رویکرد دوباره کشتی های تجاری به مسافربری

یک شرکت حمل کانتینر را در نظر بگیرید که با 100 سال سابقه در صنعت کشتیرانی برای سال‌های متمادی در کار خود موفق و از وضعیت مناسب مالی نیز برخوردار است. این شرکت به دلیل افزایش رقابت در بازار، تصمیم به تغییر و ایجاد تنوع در کار خود می‌گیرد.

به گزارش روزنامه دنیای خودرو، برای عملی کردن این رویکرد به سوالات راهبردی متعددی ازجمله این موارد باید پاسخ داده شود. مزایای تجارت در فضای کشتیرانی مسافری چیست؟ چه سرویس‌هایی برای ارائه در روی کشتی نیاز است؟ روش‌های عملکرد شرکت برای رسیدن به نتایج مثبت در این رقابت چیست؟ خطوط کشتیرانی مسافری برای چه مشتریانی سرویس می‌دهند؟ چگونه می‌توان در این عرصه درآمدزایی کرد و برای رشد چه راهکارهایی موردنیاز است؟ با چه شرکت‌هایی می‌توان در این وادی مشارکت داشت؟

برای تقابل با این مسائل اساسی و مشخص کردن مسیر در شرکت کشتیرانی یک برنامه راهبردی تدوین شود. اگرچه برای مسائل و مشکلات پیش روی کشتی‌های مسافربری راهکارهای معینی تدوین شده است اما همچنان نبود یک برنامه راهبردی و راهنمایی‌های موردنیاز احساس می‌شود.

  پیش‌فرض

برنامه راهبردی یک نقشه‌راه را ترسیم کرده که با پیش‌فرض (من چگونه به مقصود می‌رسم) مشخص شده است از اجرای تمام ابزارهای تاکتیکی در جهت هدف اصلی اطمینان حاصل کند. علاوه‌بر این، برنامه راهبردی در مسیر به دست آوردن موقعیت در بازار باید به‌طور منسجم و منظم مورد توجه قرار گیرد. باید خطراتی که همواره شرکت را تهدید می‌کند، مشخص و برای مقابله با آن‌ها مجموعه‌ای از راهکارهای اساسی بلندمدت و کوتاه‌مدت طراحی شود. برنامه راهبردی با توجه به ماهیت آن‌ها باید دارای راهنمایی‌های مشخص و ثابت باشد تا بتوان چارچوب مشخصی برای آن به‌دست آورد و به‌همین دلیل کارآفرینی بسیاری موردنیاز است. پس ارتباطات مشخص بین اهداف و راه‌های رسیدن به آن‌ها و تاثیرشان بر دیگر فعالیت‌ها وجود دارد.

در واقع ضعف فراوانی در ارائه یک ادبیات مناسب برای توضیح برنامه راهبردی در تجارت کشتی‌های مسافربری احساس می‌شود. با مرور کتاب‌های تخصصی و علمی که درباره تجارت گردشگری و کشتی‌های مسافربری بین سال‌های 2000 تا 2007 منتشر شده، متوجه می‌شویم در هیچ‌کدام به این مورد خاص اشاره نشده است. گرچه «کارت رایت» و «بیرد» برای اولین‌بار در مقاله خود در سال 1999 با عنوان «پیشرفت و ارتقای صنعت کشتی‌های مسافربری» به راهکارهای راهبردی در صنعت کشتی‌های مسافربری اشاره کرده‌اند.

  برنامه راهبردی کشتی‌های مسافربری

برنامه راهبردی یک شرکت کشتیرانی مسافری شامل اجزای بسیاری است که مدلی از برنامه راهبردی را نیز ارائه می‌دهد. مدل‌های متفاوتی در سال‌های مختلف بر اساس ادبیات خاص ارائه شده‌اند. برای مثال، «پرتر» در سال 1999، «بیکر» در سال 2006 و «فریر» در سال 2007 ازجمله آن‌ها هستند. در این برنامه‌های راهبردی مواردی چون موقعیت‌ها و مسیرهای کشتی‌های مسافری در دسته‌بندی‌های مختلف مطرح شده است.

  مدل‌هایی برای تجارت

شکل کلاسیک برای کشتی‌های مسافربری همان طبقه‌بندی قدیمی آن است. شرکت کشتیرانی می‌تواند خطی، متنوع یا به صورت اجاره‌ای مورد استفاده قرار گیرد. ولی تجارت کشتی‌های مسافری جدید همواره در شکل هیچ‌کدام از قالب‌های تعریف‌شده نمی‌گنجد. سیستم متنوع و کار در مسیرهای مختلف، قالبی است که امروزه به ندرت می‌تواند آن را در تجارت مسافری داشت. در واقع هیچکدام از تعاریف کلاسیک در تجارت مسافری امروزی قابل‌تعریف نیست.

در مقابل امروزه شکل جدیدی از تجارت خطی یا متنوع نسبت به گذشته ایجاد شده است. کشتی‌های مسافری امروزه از دو نوع شکل تردد در خطوط خاص کشتیرانی و استفاده از مسیرهای کشتی‌های تفریحی بهره می‌برند. سطح استفاده از این توانایی بسته به شکل عملیاتی در محدوده تردد و ارائه خدمات حمل مسافر است و در فضاهای زیر تعریف می‌شود.

تجارت در مسیرهای خاص و خطی (که به آن سرویس برنامه‌ریزی‌شده نیز می‌گویند) معمولا برای اتصال دو دریا یا چند بندر در طول رودخانه که در یک مدار ثابت و مسیر مشخص و براساس جداول زمان‌بندی‌شده انجام می‌شود. این کشتی‌ها مجبورند بر اساس وظیفه‌شان که در جداول زمان‌بندی تعیین شده است، بدون در نظر گرفتن تعداد مسافران بلیت در دست، تردد کنند. همچنین این کشتی‌ها می‌توانند مسافری و تفریحی هم باشند. در سال‌های اخیر، متخصصان شرکت‌های کشتیرانی تفریحی با ارائه مسیرهای متنوع و برنامه زمان‌بندی بهتر توانستند فضاهای تجاری جدیدی ایجاد کنند.

از آن‌جایی که از سال 1958 به بعد خطوط هوایی بار اصلی حمل مسافر را به عهده گرفتند، کشتی‌های مسافربری بزرگ دیگر برای حمل مسافر مثلا در مسیر اقیانوس اطلس به‌کار گرفته نمی‌شوند. به همین دلیل هم مسیر تجاری آن‌ها تقریبا اهمیت گذشته خود را از دست داده است. البته باید گفت با تمام این موارد همچنان دو کشتی «کوئین‌مری‌2» و کشتی نروژی «هارتیگروتن» بیش از 100 سال است که مسیر خطی را می‌پیمایند و همچنان خط خود را باز نگه داشته‌اند. 

کشتی «هارتیگروتن» از برگن تا کرینکت بیش از 34 بندر را پوشش می‌دهد و در این مسیر مسافر، بار و محموله‌های پشتی را جابه‌جا می‌کند. البته این کشتی‌ها نمادی از پیشرفت صنعت کشتی‌های تفریحی در جهان هستند. صنعت توریسم و گردشگری یکی از مهم‌ترین منابع کشتی‌های مسافری بوده و بیش از 50 درصد عملیات کشتی‌های تفریحی و مسافری وابسته به این صنعت است. علاوه بر آن موردی که کشتی «هارتیگروتن» را از دیگر کشتی‌های مسافری متمایز می‌کند، حمایت ملی از آن است.

در راستای سرویس‌های منظم شرکت‌های کشتیرانی چون «هارتنگروتن» تعدادی از کشتی‌هایشان را در فصولی که تعداد مسافران کمتری وجود دارد، در نیم‌کره جنوبی که در فصل تابستان قرار دارد، به کار می‌گمارند. در حالی که کشتیرانی در خطوط منظم یا متنوع همیشه بخش  مهم فعالیت کشتی‌های تفریحی است، باز هم امکان استفاده از امکانات سیستم اجاره‌ای برای آن‌ها مهیاست.

بیشتر شرکت‌های اجاره‌کننده کشتی، از کشتیرانی‌های مسافری هستند که در گذشته کشتی‌های خود را هدایت می‌کردند و حالا دوباره می‌خواهند از برند خود استفاده کنند و بازار را در دست داشته باشند. این رویکرد محدود به شرکت‌های مسافربری در رودخانه‌های بزرگ و دریاهای آزاد نیست و شامل کلیه شرکت‌های بزرگ گردشگری جهان می‌شود.

برای مثال شرکت‌های گردشگری بزرگ که دارای کشتی‌های مسافری بزرگ هستند، گاهی اقدام به اجاره کشتی‌های تفریحی متوسط می‌کنند. این خطوط دریایی مسافری، متخصص در تجارت اجاره‌ای هستند. آنها در هر انداره کشتی مسافری، از کشتی‌های بزرگ گرفته تا یات‌های تفریحی کوچک و کشتی‌های بادبانی تفریحی را در هر اندازه برای اجازه انتخاب می‌کنند. عامل مشترک در تمام این عملیات و تجارت، توانایی این شرکت‌ها و قابلیت‌های سرویس‌دهی در انجام عملیات مسافری در دریاها، رودخانه‌ها، کانال‌ها و آب‌های داخلی است.

*ترجمه کاپیتان پرویز طوبایی