"مناظره زنده" و حق تثبیت شده افکار عمومی

عصر ایران ؛ مازیار آقازاده- تصمیم " کمیسیون بررسي تبليغات انتخابات" در لغو مناظره های زنده تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست جموری بسیار بحث برانگیز و جنجالی شده و اعتراضاتی گسترده را سبب شده است.

از امام جمعه تهران تا همه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری گرفته تا چهره‌ها و شخصیت های سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا و رسانه ها و نشریات وابسته به آنها همه و همه با این تصمیم مخالفت کرده و خواستار تجدید نظر در آن شده اند.

وزیر کشور خبر داده که رییس جمهور دو مرتبه در تماس تلفنی با او نارضایتی خود را از این تصمیم اعلام داشته و این در حالی است که مخالفان دولت یازدهم به صورت تلویحی، رییس جمهور و حامیان دولت را به اتخاذ این تصمیم متهم کرده اند و دلیل این اتهام آنها این است که دولت یازدهم به منظور فرار از "پاسخگویی و به چالش کشیده شدن" چنین تصمیمی را گرفته است.

حامیان دولت اما با رد این ادعا می گویند دولت یازدهم و "حسن روحانی" رییس جمهور، ترس و نگرانی خاصی از مواجهه شدن با رقیبان انتخاباتی در مناظره های زنده ندارد. آنها به طور مشخص به مناظره های انتخاباتی سال 92 اشاره کرده و عملکرد درخشان روحانی در جریان آن مناظرات را یاآور شده و می گویند "اتفاقا" حافظه قوی و حاضرجوابی یکی از خصوصیات مثال زدنی شیخ دیپلمات و رییس دولت یازدهم است که می تواند او را یک سروگردن بر هر حریف انتخاباتی در مناظره های زنده برتری دهد.

فارغ از دلایل و انگیزه های اتخاذ چنین تصمیمی که احتمال دارد مورد تجدید نظر قرار بگیرد، اما نکته این است که اگر به ترکیب کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات نگاهی بیندازیم، می توانیم این کمیسیون را بیش از آنکه نزدیک به دولت یازدهم بدانیم، نزدیک تر به مخالفان دولت و یا دستکم مستقل از دولت بدانیم؛ چرا که ترکیب این کمیسیون 3 بر 2 به نفع رقیبان روحانی است.

در این کمیسیون دادستان کل کشور یا نماینده ای تام الاختیار از سوی او، رییس شورای نگهبان یا نماینده ای از سوی او و نیز رییس سازمان صداوسیما و یا نماینده ای از سوی اوعضویت دارند که به طور طبیعی هیچ یک از این 3 نهاد را نمی توان در ذیل یا تحت تاثیر دولت یازدهم طبقه بندی کرد.
دو نماینده دیگر عضو این کمیسیون وزیر کشور یا نماینده ای از جانب او و دبیر هیات اجرایی مرکزی انتخابات است که البته این دو نهاد را می توان در ذیل تاثیرگذاری دولت یازدهم طبقه بندی کرد و در این صورت 2 عضو این کمیسیون حامی نگاه و مواضع دولت یازدهم است در حالی که 3 عضو دیگر را به هیچ وجه نمی توان تحت تاثیر دولت یازدهم دانست.

مناظره ها و حق طبیعی افکار عمومی

برگزاری مناظره های زنده تلویزیونی از پدیده های تقریبا جدید در عرصه انتخابات ریاست جمهوری در ایران است. به طور مشخص برگزاری این قبیل مناظرات زنده با مناظرات زنده "دو به دویی" بین نامزدهای انتخاباتی از زمان انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم در خرداد 1388 تجربه و آزموده شد و البته به شدت مورد استقبال مخاطبان و رای دهندگان قرار گرفت.

برگزاری مناظرات دو به دو بین نامزدهای جریانات مخالف سیاسی به ویژه مناظرات دو به دویی 3 نامزد رقیب رییس جمهور وقت با رییس دولت، بسیار پرحاشیه و پرمخاطب شدند و حتی ادبیات به کار رفته از سوی نامزدها به صورت اصطلاح در ادبیات سیاسی کشور ماندگار شدند که از جمله آنها می توان به جمله معروف "بگم، بگم " محمود احمدی نژاد اشاره کرد که تا هم اینک نیز به عنوان یک ضرب المثل سیاسی در توصیف شخصیت رییس دولت های نهم و دهم به کار می رود تا جایی که علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی در ماجرای پخش نوار ضبط شده از سوی احمدی نژاد در مجلس نهم هنگامی که می خواست به این اقدام رییس جمهور وقت اعتراض کند او را به راه انداختن "بگم ، بگم " در کشور متهم کرد و با گفتن این اصطلاح او را از جلسه پرتنش 15 بهمن 1391 ، اخراج کرد.

پس از بالا گرفتن داغی تنور انتخابات سال 88  و حوادث پس از آن انتخابات که به ماه ها ناآرامی در کشور انجامید، عده ای از ناظران و فعالان سیاسی در آسیب شناسی حوادث آن سال پخش مناظره های زنده و سخنان جنجالی نامزدها به ویژه رییس جمهور وقت را در ایجاد التهابات سیاسی و تند کردن جو انتخاباتی موثر دانستند و این بحث های آسیب شناسانه هر از چند گاهی در فضای سیاسی و رسانه ای مرور شد.

به گمان برخی ناظران حوادث پس از انتخابات سال 88 نشان داد که فرهنگ سیاسی در ایران "جنبه "برگزاری مناظرات این چنینی را ندارد یا دستکم زمان می برد که فرهنگ گفت و گو و جدال سیاسی در سپهر سیاسی جمهری اسلامی ایران جا بیافتد و تا آن لحظه می بایست با نور پایین حرکت کرد و از دامن زدن به التهابات سیاسی و قطبی کردن فضای سیاسی پرهیز کرد.

این نگاه و نقدهای آسیب شناسانه اما در نهایت منجر به تعطیلی مناظره های زنده در جریان انتخابات چهار سال بعد یعنی انتخابات ریاست جمهوری سال 92 نشد، اما باعث شد مناظره ها از حالت دو به دو خارج  شده و نظم و نسق جدیدی پیدا کند. مناظره های انتخاباتی سال 92 به صورت دسته جمعی برگزار شد و همه نامزدها در آن شرکت داشتند و در وقت هایی تنظیم شده مواضع خود را تبیین کرده و به نقدهای نامزدهای رقیب پاسخ گفتند. برگزاری مناظره های سال 92 به عدم قطع  روند مناظرات که از انتخابات سال 88 شروع شده بود، انجامید و تا جدودی در تثبیت این پدیده جدید در فضای انتخابات ایران کمک کرد.

این تدبیر البته میسر افتاد و با وجودی که به هیچ وجه از گرمی مناظره ها کاسته نشد اما از التهاب و تنش های احتمالی جلوگیری کرد ولی باز هم مطرح شدن نکته ها و نقدهایی از سوی برخی نامزدها در آنتن زنده در ادبیات سیاسی ماندگار شد ؛ از جمله عبارت هایی که برخی نامزدها در نقد نامزدهای رقیب به زبان آوردند که از جمله آنها می توان به صحبت های حسن روحانی در نقد قالیباف با کلید واژه " حمله گاز انبری" و یا " من سرهنگ نیستم و حقوقدان هستم" ، همچنین صحبت های علی اکبر ولایتی در نقد مذاکرات هسته ای سعید جلیلی و اینکه جلسه مذاکرات "کلاس فلسفه  نیست " اشاره کرد.


مناظره های زنده نامزدهای انتخابات 92 با وجود کمبودها و نقدهایی، اما به طور کلی تجربه موفقی را پشت سرگذاشت که نه از گرمی و شور انتخاباتی کاست و نه اینکه دایره نقدها و جدل های نامزدها به طور بارزی رنگ تخریب و بحث های شخصی گرفت و مانند انتخابات سال 88 به جدال لفظی نامزدها در استودیو و زدوخورد حامیان آنها در خیابان ها منتهی نشد.

حسن روحانی در جریان مناظرات زنده سال 92  عملکرد خوبی از خود نشان داد و توانست چهره یک مدیر آشنا و وارد به زیروبم ساختار قدرت  را که "خروارها حرف ناگفته در سینه دارد"، از خود به نمایش بگذارد و این گونه توانست با فاصله ای معنادار از رقیب اصلی خود در همان مرحله نخست به پیروزی برسد.

علی رغم تجربه تقریبا موفق سال 92 در برگزاری مناظرات زنده، اما برای امسال "کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات" بدون اینکه دلیل مشخصی اعلام شده باشد، تصمیم به لغو برگزاری مناظرات زنده را گرفته و مناظره ها قرار است از پیش ضبط شده و سپس پخش شوند.
این اقدام می تواند تاثیری جدی در کاهش شور انتخاباتی داشته باشد و علاوه بر آن حتی اگر ثانیه ای از صحبت های نامزدها تقطیع نشود، به پخش دهها و صدها شایعه درباره سانسور سخنان نامزدهای انتخابات دامن خواهد زد که هر دو اینها به نشاط یک انتخابات سالم و پرشور ضربه خواهد زد.

هر چند که امید می رود "کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات" در تصمیم خود تجدید نظر کرده و انتخابات سال 96 را از برگزاری مناظرات زنده محروم نکند اما اشاره به این نکته هم خالی از فایده نیست که زمان هیچ گاه به عقب بازنمی گردد و استقبال مردم از مناظرات زنده و باز شدن جا برای این پدیده جدید در فضای انتخاباتی کشور خود به خوبی گواه این موضوع است؛ مردم در همین دو دوره به نحوی با مناظرات زنده ارتباط برقرار کرده و به آن خو کرده اند که با خبر لغو احتمالی آن در انتخابات امسال به گونه ای برخورد کرده اند که گویی از حقی بسیار ذاتی و مهم محروم شده اند.