورده بودیم که به درد زندگی دانش آموز می خورد.
می دانید چه جوابی به ما دادند؟ طراحان سوالات کنکور در سازمان سنجش به ما جواب دادند آنچه که بین دو جلد کتاب درسی است برای ما ملاک است و ما از ان سوال می آوریم. گفتند شما اگر می خواهید در کنکور از این قسمت ها سوال طرح نشود آنها را از کتاب های درسی حذف کنید.
ما به عنوان مولف چه کار باید می کردیم؟ ما آن مطالب را حذف کردیم. چاره ای نداشتیم. از آن طرف، فشار می آورند که حجم درسی زیاد است.
سوال این است که چرا حجم کتاب زیاد است؟ چون ما آمده ایم یک نکته اخلاقی را در یک داستان 5 صفحه ای گنجانده ایم. این داستان برای این که این نکته اخلاقی را به دانش آموزان برساند باید برای آن فضا سازی شود و باید زمینه سازی شود و باید قهرمان داشته باشد. این مسائل، حجم کتاب را بالا می برد.
بعد طراحان سوالات کنکور از درون همین مطالب، سوال طرح می کنند. سوال هایی که اصلا مرتبط با موضوع نیست و سوال های انحرافی است. در کنکور سوال می کنند مثلا سوال می کنند رنگ پیراهن فردی که به آنجا رفت آیا قرمز بود یا آبی بود یا سبز بود؟ اصلا این سوال ها به داستان مربوط نیست و اصلا این علم نیست. در حالی که ما در زمان تالیف کتاب برای فضا سازی این موضوعات را می نویسیم.
*شما مولف کتاب های درسی بوده و هستید. آیا امکان آن هست مطالبی که در کتاب های درسی منتشر می شود به صورت فشرده تر و خلاصه تر نوشته شود یا این مقدار نیاز است و باید انتشار داده شود؟
-من پس جواب آن قسمت را دادم. یعنی کتاب درسی، جوابگو بود و هست اگر بگذارند که ما رسالت خودمان را انجام بدهیم. یعنی آنچه را که می خواهیم. ما نباید از کنکور واهمه داشته باشیم. در حالی که داشتیم و مجبور شدیم بعضی از مطالب کتاب را حذف کنیم. برای این که حجم کتاب کم شود و برای این که آنچه که ما گفتیم در کنکور نیاورند.
سوال شما هم سوال جالبی است که آیا نمی تواند کتاب ها فشرده تر از وضع فعلی شود. با چه قصدی می خواهیم حجم کتاب را کم کنیم؟ آیا برای این است که مثلا دانش آموز در حفظ کردن اذیت نشود.
*دانش آموزان کتاب های درسی و کمک درسی زیادی را حمل می کنند. اگر حجم کتاب های کمتر شود کیف دانش آموزان سنگین نمی شود. به غیر از کتاب درسی، دفتر و لوازم تحریر هم به همراه دارند.
-اگر موضوع مربوط به حمل است ما می گوییم جای کتاب در کلاس درس است. اصلا لازم نیست دانش آموز، کتاب ها را با خودش حمل کند. این طرف و آن طرف نباید ببرد. چه ضرورتی دارد که دانش آموز 5 یا 6 کتاب درسی را صبح از خانه روی کول خودش بکشد.
من کوله پشتی دانش آموزان را که می بینم 20 کیلو یا 25 کیلو وزن دارد. من گریه ام می گیرد. یعنی چه که اینقدر کوله پشتی سنگین حمل کنند.
*شما موافق مشق شب بچه ها نیستید که دانش آموزان بعد از مدرسه و در منزل فعالیت های درسی داشته باشند؟
-کتاب باید در کلاس بماند و نباید به خانه بیاید. جا به جایی آن ضرورتی ندارد. جای کتاب در کلاس درس است. کتاب در کلاس درس، تدریس می شود و باید در همان جا گذاشته شود. تمام کاری که معلم می خواهد انجام بدهد در همان حد و با همان کتاب است.
من با مشق شب موافق هستم. اما مشق شب ما چه چیزی باید باشد؟ مشق شب، این چیزی نیست که الان هست. من بارها گفته ام و یقه پاره کرده ام. به صحبت های ما توجه نمی شود. برای این که مسائل دیگر اولویت دارد و به آنها توجه می کنند.
مشق شب لازم نیست که عملگی باشد. بچه ها الان به عنوان مشق شب، کار گِل می کنند. ما باید برای مشق شب مثلا به بچه ها بگوییم که بچه ها امشب فلان فیلم کارتونی را ببینید. کدام بچه ای هست که این مشق را انجام ندهد. یا معلم که تشخیص می دهد فلان فیلم که فیلم خوبی هست تماشا کنند و بعد در کلاس راجع به آن صحبت کنیم.
*به هر حال شما معتقدید که کتاب های کنکور تاثیر می گذارد در موفقیت دانش آموزان.
-اگر این طور باشد من باید صحبت خودم را پس بگیرم. این موفقیت که شما می گویید خیلی کلی است.
*منظور از موفقیت یعنی این که به دانشگاه راه پیدا کنند.
-کتاب های کمک درسی در ورود افراد به دانشگاه می توانند موثر باشند. اما چه کسانی وارد دانشگاه می شوند. شما الان وضعیت دانشگاه های ما را ببینید. استاد دانشگاه مجبور است به خاطر این افرادی که به دانشگاه رفته اند سطح تدریس در کلاس را پایین بیاورد.
بعد همین دانشجویان، در سال های بعد در کنکور فوق لیسانس شرکت می کنند و قبول می شوند. با همان روش نیز در کنکور دکترا شرکت می کنند و قبول می شوند. در هر مقطع باز استاد مجبور است که سطح تدریس را پایین تر بیاورد.
*نسبت به کتاب های کمک درسی در مقاطع دیگر مثل دوره ابتدایی، شما چه نظری دارید و آن کتاب ها را کاملا مفید نمی دانید؟
-من آن کتاب ها را کاملا رد می کنم. همه آنها را. برای این که آن کتاب ها ضرورتی ندارند. کتاب درسی، نیاز به کتاب کمک درسی ندارد. در کتابی که ما تالیف کرده ایم همه چیز در آن هست. اگر هم چیزی نیست آن را در ضمیمه ها آورده ایم.
ما در کتاب گنجانده ایم که دانش آموز ما در هر هفته یک کتاب غیر درسی بخواند. اگر بچه ها در 52 هفته یک سال بتوانند 52 کتاب بخوانند آیا معجزه و شاهکار نیست. ما می توانیم آنچه را که می خواهیم از طریق این 52 کتاب داستانی و غیر درسی به دانش اموزان بیاموزیم.
*بعضی از کارشناسان و صاحب نظران حوزه آموزش که ما با آنها صحبت کردیم اعتقاد دارند که این کتاب های کمک درسی در حد معتدل و اعتدال می تواند مفید باشد و می گویند این طور نیست که کتاب های کمک درسی به هیچ عنوان تاثیر مفید نداشته باشند.
-کتاب های کمک درسی برای قبول کردن عده ای، خوب است ولی ضرورتی ندارد. ما در کتاب های درسی پیش بینی ها لازم را داشته ایم. یعنی آنچه که دانش آموز باید داند در کتاب درسی گنجانده ایم یا درباره آن راهنمایی کرده ایم.
وقتی ما یک صفحه از کتاب «بینوایان» ویکتور هوگو را در کتاب درسی درج می کنیم برای این است که دانش آموز آشنا شود و برود این کتاب را بخواند. اما کنکور از همین یک صفحه سوال طرح می کند و می گوید فعل و فاعل و مفعول آن کدام است.
با این نوع طرح سوال ها اصلا دانش آموز از کتاب بیزار می شود. دیگر نمی رود کتاب بینوایان را بخواند. متاسفانه الان در کنار یک کتاب درسی، چند کتاب کمک درسی و کنکوری به خورد دانش آموز می دهند.
معلم ما نیز همین طور است. معلم ما الان در خدمت کتاب کمک درسی است. اصلا برای خودشان وزارت آموزش و پرورش تاسیس کرده اند در کنار وزارت آموزش و پرورش کشور. این کاخ هایی که در شهرها می بینیم با چه پولی ساخته شده اند؟
*تعداد 33 میلیون کتاب کمک درسی در سال 95 منتشر شده.
-این فاجعه است. این میزان تولید کتاب کمک درسی، قیمت کاغذ را در کشور افزایش داده است. مافیای کاغذ ایجاد کرده است. بعد از استفاده از کتاب های کمک درسی، باید این کتاب ها را دور ریخت. چاپ این کتاب ها این کار چه فایده ای به حال مملکت داشت ؟ این مافیا باید از بین برود.
من پیش نویس یک قانون را نوشتم و در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصویب شد. در آنجا آمده بود که این کتاب های کمک درسی بیاید از مجرای این سازمان بگذرد و بعد منتشر شود.
وقتی که گفته می شود این کتاب ها لازم است، ما می گوییم قبول ولی قرار بود سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی هیاتی تاسیس کند که تمام کتاب های کمک درسی از دید این هیات بگذرد. بعد این هیات بگوید کدامیک از این کتاب ها در مدرسه می تواند ارائه شود.
ما این کار را انجام دادیم. فکر می کنم 3 یا 4 سال این کار را انجام دادیم. اما مگر به طور کامل این کار انجام شد؟ اولا کسانی که مافیا تاسیس کرده اند کتاب های خودشان را نمی آورند که ما بررسی کنیم و نمی فرستند. آنها خودشان را خیلی بالاتر از قانون می دانند.
ما همین کتاب های بررسی شده را به مدارس توصیه می کردیم و می گفتیم بی ضرر هستند. می گفتیم این کتاب می تواند معلومات شما را توسعه بدهد. ما تایید می کردیم چه کتاب هایی را در مدارس استفاده کنند.
ما عناد نداریم. ما با کتاب های کمک درسی، دشمنی نداریم. به شرط این که کتاب های خوبی باشند. خوب بودن این کتاب ها را کارشناسان می توانند تشخیص بدهند.
*در سال 95 حدود 576 میلیارد تومان کتاب کمک درسی منتشر شده. این کتاب ها را انتشارات های مختلف منتشر کرده اند. این انتشاراتی به دنبال انتشارات این کتاب ها هستند و سودی هم می برند. ممکن است سود زیادی هم باشد. شما بر چه مبنا می گویید مافیا؟
-در مقابل، نویسندگانی اگر بخواهند کتاب چاپ کنند کاغذ کم می آید. ما وارد کننده کاغذ هستیم. این کاغذها به کجا می رود و نابود می شود. با چه هدفی این کار انجام می شود؟
اگر من را به عنوان یک متخصص در این زمینه قبول داشته باشید من می گویم به طور مطلق کتاب کمک درسی تا حالا هیچ کاری نتوانسته است انجام بدهد در جهت ارتقای مسائل اجتماعی و اخلاقی و فرهنگی. البته کتاب کمک درسی در جهت ورود یا بردن بعضی دانش آموزان به دانشگاه کمک کرده است.
من اولین نفر بودم که اسم من در کتاب های جدید آمد. از سال 1370 به بعد کل آموزش و پرورش را زیر و رو کردیم و همه چیز آن را عوض کردیم. مگر من چُلاق[فلج- از کار افتاده] بودم که نتوانم کتاب کمک درسی بنویسم. اما چرا یک کتاب کمک درسی هم ننوشت؟ برای این که می دانم خیانت است. من این خیانت را انجام نمی دهم.
هنوز هم که هنوز است خیلی از این حضرات به من می گویند کتاب کمک آموزشی بنویس و من می گویم ممکن نیست. برای این که من می دانم این شیوه ها خیانت به دانش آموزان آینده این مملکت و آینده این مملکت است. برای این که دانشگاه ما را نابود می کند و علم را دارد نابود می کند.
علم را کمّی کرده اند و بر اساس کمیّت می سنجند. علم در اینها نیست. اگر علم هم بگنجد، اخلاق نمی گنجد، انسانیت نمی گنجد و شرافت نمی گنجد. ما می خواهیم اخلاق، انسانیت و شرافت را آموزش بدهیم.
لینک کوتاه: کپی لینک
مجازات اقدام مسلحانه علیه امنیت روسیه تشدید شد تخم مرغ را گران نخرید؛ فروش هرشانه تخم مرغ بالاتر از این قیمت گرانفروشی است (فیلم) وزیر راه و شهرسازی: در ۵ سال آینده یک‌ونیم میلیون مسکن حمایتی باید ساخته شود (فیلم) واکنش جالب رضا رشیدپور به راهپیمایی موتوری علیه رفع فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل وزیر خارجه ایتالیا: پرونده خبرنگار ایتالیایی بازداشت شده در ایران «پیچیده» است/ دلیل رسمی بازداشت «سیسیلیا سالا» هنوز مشخص نیست ورود عجیب یک خودرو به جواهرفروشی برای سرقت (فیلم) سرمربی استقلال به همراه خانواده‌اش در چالوس (+عکس) سنجاقک پا سفید در ژیتومیر اوکراین (فیلم) واکنش جالب رنگ جادویی ترموکرومیک روی خودرو (فیلم) قدرت عجیب این مرد جوان(فیلم) جدال لفظی رونالدو و لیگ ۱ فرانسه؛ از ادعای برتری تا طعنه با تصویر مسی عکس جالب: تکامل شخصیت GTA از پی اس1 تا پی اس5 روشن کردن جالب خودرو مسابقه‌ای ناپیر ال48(فیلم) لحظه سرنگونی هلی کوپتر ارتش پاکستان با شلیک دوش پرتاب طالبان (فیلم) پرنده کمیاب در کاخ پکن (فیلم)
2- نظام آموزشی(مدارس) اصلا دانش آموزان را اهل مطالعه، فکر و پژوهش تربیت نمی کند. فقط آن ها کتاب خوان درسی و کمک درسی می شوند، آن هم برای ورود به دانشگاه و بس.