عصرایران؛ اشکان امیدوار- چند سال پیش علاقه مندان به محیط زیست کارزاری را برای حذف ماهی قرمز از سفره هفت سین آغاز کردند. آنها بر این باور بودند/هستند که برخی از ماهیان قرمز به بیماری های پوستی آلوده اند و بچه ها را دچار می کنند و از سوی دیگر بعد از پایان تعطیلات رهاسازی شان در رودخانه و استخرها هم برای دیگر آبزیان و حتی پرندگانی که از این ماهی تغذیه می کنند مشکلاتی به همراه می آورد.

اما از قضا سرکنگبین صفرا فزود! چه، حالا همان علاقه مندان محیط زیست آرزو می کنند همه ماهی قرمز بخرند اما سراغ خرید سمندر لرستانی و مار آبی و لاک پشت گوش قرمز نروند!

برخی عنوان کردند ماهی قرمز سفره هفت سین، از فرهنگ چینی وارد شده و جزو سفره ایرانی نیست. به همین خاطر به فکر جایگزین کردن یک جانور افتاددند که با حرف «سین» نامش آغاز شود و احتمالاً چون سمور و سگ آبی در دسترس نبود روی گونه سمندر لرستانی که یکی از زیباترین گونه‌های سمندر جهان در منطقه زاگرس ایران است و فقط در کشور ایران زیست می کند، تمرکز کردند. سمندر لرستانی هم اندازه ما ایرانی است!

این موج اندک اندک چنان شیوعی پیدا کرد که حالا خیلی ها ترجیح می دهند این سمندر خوش خط و خیال با آن حرکات دلفریب و نحوه ایستادن جالب را به جای ماهی قرمز در تُنگ بگذارند تا سفره شان اصیل تر و ایرانی تر شود! غافل از اینکه دارند تیشه به ریشه یک گونه ارزشمند از تنوع زیستی کشور شان می زنند.

سمندر کوهستانی لرستان که با نام‌های سمندر خالدار قیصری، سمندر قمصری، سمندر خالدار امپراتور و حاجی باریکو شناخته می‌شود گونه‌ای سمندر بسیار رنگی است که در جنوب رشته‌کوه‌های زاگرس در نزدیکی شهبازان لرستان زندگی می‌کند.

سمندر کوهستانی لرستان نخستین بار در سال ۱۹۳۸ توسط کایسر (قیصر) از شمال منطقه شهبازان استان لرستان یافت شد. این‌گونه به‌عنوان یک‌گونه بومی منحصراً در مرزهای جنوبی استان لرستان در بخش پاپی و شمال استان خوزستان یافت می‌شود و حالا به خاطر شکار و البته تخریب زیستگاه در معرض انقراض قرار گرفته است.

کل جمعیت بالغ سمندر کوهستانی لرستان کمتر از ۱۰۰۰ عدد تخمین زده می‌شود. رنگ‌بندی متفاوت و زیبایی این جانور سبب شده تا سودجویان به‌منظور فروش آن باقیمتی بالا در بازارهای آسیایی و اروپایی اقدام به صید بی‌رویهٔ این دوزیست کرده و آن را درخطر انقراض نسل جدی قرار دهند.

مردم محلی آن را به‌جای سمندر، «مارمولک رنگی» می‌نامند و حتی برخی بر این باورند که پیشوند «حاجی» در نام محلی این گونه (حاجی باریکو) برای در امان ماندن از کُشتار رویش گذاشته شده است اما حالا سر از بازارهای تهران در آورده و در دبه و تشت فروخته می شود!

طبقه پائین ساختمان پلاسکو یکی از محل هایی بود که این گونه جانوری در آنجا به فروش می رسید و برخی اوقات قیمت گونه هایی از آن حتی به یک میلیون تومان هم می رسید. گونه ای که سازمان حفاظت محیط زیست برای متخلفان و قاچاقچیان آن جریمه 300 هزارتومانی را تعیین کرده است.

سمندر لرستانی یک گونه ارزشمند در نقشه جانوری ایران است. نگهداری از این گونه در آکواریوم و تُنگ کار آسانی نیست و خیلی زود می میرد. از خرید و فروش آن خودداری کنیم و سفره هفت سین را به زمین مرگ این جاندار ظریف و کم پیدا تبدیل نکنیم. به همان اندازه که من و شما حق داریم از فرارسیدن نوروز شادمان باشیم، سمندر ایرانی هم حق دارد در سرزمینی که به آن تعلق دارد زنده بماند و زندگی کند.