عصر ایران؛ یوسف ناصری- زنبور عسل، محصولات و فرآورده های متنوعی می تواند تولید کند از جمله، عسل، موم، بره موم، ژل رویال و گرده. در این میان اما محصول عسل برای ما بیش از هر محصولی شناخته شده است. این در حالی است که چینی ها از هر کدوی زنبور عسل حدود 12 کیلوگرم ژل رویال به دست می آورند که غذای ملکه زنبور عسل است و هر کیلوگرم آن 5 میلیون تومان ارزش دارد.

بر اساس آمارهای موجود در سال 88 میزان کل تولید عسل ایران 46 هزار تن بوده و این رقم به 81 هزار تن در سال 1395 رسیده است. مطابق گفته محمد میرزایی رئیس کارگروه زنبور عسل وزارت جهاد کشاورزی که در اردیبهشت سال 95 صحبت کرده بود، میانگین تولید عسل از هر کندو در ایران حدود 10 کیلو و 800 گرم است.

از طرفی آمارهایی وجود دارد که در کشورهای صنعتی از هر کندو مقدار 60 کیلوگرم عسل تولید می کنند. از طرف دیگر در سال های اخیر فعالان صنعت زنبورداری از تاثیر مخرب ریزگردها بر تولید عسل صحبت کرده و همچنین از وجود عسل های تقلبی در بازار کشور گلایه می کنند.

متن پیش رو، گفت و گوی عصر ایران با مهندس حسین پورقرایی( دبیر انجمن علمی زنبور عسل) است درباره مسائل مربوط به صنعت زنبورداری و توانمندی ها و چالش های این صنعت که بیش از 70 هزار نفر به طور مستقیم اشتغال ایجاد کرده است.

***

*مطابق اعلام معاون امور دام وزارت کشاورزی، در سال 1395 کل تولید عسل ایران 81 هزار و 500 تن بوده است. با توجه به تعداد کندوهای زنبور عسل در ایران اما مقدار تولید نسبت به کشورهای دیگر کمتر است. چرا سرانه تولید هر کندو در کشور ما چنین وضعی دارد؟

- در کل دنیا 81 میلیون کلونی(کندو) زنبور عسل وجود دارد. تولید عسل دنیا یک میلیون و 650 هزار تن است. در ایران تعداد زنبوردار ما، حدودا 73 هزار و 800 نفر است. تعداد کندوی مدرن ما 6 میلیون و 431 هزار کلونی است و تعداد کلونی بومی هم 262 هزار. در ضمن وقتی زنبور در جایی جمع می شود تولید کلونی می کند.

میزان تولید عسل ما 77 هزار و 390 هزار تن است. میانگین تولید کلونی ها مدرن ما 11.8 کیلوگرم است و بومی نیز 4.79 کیلوگرم است. طبق آمار سال 2013 رتبه ایران در جهان از نظر تعداد کلونی، چهارم است و مقدار کل تولید عسل ما در دنیا در رتبه هشتم است. این اطلاعات زنبورداری مربوط به سالنامه ای است که صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری چاپ کرده و تمام آمارهایش رسمی است و از معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی گرفته است.

*از نظر سرانه تولید رتبه ایران چگونه است؟

-سرانه تولید عسل در کشورمان 978 گرم است و سرانه مصرف عسل هم 961 گرم است.

*آماری وجود دارد که طبق آن در کشورهای پیشرفته از هر کندو 60 کیلو عسل به دست می آورند و متوسط تولید دنیا 20 کیلو و در ایران 13 کیلوگرم است.

-مورد جالبی که می خواهم مطرح کنم درباره ارزش اقتصادی گردافشانی زنبور عسل است. ارزش اقتصادی تولیدات مستقیم کلونی، هزار و 650 میلیارد تومان است. ارزش اقتصادی گردافشانی زنبورعسل 166 هزار و 30 میلیارد تومان است. یعنی ارزش اقتصادی گردافشانی زنبور عسل 100 برابر ارزش تولیدات مستقیم مثل عسل و موم است.

*یعنی تاثیر می گذارد در افزایش تولیدات کشاورزی؟

-بله؛ ارزش اقتصادی گردافشانی زنبور عسل 100 برابر ارزش تولیدات مستقیم زنبور است. به همین دلیل در کشورهای دیگر به خاطر گردافشانی به زنبوردار ارقام بالایی به عنوان کرایه برای استقرار کلونی در مزارع و باغات می دهند. متاسفانه این نوع پرداخت به زنبوردار، هنوز در مملکت ما رواج پیدا نکرده است.

*بابت گردافشانی باغدار به زنبوردار چقدر پرداخت می کند؟

-در آمریکا می دانم که برای درختان بادام تا 170 دلار به ازای هر دوره گردافشانی به زنبوردار می دهند. این آمار مربوط به 2 سال پیش است. یعنی برای یک دوره گردافشانی 170 دلار می دادند که زنبوردار، زنبورهای خودش را در آن باغ بگذارد. این رقم برای بادام بود ولی مبلغ پرداختی برای باغ سیب و محصولات کشاورزی فرق می کند.

از طریق اینترنت نیازمندی خود را اعلام می کنند و زنبورداران هم از طریق اینترنت، اطلاعات خودشان را می دهند. بعد کلونی ها را برای باغ اجازه می کنند.

*واقعا این صحت دارد که در کشورهای پیشرفته از هر کندوی زنبور عسل 60 کیلو عسل تولید می کنند؟

-بعضی از کشورها این مقدار تولید دارند. وقتی تعداد کلونی کم باشد و محصول در اوج گل دهی باشد و جمعیت کلونی مناسب باشد، به راحتی می توانند این مقدار عسل به دست آورند.

*مدیر عامل اتحادیه کشوری زنبورداران در همین سال های اخیر که گرد و غبار شدت گرفته است گفته بود که ریزگردها باعث کاهش تولید 70 درصدی عسل شده. همچنین گفته بود بعضی استان ها برداشت عسل نداشته اند و در بخشی از آذربایجان غربی و مازندران و اصفهان از هر کندو 2 کیلو عسل برداشت کرده اند. تحلیل شما نسبت به کاهش تولید عسل به خاطر ریزگرد چگونه است؟

-این رقمی که ایشان گفته لابد از یک مأخذی استفاده کرده است. به هر حال وقتی ریزگردها می آیند کل شرایط محیطی را تحت الشعاع قرار می دهد. زنبوردار، کندوهای زنبور را به امید برداشت عسل به جایی می برد. او زنبورهایش را در جایی مستقر کرده است که مثلا در آنجا گیاه گون، گل بدهد و عسل برداشت کند. وقتی ریزگرد بیاید دیگر شهدی نمی ماند که استفاده شود.

در این مواقع زنبوردار نمی تواند عسل برداشت کند و محصولی هم که تولید می شود صرف تغذیه زنبورها خواهد شد. ریزگردها چنین ضرری دارند ولی من آمار مستندی ندارم که ریزگردها باعث کاهش 70 درصدی عسل شده باشد. ما اگر میزان تولید سالیانه عسل را در سال های مختلف در نظر بگیریم متوجه می شویم چقدر کاهش تولید عسل اتفاق افتاده است.

*تعداد 22 استان کشور درگیر ریزگردها بوده و هستند. آیا گزارش هایی از جانب زنبورداران کشور به شما رسیده که بگویند ریزگردها بر تولید عسل تاثیر عملی گذاشته است؟

-گزارش به ما نرسیده است که آمار رسمی و مکتوب به ما داده باشند ولی هر سال اداره زنبور عسل معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی، آمار سراسری از تولید عسل و تعداد زنبوردار می گیرد.

*برخی از مسئولان اتحادیه کشوری زنبورداران اعتقاد دارند در شرایط نامناسبی که به خاطر ریزگردها و گرمای هوا وجود داشته است فقط زنبوردارانی که به زنبورهای خود شکر داده اند برداشت خوبی داشته اند. اعتقاد دارند که این نوع عسل چون از شهد گل تهیه نشده پس اصلا نمی توان آن را عسل دانست. واقعا آن عسل هایی را که با استفاده از شکر تولید شده جزو عسل محسوب نمی شود؟

-ما سه نوع عسل داریم. یک نوع، عسل طبیعی است. یعنی عسلی که به طور مستقیم از شهد گل به دست می آید. یک نوع دیگر داریم که اصطلاحا به آن عسل شکری می گویند. زنبوردار در شرایط خاصی و در فصل بهار باید به زنبورهایش شکر بدهد.

جمعیت زنبورها در فصل زمستان و در زمان زمستان گذرانی، به حداقل می رسد. گرده در طبیعت و در اوایل بهار وجود دارد ولی شهد، کمتر است. در فصل بهار ، زنبوردار برای که جمعیت کلونی اش زیاد شود به زنیورهایش شکر می دهد.

منابع پروتئینی کلونی برای تغذیه لاروها از طریق گرده تامین می شود و منابع کالری دار از طریق شکر. با این کارها جمعیت کندو زیاد می شود و کندو برای برداشت عسل در مراحل بعدی آماده می شود.

در فصل بهار، برداشت عسل نمی کنند. اما در مواقع خاصی به جای این که زنبور روی گل برود و شهد را بردارد و بیارود، زنبوردار به زنبورها شربت شکر می دهد. زنبور به جای شهد گل، از شربت شکر برای تولید عسل استفاده می کند. می تواند دو حالت داشته باشد. یکی این که شربت شکر با شهد گل مخلوط باشد که به آن عسل شکری می گویند. اما اگر فقط شکر به زنبورها بدهد و عسل را برداشت کند، آن عسل هیچ خاصیتی ندارد.

یک نوع عسل نیز، عسل های تقلبی است. این نوع عسل از طریق زنبور تولید نمی شود. بعضا از نشاسته این عسل را تهیه می کنند و بعد هم یک تکه عسل طبیعی را به آن اضافه می کنند و به آن عسل می گویند.

*با مخلوط کردن آب و آبلیمو و شکر هم ظاهرا عسل تقلبی تهیه می کنند. مزه این عسل تقلبی به عسل طبیعی نزدیک است؟

-این دیگر اصلا تقلبی است.

* گفته می شود بعضی از آبلیموهای موجود در بازار تقلبی است و با 4 لیتر اسید و آب می توانند 10 تن آبلیموی تقلبی تهیه کنند که رنگ و مزه آن نزدیک به آبلیموی طبیعی است. بالاخره عسل تقلبی چه مزه ای دارد؟

-عسل تقلبی، به هر حال تقلبی است و بحثی در این زمینه نداریم. ما نمی توانیم اسم عسل را روی آن بگذاریم. من گفتم که سه نوع عسل داریم. این عسل ها، عسل های تقلبی است و اصلا عسل نیست.

* عسل های تقلبی که حتی در مناطق عسل خیز کشور مثل آذربایجان غربی و اردبیل فروخته می شود از نوع عسل شکری است یا عسل تقلبی؟

-آن عسل شکری است. شکر به زنبور می دهند و عسل می گیرند.

*دقیقا آماری داریم که حجم تولید عسلی که ناشی از شهد گل است و عسل ناشی از شکر چقدر است؟

-خیر. چنین آماری نداریم. اما از طریق آزمایش می توان متوجه شد. این آزمایش به ما نشان می دهد که آیا این عسل، تقلبی است یا نیست.

صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری، تلاش فراوانی کرده و موسسه ای با برند «اکسیر» تاسیس شده است. در آنجا عسل ها را تست می کنند. مردمی که از آنها خرید کنند می توانند عسل 100 درصد طبیعی تهیه کنند.

فاکتورهای مختلفی در نظر می گیرند که آن فاکتورها نشان می دهد که آیا یک عسل، عسل طبیعی است یا نه. عسل بر حسب واحد دیازتاز، حداقل باید 8 باشد. اگر زیر 8 باشد آن عسل را رد می کنند و می گویند دیازتاز آن کم است. یا می گویند اچ ام اف(هیدروکسی متیل فورفورال) آن، حداکثر 40 باشد و اگر بیش تر از 40 باشد، آن را قبول نمی کنند.

یکی دیگر از راه های شناخت عسل طبیعی، نسبت فروکتوز به گلوکز است. از این طریق می توان متوجه شد که تغذیه با شکر انجام شده و عسل شکری است یا نه.

*در یکی از همین سال های اخیر چین 305 هزار تن عسل تولید کرده و گفته شده آمریکا با وجود خشکسالی در اکثر ایالت هایش 82 هزار تن عسل تولید کرده است. آیا عسل تولیدی این کشورها عسل خالص است یا در آن کشورها عسل شکری هم همراه این آمارها آمده است؟

-وقتی که کشوری مثل آمریکا می خواهد واردات عسل داشته باشد اول از کشور صادر کننده عسل، کنترل کیفی می خواهد و صادر کننده آزمایش ها را باید ارائه بدهد. بعد هم وقتی عسل به آمریکا برود آن را تست و دوباره آزمایش می کنند. اگر عسل طبیعی نباشد آن را برمی گردانند. یعنی 100 درصد عسل طبیعی وارد می کنند.

الان کشورهای اروپایی و غربی از کشورهایی مثل چین یا ایران عسل شکری خریداری نمی کنند. عسل تولید خودشان هم، عسل شکری نیست.

*سالیانه حدود 10 هزار تن عسل در خوی آذربایجان غربی تولید می شود. تولید عسل کشوری هم 81 هزار تن است. چه ویژگی هایی دارد که خوی اینقدر تولید عسل دارد و قطب تولید عسل است؟

-بیش ترین مقدار عسلی که ما می توانیم بگوییم شکری است متاسفانه در آذربایجان ها و اردبیل تولید می شود. در سرعین و اردبیل از کف تا سقف مغازه، قوطی های عسل گذاشته و می فروشند. مغازه دارها و فروشنده های عسل، خودشان می گویند عسل بهتر بخواهید با قیمت بالاتر داریم. به هر حال آن عسل های ارزان تر، شکری است.

بهترین عسل ایران هم در همان مناطق تولید می شود. یعنی عسل طبیعی محدوده ارتفاعات سهند و سبلان، نظیر ندارد. عسل مرغوبی است و خیلی طرفدار دارد. استان آذربایجان غربی، زنبورداران خیلی خوبی دارد و تولید آنها بالا است. با این حال در آنجا عسل های شکری وجود دارد ولی بهترین زنبورداران ما در آنجا هستند. زنبوردار متقلب در همه جا هست.

*خوی در تولید تخمه آفتابگردان پیشتاز است. این تاثیر می گذارد در افزایش تولید عسل در خوی؟

-بله. البته از نظر جامعه عسل آفتابگردان، مرغوبیت عسل مراتع را ندارد. عسل زیادی در خوی تولید می شود و بخشی از آن می تواند عسل آفتابگردان باشد.

*از نظر تغذیه و محیط، چه جاهایی در کشور برای زنبوردار جذابیت دارد که کندوهای خودش را به آن مناطق ببرد؟

-خوشبختانه ما یک کشور چهار فصل هستیم. این وضع شرایط بسیار مساعدی را برای زنبوردار فراهم می کند. در کشوری مثل کانادا همیشه زمستان است. اما در ایران، در فصل زمستان مثلا یک منطقه پوشیده از برف است و همزمان در منطقه ای مثل جنوب کشور، بهترین شرایط را برای پرورش زنبور عسل دارد.

زنبوردار ترجیح می دهد در فصل زمستان که همه جا از نظر فعالیت گل و گیاه، راکد است و گیاه در خواب زمستانی است، زنبورهایش را به جنوب کشور ببرد. در آن زمان، آنجا برای زنبوردار جاذبه دارد. در آنجا زنبور می تواند در جنوب کشور برود شهد و گرده بیاورد.

وقتی که فصل شهد و برداشت عسل می شود آن موقع زنبورهایش را به مناطق ییلاقی می برد. این موضوع بستگی به شرایط اقلیمی هر منطقه است. زنبورداری که در فصل زمستان، زنبورهایش را به جنوب کشور برده است چون در آنجا زنبورها تحرک بیش تری داشته اند و تعداد زنبورها افزایش پیدا می کند عسل بیشتری هم می تواند تولید کند و زنبورداری که زنبورهایش را در فصل زمستان و مثلا در تهران نگه داشته و به جنوب کشور نبرده است عسل کمتری می تواند برداشت کند.

*یکی از مسئولان از وزارت جهاد کشاورزی گفته است که میانگین تولید هر کندوی عسل در استان لرستان 8 کیلوگرم است. این پایین بودن به خاطر وجود کندوهای بومی است یا کندوهای مدرن و بومی فرقی زیادی با هم در میزان تولید ندارند؟

-کندوهای بومی ما زیاد نیست. این طور نمی توان گفت که چون کندوهای آنجا بومی است پس تولید هم کم است.

*افزایش گرما چقدر در کاهش تولید عسل در سال های اخیر نقش داشته است؟

-وقتی هوا گرم می شود زنبور مجبور است حرارت داخلی کلونی را در حد نرمالی نگه دارد. به همین دلیل مجبور می شود آب بیاورد. یک تعداد از زنبورها نیز وظیفه کاهش دما را در کندو به عهده دارند. یک عده آب می آورند و یک عده هم بال می زنند و مثل کولر که ما استفاده می کنیم.

این کارها را انجام می دهند که دمای یک کلونی از حد نرمال بالاتر نرود تا لاروها و جمعیت داخل کلونی، صدمه نبیند. جمعیتی که لازم است برود شهد بیاورد مجبور می شود وظیفه کاهش دما را در داخل کلونی به عهده داشته باشد. به همین دلیل کاهش تولید عسل اتفاق می افتد.

*از 81 هزار تن عسلی که در سال 95 تولید شده است فقط 1500 تن صادر شده. چرا اینقدر حجم صادرات عسل ایران کم است؟

-اخیرا موسسه اکسیر تاسیس شده است که در حوزه برند سازی عسل ایران فعالیت می کند. با فعالیت هایی که این موسسه انجام می دهد و عسل های طبیعی را جمع آوری می کند، شما مطمئن باشید و من قول می دهم حتما صادرات عسل ما در سال 1396 بسیار به مراتب بالاتر خواهد بود.

* این موسسه که می خواهد عسل طبیعی ایران را با برند اکسیر در سطح جهانی مطرح کند عسل تولید شده در کشور را جمع آوری می کند و آزمایش می کند؟

-صد در صد. عسل تولید شده توسط تعاونی های زنبورداری استان ها، جمع آوری می شود و بعد کنترل کیفی می شود. در نهایت در بازار داخلی فروخته می شود و می تواند صادر هم بشود.

ما مشکلی که در تمامی محصولات کشاورزی داریم، مساله برند است. قبلا از ترکیه می آمدند عسل ما را می خریدند و به اسم خودشان و با بسته بندی خاص خودشان صادر می کردند. زعفران هم همین وضع را داشت.

خوشبختانه از نظر اقتصاد و بازرگانی به این نتیجه رسیده اند که ما برند داشته باشیم. لذا برند اکسیر مطرح شده. با حمایت وزارت جهاد کشاورزی و اتحادیه زنبورداران و صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری، این برند شکل گرفته است. ما امیدواریم صادرات عسل ما خیلی بیش از رقم سال 95 شود.

*آقای دکتر طهماسبی رئیس پیشین انجمن زنبور عسل در سال 1390 گفته بود که سرانه عسل در سال 88 در حد 605 گرم و در سال 89 به 600 گرم رسیده است. الان این صحبت مطرح می شود که سرانه مصرف ایرانی ها تقریبا یک کیلوگرم است. سرانه مصرف با محاسبه مصرف عسل های شکری به این حد رسیده است؟

-این آمار کلی است. به تفکیک عسل طبیعی و شکری کاری نداشته باشید. کل عسلی که تولید می شود به جمعیت تقسیم می کنند و به رقم مصرف سرانه می رسند.

* زنبورداران کشورهای دیگر محصولات متنوعی در حوزه زنبورداری تولید می کنند. گفته شده در چین 12 کیلوگرم از هر کندو ژل رویال به دست می آورند که غذای ملکه زنبور عسل است و قیمت هر کیلوی آن 5 میلیون تومان است. حدود 60 میلیون تومان از هر کدو از این طریق درآمد دارند. چرا ما نمی توانیم مانند کشورهای دیگر آن نوع محصولات داشته باشیم؟

-خوشبختانه بحث ژل رویال در سال 1395 خیلی خوب پیش رفت. چندین کلاس آموزشی توسط وزارت جهاد کشاورزی برای زنبورداران برگزار شد. انجمن علمی زنبور عسل هم کلاس هایی را برگزار کرد. یکی از وظایف انجمن، همین است که آگاهی علمی زنبورداران را از نظر بینش علمی بالا ببرد.

حتی سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد(UNIDO) لطف کرده و کمک کردند و کلاس های آموزشی مختلفی را در ایران برگزار کردند. این باعث شد که زنبورداران ما از نظر تولید ژل رویال، پیشرفت کردند. شما مطمئن باشید که تولید رویال سال 1396 چندین برابر سال های پیش خواهد بود.بنابراین ما امیدواریم زنبورداران ما بتوانند تولیدات جانبی را خیلی افزایش بدهند.

*مرگ و میر زنبورها که اتفاق افتاد بر اثر چه بوده است؟

-به خاطر این که زمستان پارسال طولانی بود. در مناطقی از کشور در چنین ایامی، همیشه فصل شکوفه تمام شده بود. یعنی خیلی زود درختان به گل می نشستند. اما زمستان دوره اش طولانی شد و به همین دلیل تغذیه ای که در کندوها بود یک مقدار تکافو نکرد.

بحث دوم به خاطر بیماری هایی بود که در سال گذشته داشتیم. همه اینها دست به دست هم دادند و باعث شد که تلفات ما بالا رفت.

*ریزگردها واقعا روی حافظه زنبور عسل تاثیر منفی می گذارد و باعث می شود که زنبور، مسیر برگشت به کندو را گم کند و همچنین سیستم داخلی بدن زنبور را دچار التهاب می کند؟

-این بحث هایی است که مطرح شده. در دنیا بحث های خاصی مطرح است. حتی می گویند امواج ماهواره و موبایل در ردیابی زنبور عسل اثر می گذارد.

*ترکیه در سال های اخیر جنگل های عسل را ایجاد کرده است. این کشور برای افزایش تولید عسل طبیعی چه وضعیتی را با ایجاد این جنگل ها رقم زده است؟

-برخی درختان وحشی هستند که مقدار شهد بالایی دارند. ما هم اگر بخواهیم و دست به دست هم بدهیم می توانیم در مناطقی که حالت جنگلی دارد از این نوع درختان استفاده کنیم. چون شهد زیادی دارند تولید عسل ما بالاتر خواهد رفت.

*در ترکیه اجازه داده نمی شود که در جنگل های عسل از سموم شیمیایی استفاده شود. در ایران که در استفاده از سم برای زمین های کشاورزی و سمپاشی باغ ها، آزادی وجود دارد، فقط با آزمایش عسل می شود فهمید که در عسل تولیدی چقدر بازمانده سموم و سم شیمیایی وجود دارد؟

-بله. سازمان دامپزشکی این تست ها را انجام می دهد. البته هزینه بسیار بالایی دارد. به این طریق می توانند ببینند که چقدر سموم در عسل باقی مانده است. در این زمینه افراد متخصصی هستند که می توانند اطلاعات بسیار ریزی بدهند در رابطه با باقی مانده سموم در محصولات زنبور مثل عسل و باقی مانده سموم در گرده گل گیاه که در طبیعت هست.

باقی مانده سموم روی گرده گل به صورت سیستمی به لارو زنبور(نوزاد) منتقل شده و باعث صدمه زدن به زنبور می شود.

*تولید عسل ایران در سال 89 حدود 40 هزار تن بوده است و در سال 95 به 81 هزار تن رسیده است. در همین سال های اخیر کشور اتیوپی کمتر از ما تولید عسل داشته است ولی به کشورهای مختلفی از جمله آمریکا و ژاپن و کشورهای اروپایی صادرات عسل داشته است. چرا چنین کشوری در صادرات عسل موفق بوده است و ما به این صورت موفقیت نداشته ایم؟

-یک دلیل به همان بحث برند سازی برمی گردد. یکی هم به موضوع بسته بندی ارتباط دارد. متاسفانه قبلا در زمینه بسته بندی ضعف داشتیم و به صورت شایسته انجام نمی شده. از وظایف انجمن علمی زنبور عسل، انجام تحقیقات علمی و فرهنگی در سطح ملی و بین المللی است.

در همین مورد نهمین سمینار علمی زنبور عسل به صورت کنگره بین المللی برگزار شد و کارشناسان مطرح دنیا به ایران آمدند و کلاس های آموزشی مختلفی برگزار شد. زنبورداران زیادی از این کلاس ها استفاده کردند. صدر در صد این نوع آموزش ها در آینده صنعت زنبورداری ایران، نقش مهمی می تواند داشته باشد.

* مشکل ریزگردها حل نشده است و همچنان ادامه خواهد داشت. در نتیجه بر میزان تولید عسل طبیعی تاثیرمنفی می گذارد. راهکاری در این زمینه می شود پیدا می کرد؟

-به نظر من، هیچ راهکاری نمی شود پیدا کرد. مراتع یا محیط هایی که زنبوردار می خواهد در آنجا عسل بگیرد ولی تحت تاثیر ریزگردها قرار می گیرد، یک بحث ملی است. زنبوردار نمی تواند کاری انجام بدهد. امیدوارم مسئولان مملکتی بتوانند راهکاری پیدا کنند.

مشکل ریزگرد فقط به زنبوردار خسارت نمی زند. متاسفانه در استان خوزستان می بینیم که جمعیت انسانی چقدر تحت تاثیر قرار گرفته است و چقدر بیماری های ریوی در آنجا زیاد شده. اگر بتوانند در خصوص رفع مشکل ریزگردها کاری کنند زنبوردار هم می تواند بهره مند شود.

*طبق آمار گمرک در 6 ماهه اول سال 95 حدود 740 تن به ارزش 2 میلیون و 981 هزار دلار صادرات عسل انجام شده است. با محاسبه اعداد و ارقام به این می رسیم که هر کیلو عسل صادراتی با قیمت 12 هزار تومان اعلام شده است. آیا برای ارزش صادرات عسل کم اظهاری اتفاق افتاده است؟

-من بعید می دانم با این قیمت صادرات عسل انجام شده باشد. فرض کنید یک گیلو گرم عسل برای زنبوردار 25 هزار تومان تمام می شود. او بعدا این عسل را با قیمت 12 هزار تومان صادر نمی کند.

در کشورهایی مثل ترکیه، یارانه صادراتی به همه محصولات صادراتی می دهند و نه فقط برای عسل. در آنجا به نفع زنبوردار است که عسل صادر کند. در نتیجه مقدار صادرات آنها بالا می رود.

در ایران، دیگر مشوق های صادراتی نمی دهند که زنبوردار بخواهد عسل تولیدی خودش را زیر قیمت بفروشد.

عسلی که زنبوردار می تواند آن را در ایران به قیمت 40 یا 50 هزار تومان به مردم بفروشد چرا باید با قیمت 12 هزار تومان صادر کند.

*از لحاظ این که مقدار تولید عسل شکری و عسل تقلبی کاهش پیدا کند و مردم عسل طبیعی مصرف کنند چه تمهیداتی را می شود در نظر گرفت؟

-الان استاندارد عسل، اجباری نیست. اگر استاندارد عسل، اجباری شود هر زنبورداری موظف می شود لیبل یا برچسب را روی شیشه عسل تولیدی خود بزند. آزمایشگاه سازمان ملی استاندارد یا مراکز ذی ربط مثل دامپزشکی هم، عسل را تست خواهند کرد. اگر آن عسل، طبیعی نبود محل تولید عسل را تعطیل کنند.

اما الان چون استاندار عسل، اجباری نیست این مشکل وجود دارد. اگر اجباری شود هیچکس نمی تواند عسل غیر طبیعی را به نام عسل طبیعی تولید کند یا بفروشد. آن موقع مردم هم با اطمینان بیش تری می توانند عسل را به عنوان عسل طبیعی بخرند.

*اشاره ای به کلاس های آموزش کردید. با توجه به این که محصولاتی مثل گرده و بره موم ارزشی بالاتر از 100 هزار تومان برای هر کیلوگرم و هر کیلوی ژل رویال 5 میلیون تومان ارزش دارد آیا زنبورداران ایرانی می توانند به سرعت تولید این نوع محصولات را محقق کنند؟

-بله. این کلاس های آموزشی بسیار موثر است. حتی زهر زنبور عسل در درمان بیماری های سیستم ایمنی استفاده می شود. یعنی استفاده از فرآورده های زنبور عسل در درمان بیماری ها در دنیا وجود دارد.

در ایران هم در این زمینه فعالیت هایی انجام شده است و برای درمان بیماری هایی مثل «ام اس» و سرطان از زهر زنبور عسل استفاده می کنند. عسل، کمترین ارزش را بین فرآورده های زنبور عسل دارد. زهر زنبور و ژل رویال و گرده، محصولات دیگر این صنعت هستند.

از گرده در درمان و پیشگیری از بیماری پروستات استفاده می کنند. بره موم هم خاصیت آنتی بیوتیک طبیعی دارد و از آن در درمان بیماری ها استفاده می کنند.

* گفته شده هر گرم زهر زنبور عسل را با قیمت 300 هزار تومان از زنبوردار خریداری می کنند. در ایران چقدر تولید این محصول را داریم؟

-من آمار دقیق را ندارم ولی می دانم در ایران تولید می شود. چون مشخص شده است که زهر زنبور در درمان بیماری ها کاربرد دارد در نتیجه زنبورداران هم زهر را تولید می کنند.

در ضمن انجمن جهانی فرآورده های زنبور عسل در درمان بیماری ها در آمریکا فعالیت می کند. این انجمن مدت ها قبل در آمریکا تشکیل شده. در کشور خودمان نیز پزشکانی داریم که از زهر زنبور عسل برای درمان بیماری ها استفاده می کنند.

من امیدوارم با بالا رفتن دانش علمی زنبورداران بتوانیم به جایگاه شایسته ای که باید داشته باشیم، دست پیدا کنیم. آثار باستانی از دوران بسیار قدیم به دست آمده است که نشان می دهد در ایران عسل تولید می شده. ما امیدوار هستیم با تمهیداتی که دولت خواهد اندیشید بتوانیم بر مشکلاتی مثل ریزگردها و مسائلی از این قبیل غلبه کنیم و حل این نوع مشکلات بر افزایش تولیدات زنبور عسل ما نقش عمده ای خواهد داشت.

تماشاخانه