ماجرای مك فارلین چه بود؟

 
افتضاح سیاسی موسوم به «مك فارلین» یا به قول آمریكایی ها «ایران-كنترا » در نوامبر 1986 و به دنبال اقدامات پنهان دولت رونالد ریگان فاش گردید. در این ماجرا كه با هدف گسترش روابط ایران و ایالات متحده صورت گرفت، با مداخله رژیم صهیونیستی ، محموله هایی از سلاح به ایران تحویل می گردید و بهای این سلاح ها چ دریافت می شد.

گروهی از سیاسیون ایرانی كه از این سناریو اطلاع داشتند قول داده بود كه همه اقدامات لازم برای آزادی 6 تبعه آمریكایی به گروگان گرفته شده در لبنان توسط سازمانی موسوم به «جهاد اسلامی» را انجام دهند. اما این معامله مخفیانه به یك آبروریزی شرم آور تبدیل گردید كه ریگان اعلام نمود كه در جریان این فعالیت های همكارانش در كاخ سفید قرار نداشته است.

ماجرا از این جا آغاز شد كه سرهنگ «اولیور نورث» از اعضای شورای امنیت ملی آمریكا در اواخر سال 1985 ،اقدامات خود را برای اجرای طرحی آغاز نمود تا گروه های ضد انقلاب نیكاراگوا موسوم به «كنتراها» كه علیه رژیم ساندنیست و ضد آمریكایی «ژنرال اورتگا» می جنگیدند، با درآمد ناشی از فروش سلاح های آمریكایی، تقویت و تجهیز شوند. علی رغم این كه ریگان از حامیان چنین طرحی بود، اما هیچ مدرك افشا شده ای وجود ندارد كه نشان دهد وی اجازه چنین كاری را صادر نموده است.

پس از افشای این معامله تسلیحاتی در نوامبر 1986، رونالد ریگان در تلویزیون ملی آمریكا ظاهر شد و با اعلام واقعی بودن چنین معاملات تسلیحاتی ای ، یادآوری كرد كه این معاملات در برابر آزادی گروگان ها، صورت نگرفته است.البته پس از نابودی و از بین رفتن بسیاری از اسناد و مدارك مربوط به این معاملات از سوی همقطاران رونالد ریگان ،روند تحقیقات با مشكلات زیادی روبرو گردید.

سرانجام در 4 مارس 1987، ریگان در یك سخنرانی سراسری تلویزیونی اعلام نمود كه مسئولیت همه اقداماتی را كه بدون اطلاع وی ، روی داده و به تجارت اسلحه در برابر گروگان ها از سوی ایرانی ها منجر شده، می پذیرد.

به دنبال این رسوایی ، تحقیقاتی از سوی كنگره صورت گرفت و در نهایت همه آنان این نتیجه را اعلام نمودند كه ریگان در جریان این فعالیت های همكارانش نبوده است. در پایان نیز ، 14 نفر ازمسئولین به عنوان عوامل این رسوایی معرفی شدند و 11 تن از جمله وزیر وقت دفاع "كاسپر واینبرگر" محكوم گردیدند. البته همه این افراد در آخرین روز ریاست جمهوری جورج اچ .دبلیو بوش (پدر )كه در آن دوره معاون رییس جمهور بود، بخشیده شدند.

افتضاح «مك فارلین» شامل دو بخش

*فروش اسلحه به ایران
*در اختیار نهادن درآمد ناشی از این مبادله به ضدانقلابیون «كنترا» در نیكاراگوا بود كه بر اساس قوانین داخلی ایالات متحده در ارائه كمك های دولتی به این گروه ها ممنوع بوده است.

این رسوایی زمانی فاش شد كه یك روزنامه آمریكایی اعلام كرد ایالات متحده برای آزادی گروگان هایش در بیروت كه در دست «جهاد اسلامی» هستند، به تجارت اسلحه با ایران می پردازد.سفیر رژیم صهیونیستی در آمریكا نیز اعلام نمود كه این معامله مستقیما با مقامات نظامی ایران صورت گرفته است. همچنین بعدها فاش شد كه «كنترا»ها همه مبلغ این سلاح ها را دریافت ننموده اند و مانند گذشته ،برای پیشبرد فعالیت هایشان به درآمد ناشی از قاچاق مواد مخدر ، متكی بوده اند.

برای بیشتر روشن شدن این ماجرا ، نگاهی به ابعاد مختلف آن ضروری است:

*1-نگاهی به بحران گروگان ها در خاورمیانه :

در سال های دهه 70 و 80 میلادی ، گروگان گیری های زیادی در خاورمیانه به وقوع پیوست. گروگان گیری 52 آمریكایی در سفارتخانه ایالات متحده در تهران توسط دانشجویان اصولگرای ایرانی آغازگر مجموعه اقدامات زیادی بود كه سال ها در كانون توجه رسانه های دنیا قرار داشت. البته این گروگانها در آغاز دوره ریاست جمهوری ریگان و بر اساس معاهده الجزایر آزاد شدند. در سال 1983 ، اعضای گروه الدعوه بدلیل چند بمبگذاری انتحاری در كویت دستگیر شدند كه حزب الله لبنان (به عنوان هم پیمان این گروه) در یك دوره 10ساله ، برای آزادی آنان 30 غربی را كه عمدتا آمریكایی بودند، به گروگان گرفت.

*2-تجارت تسلیحات:

در اولین گام ، «میشل لدین» ، مشاور «رابرت مك فارلین» ، رییس شورای امنیت ملی ،از «شیمون پرز» نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی برای انجام این معامله ،كمك خواست.در آن سال ایران در حال جنگ با عراق بود و برای تامین سلاح های مورد نیازش از طرف های غربی با مشكلات زیادی روبرو بود.در این طرح ،سلاح های آمریكایی از طریق یك دلال بین المللی به نام «منوچهر قربانی فر» به گروهی از سیاسیون به اصطلاح میانه رو در تهران تحویل می گردید. آمریكا متعهد شد پس از ارسال سلاح های مزبور ، معادل این تجهیزات را به رژیم صهیونیستی تحویل دهد و مبلغی را به عنوان پاداش ، به دولتمردان صهیونیست پرداخت نماید. «مك فارلین» به صهیونیست ها اطمینان داده بود كه دولت آمریكا و شخص رییس جمهور با این معامله موافق هستند.

در سال 1985 ، ریگان برای عمل جراحی روده خود به بیمارستان نیروی دریایی «بیتیسدا» رفت. «مك فارلین» به ریگان كه دوره نقاهت خود را
می گذراند گفت كه اسراییلی ها برای حمایت از یك گروه از سیاستمداران میانه رو ایرانی ، نیاز به حمایت اطلاعاتی ما دارند. آنان خواهان برقراری روابط پشت پرده با ما ،« مك فارلین» برای اطمینان دادن به ریگان خاطرنشان نمود كه ایرانی ها ، «جهاد اسلامی لبنان» لبنان را برای آزاد نمودن 7گروگان آمریكایی ، متقاعد نموده اند.ریگان در این دیدار ، چنین اقدامی را برای پرهیز از پیش دستی شوروی ها، لازم دانست.

در اولین مرحله موشك های ضد تانك «تاو» كه قابل هدایت باسیم هستند، در اختیار ایران قرار گرفت.

بعدها ریگان در كتاب زندگی نامه خود با نام" یك زندگی آمریكایی" (1990) یادآوری نمود كه وی به شدت نگران سلامت گروگان های آمریكایی بوده و به همین دلیل با این مبادله تسلیحاتی موافقت نموده است. همچنین او خواهان اقدام سریع این گروه ایرانی در آزادی گروگان ها بوده است.

بر اساس گزارش نیویورك تایمز ، این سلاح ها در جریان این معامله های پنهانی دراختیار ایران قرار گرفت:

*20آگوست1985 :96 موشك ضدتانك تاو
* سپتامبر1985: 408 موشك ضدتانك تاو دیگر
*24 نوامبر 1985:18 موشك ضد هوایی هاوك
*17 فوریه1986 : 500 موشك ضدتانك تاو
*27 فوریه1986 : 500 موشك ضدتانك تاو
*24 می 1986 :508 موشك ضدتانك تاو و240 قطعه یدكی موشك های ضد هوایی هاوك
*4آگوست1986 : قطعات یدكی موشك های ضد هوایی هاوك
28 اكتبر 1986: 500 موشك ضدتانك تاو

*3-اولین مرحله مبادله:

در جولای 1985 ، نخستین محموله موشك های «تاو» به «منوچهر قربانی فر» دلال بین المللی اسلحه كه كه با برخی سیاستمداران ایرانی روابط دوستانه ای داشت ،تحویل داده شد و چند ساعت پس از این اقدام ، «ریورند بنجامین وییر »، گروگان آمریكایی در خیابان های بیروت رها شد.

*4-سانحه هوایی پرواز1285 شركت «آرو ایر»:

پس از تحویل محموله موشك های هاوك و ملاقات بی نتیجه «مك فارلین» با «منوچهر قربانی فر» در لندن ، پرواز1285 شركت «آرو ایر» كه حامل 250 تكنیسین آمریكایی بود ، در 12 دسامبر 1985 در منطقه «نیوفوندلند» ، سقوط كرد و در همان روز ، سازمان «جهاد اسلامی» لبنان مسئولیت آن را پذیرفت.این همان سازمانی بود كه مسئول گروگان گیری های لبنان نیز بشمرده می شد. این حادثه در چهارمین سالگرد انفجار های كویت روی داد. شش سال پیش از آن در كشور كویت شش عملیات انفجاری به طور همزمان روی داد كه سفارتخانه آمریكا نیز در میان اهداف آن ها بود.البته با وجود دستگیری چند عضو «جهاد اسلامی » لبنان پس از این حمله ،اعضای حزب الدعوه مسئول اصلی این حملات بودند.تحقیقات مراكز تحقیق هوانوردی در كانادا نشان داد كه به احتملا زیاد ،علت این حادثه افت ناگهانی ارتفاع بوده است و البته در بررسی های بعدی(2007) مطابق معمول بدون ارائه هیچ دلیل مستندی، ایران به دست داشتن در این ماجرا متهم شد.

*5-تغییر در برنامه ها:

در 5 دسامبر 1985 «رابرت مك فارلین» از مقام خود استعفا كرد و دریادار «جان پویندكستر» جایگزین وی شد.دو روز بعد ریگان در جلسه ای خواهان تحویل سلاح ها به واسطه هایی میانه رو در نیروهای مسلح ایران شد. با انتقال هوایی این سلاح ها به تهران ، گروگان ها اندك اندك آزاد می شدند. علی رغم پاره ای از مخالفت ها با این معامله، ریگان تصریح می كرد كه ما با تروریست ها گفتگو و معامله نمی كنیم و این معامله در برابر برابر آزادی گروگان ها صورت نمی گیرد. همچنین وزیر دفاع "كاسپر واینبرگر" از مخالفان این اقدام به شمار می رفت.

«اولیور نورث» پس از استعفای مك فارلین دو پیشنهاد ، شامل معامله مستقیم با تهران و اختصاص بخشی از درآمد این معامله به گروه های ضدانقلاب نیكاراگوا را مطرح نمود.پیشنهاد نورث 15 میلیون دلار كمك بود كه «قربانی فر» نیز 41درصد به آن افزود. با اعلام موافقت مقامات آمریكایی با این طرح ،پیشنهادات «نورث» عملی گردید.

در ابتدا ایرانی ها بدلیل بالا رفتن قیمت از سوی آمریكایی ها از خریداری این سلاح ها خود داری نمودند، اما با انتقال 1000 موشك «تاو» به ایران در فوریه 1986،از خود نرمش نشان دادند.از می تا نوامبر 1986 نیز محموله های زیادی شامل سلاح و قطعات یدكی تسلیحاتی كه ایران امكان خرید آن ها را از بازار آزاد نداشت، روانه تهران شد.

اما چنین معامله ای در تضاد با سیاست های كاخ سفید و قانون فدرال موسوم به بولاند بود.عده ای نیز معتقد بودند كه باید راه های دیگری برای كمك به شورشیان كنترا در پیش گرفته شود.

در ژانویه همان سال، پیشنهاد گفتگو با مقامات میانه روی ایران مطرح شد. ریگان كه امید زیادی به آزادی همه گروگان ها داشت ،با این پیشنهاد موافقت كرد. اما با وجود ارسال مستقیم سلاح ها به ایران ، هیچ گروگانی آزاد نشد.

این بار «مك فارلین» شخصا به تهران رفت تا برای آزادی 4 گروگان باقی مانده با رهبران ایرانی میانه رو گفتگو نماید. اما این مذاكرات ناكام ماند،چراكه در این گفتگو ها خواسته هایی نظیر عقب نشینی اسراییل از بلندی های جولان از سوی ایرانی ها مطرح گردیده بود.

در اواخر جولای 1986 ،«جهاد اسلامی» لبنان ، «مارتین لورنس مارتین جنكو» را آزاد كرد. «ویلیام كیسی» ، رییس سیا خواستار ارسال یك محموله سلاح دیگر به ایران در قبال این اقدام شد و ریگان بدلیل تلاش برای زنده ماندن گروگان ها با این درخواست موافقت كرد.
اما در اكتبر و سپتامبر1986 ، سه آمریكایی دیگر توسط یك گروه لبنانی ربوده شدند و با وجود ابهامات فراوان، گفته می شد كه آنان برای جایگزینی گروگان های آزاد شده ، ربوده شده اند.

در 3 نوامبر 1986 و به دنبال افشاگری شخصی به نام به نام مهدی هاشمی در روزنامه لبنانی«الشراع» ،خبر مبادله سلاح در برابر آزادی گروگان ها منتشر گردید. گفته می شود كه افتادن یك محموله سلاح ارسالی برای ضدانقلابیون نیكاراگوا و دستگیری 2 همكار سیا در نیكاراگوا ، منجر به افشای آن شده است.

یك رو بعد ایران ، آشكارابه صحت این معامله اذعان كرد و جزئیات سفر سرهنگ «نورث» به تهران را در تلویزیون دولتی ایران بیان نمودند .ریگان هم كه در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته بود ، در یك برنامه تلویزیونی دلایل خود را اعلام كرد.

بعدها در جریان محاكمه «نورث» در سال 1989 ،مشخص شد كه وی اسناد دولتی زیادی را از بین برده است.البته وی مدعی بود كه برای حفظ جان همدستان و رابط های خود در ایران و نیكاراگوا به این كار دست زده است. كمی بعد نیز اكثر افراد مرتبط با این رسوایی از مشاغل خود ، بركنار شدند.

*6-كمیسیون تاور:

در 25 نوامبر ،رونالد ریگان دستور تشكیل كمیته ای حقیقت یاب را به ریاست «جان تاور» ، وزیر اسبق خارجه آمریكا ابلاغ كرد .بررسی عملكرد اعضای شورای روابط خارجی در 50 سال گذشته نیز در راس خواسته های ریگان بود.

در 26 فوریه ،گزارش نهایی كمیسیون با توجه به اظهارات 80 شاهد ، منتشر گردید با وجود اعلام اشتباهات مقامات عالی رتبه آمریكایی در این معاملات ، گفته شد كه ریگان در جریان ابعاد ماجرا و ارسال كمك به ضدانقلابیون «كنترا »نبوده است.البته در این گزارش از بی توجهی ریگان به عملكرد شورای روابط خارجی، انتقادات زیادی شده بود.

در 18 نوامبر سال بعد ، نمایندگان كنگره كه عمدتا دموكرات بودند، گزارش دیگری را منتشر نمودند كه در آن، انتقادات بسیار زیادی به ریگان شده بود.ریگان در مقابل ، تاسف عمیق خود را از این ارتباطات محرمانه با ایران اعلام كرد و تا 3 ماه در برنامه های تلویزیونی حاضر نشد. در نهایت ریگان مسئولیت همه این اتفاقات را پذیرفت و گفت كه اظهارات گذشته اش در مورد اینكه چنین معامله تسلیحاتی ای در برابر آزادی گروگان ها صورت نگرفته ، نادرست بوه است. همزمان نظرسنجی ها نشان داد كه محبوبیت ریگان از 67 درصد به 46 درصد رسیده است. و در آن دوره برچسب "رییس جمهور تفلون" به وی نسبت داده شد.

آمریكایی های مرتبط با این افتضاح با عفو بوش پدر روبرو شدند و تنها "بیل بریدان" به علت سرقت 30میلیون دلار از پول های ارسال شده برای كنتراها ، به زندان محكوم شد تا سرانجام پرونده این رسوایی بسته شود.