این ضد هوایی به نحوی طراحی شده است که چه در روز و چه در شب از ارتش پیاده نظام و تانک های خودی در برابر هواپیما ها، بالگرد ها و موشک های کروز نیرو های دشمن محافظت کند.

عصرایرن؛ مجله تصویری سلاح- اگر بخواهیم نگاهی به جنگ افزار های موثر برای شرکت در پدافند هوایی داشته باشیم، نام تونگوسکا 2K22 روسی به خوبی می درخشد. تونگوسکا 2K22 در واقع یک ضد هوایی خودکششی است که می تواند انواع تسلیحات نظامی از جمله مسلسل، توپ لیزری و یا موشک های زمین به هوا را پشتیبانی کند. این ضد هوایی به نحوی طراحی شده است که چه در روز و چه در شب از ارتش پیاده نظام و تانک های خودی در برابر هواپیما ها، بالگرد ها و موشک های کروز نیرو های دشمن محافظت کند. لازم به ذکر است که 2K22 توانایی عملیات در تمامی شرایط آب و هوایی را داشته و این موضوع تاثیر به سزایی در ارتقا عملکرد آن خواهد داشت. در سامانه نام گذاری ناتو، این خودرو جنگی تحت عنوان SA-19 شناخته می شود.

««برای مشاهده تصاویر در اندازه بزرگ روی آنها کلیک کنید»»

طراحی و توسعه

مراحل توسعه تونگوسکا 2K22 در تاریخ هشتم ژوئن سال 1970 آغاز شد. به درخواست وزارت دفاع شوروی، پروژه مذکور به سرپرستی دفتر طراحی تجهیزات کا بی پی در شهر تولا روسیه کلید خورد. هدف اصلی از تولید تونگوسکا 2K22، به میان آمدن یک ضد هوایی به روز 30 میلی متری بود تا بتواند جایگزینی مناسب برای سیستم پدافند هوایی 23 میلی متری زسو-23-4 باشد.

پس این پروژه با کد تونگوسکا به منظور رفع نقاصی که در طراحی زسو-23-4 وجود داشت، وارد میدان رقابت با سایر سیستم های ضد هوایی خودکششی شد. هدف دوم از تولید 2K22، مقابله با طرح های در حال توسعه دیگری همچون ای- 10 تاندربولت 2 بود. ای- 10 تاندربولت 2 یکی از هواپیما های نظامی قدرتمند آمریکا است که برای پشتیبانی نزدیک نیرو های زمینی در جریان جنگ ساخته شده و به طرز شگفت انگیزی در برابر توپ های 23 میلی متری مقاوم است. تحقیقات و بررسی های متعددی که روی دو سیستم مذکور انجام گرفت، حاکی از توانایی تخریبی 1.5 برابری تونگوسکا در مقابل زسو 23 میلی متری بود. افزایش حداکثر ارتفاع ضد هوایی از 2000 متر به 4000 متر و همچنین ارتقا عملکرد در مقابله با اهداف زمینی زره پوش نیز گزارش شده است.

اما اساسی ترین الزاماتی که در تولید تونگوسکا 2K22 مد نظر بود به قرار زیر است:

دستیابی سیستم به عملکرد حداقل دو برابری در زمینه های برد، ارتفاع و کارایی مبارزه در مقایسه با زسو-23-4 و همینطور زمان واکنش زیر 10 ثانیه. از آن جایی که سیستم کنترل آتش توپخانه و موشک ها تا حد زیادی به یکدیگر شباهت داشت، تصمیم گیری شد تا 2K22 یک سیستم ترکیبی تفنگ و موشک باشد. این تلفیق سبب افزایش تاثیر گذاری مجموعه نسبت به زسو-23-4 شده و می تواند اهداف دور برد را با استفاده از موشک ها مورد هجوم قرار دهد. این در حالی است که اهداف در برد کم تر، از طریق سلاح های مجموعه نابود می شوند.

روند توسعه 2K22 از سال 1975 تا 1977 به آهستگی پیش رفت که علت اصلی آن معرفی سیستم موشکی جدید 9K33 Osa بود. به نظر می رسید این سیستم جدید بتواند الزمات مد نظر را برآورده سازد ضمن آن که از عملکرد موشکی بهتری نیز برخوردار است. اما پس از بحث های بسیار، متخصصین به این نتیجه رسیدند: سیستمی که صرفا مبتنی بر موشک باشد، در مقابله با بالگرد هایی که در ارتفاع پایین پرواز کرده و عملیات حمله را انجام می دهند چندان موثر نخواهد بود. از آن جایی که زمان واکنش سیستم اسلحه حدودا 8 الی 10 ثانیه است، در مقایسه با زمان 30 ثانیه ای مورد نیاز برای سیسم موشکی مزیتی بزرگ محسوب می شود. بدین ترتیب مجددا تولید تونگوسکا 2K22 تلفیقی از سر گرفته شد. طراحی های اولیه در سال 1973 تکمیل شد و تولید آزمایشی نیز در سال 1976 در کارخانه اولیانوفسک رقم خورد. تست های لازم نیز بین سپتامبر سال 1980 تا دسامبر سال 1981 انجام گرفت و در نهایت 2K22 به صورت رسمی در تاریخ 8 سپتامبر 1982 معرفی شد. لازم به ذکر است که با وجود مراحل طولانی، در سال 1984 تونگوسکا به منظور مشارکت در عملیات های محدود، به ارتش روسیه تحویل داده شد. پس از آن که کارایی تعداد محدودی از نسخه های اصلی 2K22 بررسی شد، مدلی ارتقا یافته تحت عنوان 2K22/2S6M در سال 1990 به خدمت گرفته شد. این مدل با هشت موشک آماده پرتاب؛ 4 عدد در هر طرف و ضریب اطمینان بالا تر، عملکردی تقویت شده را از خود نشان می دهد. مراحل بعدی توسعه این ضد هوایی خودکششی در سال 2003 پیگیری شد. مهم ترین تغییر در این گام، مقاومت بالا تر نسبت به پادکار های مادون قرمز دشمن خواهد بود. برد موشک ها نیز از 8 به 10 کیلومتر افزایش پیدا کرده و شاهد دقت بیشتر در تونگوسکا 2K22M1 هستیم.

در مجموع خانواده تونگوسکا تا همین چندی پیش نه تنها یک سیستم پدافند هوایی منحصر به فرد بود، بلکه در رقابت با نمونه های مشابه نیز همواره موفقیت های بیشتری را از آن خود می ساخت تا آن که در سال 2007 یک سامانه دفاع هوایی دیگر با نام پانتسیر- اس 1 توسط دفتر طراحی تجهیزات کا بی پی تولید شد.

در فهرستی با عنوان GRAU، تونگوسکا به صورت 2K22 نام گذاری شده است. البته عناوین دیگری همچون 9K22 که نام ارتشی این سیستم پدافند هوایی است نیز معتبر خواهند بود. هر سیستم می تواند به طور همزمان 6 هدف را ردیابی و منهدم کند. حداقل ارتفاع موثر برای عملکرد مناسب این ضد هوایی، در مورد سیستم سلاح آن 0 متر و سیستم موشکی آن 15 متر خواهد بود.

انواع

2K22: همان طور که اشاره شد، 2K22 نمونه اصلی است که از سیستم پدافند هوایی مورد بحث تولید شده است. موشک های مورد استفاده در این سیستم شامل 9M311, 9M311K (3M87) و یا 9M311-1با برد 8 کیلومتر است. برخی از نسخه های اولیه تونگوسکا با لفظ Treugol'nik نیز شناخته می شوند که در زبان روسی به معنای مثلث خواهد بود. 2K22 بر خودرو دفاع هوایی 2S6 نصب شده است.

2K22M: اصلی ترین نسخه تولیدی این مدل بوده که متعلق به سال 1990 است و از موشک های 9M311M استفاده می کند. خودرو حامل این سیستم 2S6M است که بر اساس اسکلت GM-352M طراحی شده است.

2K22M1: مدلی ارتقا یافته است که در سال 2003 وارد میدان رقابت شد و خودروی 2S6M1 استفاده می کند. موشک های این سیستم 9M311-M1 با برد موثر 10 کیلومتر هستند. لازم به ذکر است که سیستم کنترل آتش نیز در این نسخه تغییرات مهمی کرده و کارایی آن افزایش یافته است.

2K22M به همراه 57E6: موشک سیستم 57E6 بوده و مجموعه مجهز به یک سیستم راداری جدید است. رادار دارای برد تشخیصی 38 کیلومتر است. برد موشک نیز به 18 کیلومتر افزایش پیدا کرده است.