تحقق رویای سفر برای همه اقشار جامعه

عصرایران؛ دکتر حسن تقی زاده‎ انصاری*- موضوع گردشگری برای همه و ارتقا دسترسی جهانی که شعار امسال روز جهانی جهانگردی (2016) مهر ماه سال جاری است در نظر دارد توجه کشورها و سازمان های متولی و مدیریت شهری را به این مهم معطوف کند که در این سال امکانات، زیر ساخت ها و شرایط لازم را برای آسان کردن سفر و تفریح سالمندان، کودکان و معلولان فراهم کرده و یا بهبود بخشند و تلاش کنند تا اقشار مختلف جامعه به یک اندازه از حق استفاده سفر برخوردار شوند.

بدون تردید گردشگری، فارغ از فعالیت های اقتصادی و مناسبت های توسعه اقتصادی و درآمدی که برای هر کشور و شهروندان آن به ارمغان می آورد، دارای رسالت فرهنگی و اجتماعی است؛ و چه رسالتی بالاتر از اینکه شگفتی ها و زیبایی ها را در هر نوع به دیگران معرفی کند. زیبایی گردشگری در این است که با متفاوت بودن هر کشوری آن را  نسبت به  کشور دیگر متمایز می کند. که این خود به تنهایی جذابیت بزرگ گردشگری به شمار می رود.

سال 2016 برای گردشگری تمام دنیا، توجه به سه محور مهم است؛ محورهایی که همه انسان ها با آن یا درگیر هستند یا در آینده با آن درگیر خواهند شد. همچنین" معلولان، سالمندان و کودکان" سه محور و سه رویکرد اصلی برای گردشگری تمام کشورها در سال 2016 خواهد بود.

آنچه سازمان جهانی گردشگری را برای این انتخاب مسئولانه به تامل وا داشت، استفاده همگان از همه امکانات برای سفر، دیدن جاذبه ها ، تعامل با دیگر اقوام و کسب دانش برای همه افراد یک جامعه بود؛ نه قشری خاص. معلولیت، حتی موقتی، خانواده‌های دارای فرزندان کوچک، یا جمعیت سالمند، دیر یا زود می تواند در نقطه‌ ای از زندگیمان، باشد و بهتر از گذشته دیده شود.

هنگام سفر، به افراد، محل ‌های جدید، عقاید و فرهنگ های متفاوت بر می‌خوریم. وقتی بیشتر می‌بینیم اغلب ادراک‌مان از جهان تغییر می‌کند. با این حال، نباید فراموش کنیم که برای بسیاری، سفر می‌تواند فرایندی کاملاً دشوار باشد.

طبق اعلام سازمان ملل حدود 650 میلیون نفر در جهان با معلولیت زندگی می‌کنند که اگر خانواده‌هایشان را نیز محاسبه کنیم حدود 2 میلیارد نفر به طور مستقیم تحت تاثیر معلولیت قرار دارند، که این تقریبا یک سوم از جمعیت جهان را شامل می‌شود.

رشد بازار گردشگری معلولین و سالمندان بعنوان یکی از پربازده ترین بازارهای اقتصادی، دولت ها را بر آن داشته تا با برنامه ریزی و ایجاد زیرساخت های مورد نیاز توسعه گردشگری معلولان و سالمندان سهمی از این بازار بکر چند صدمیلیارد دلاری برای خود دست و پا کنند. تشویق معلولان و سالمندان به سفر, طراحی وساخت و تولید انواع ابزارهای سفر معلولان, افزایش باسرعت زیاد مقاصد قابل دسترس برای گردشگران معلول و سالمند, بهبود وضعیت حمل ونقل شهری وبین شهری، هوایی، دریایی و غیره تماما”حکایت از آن دارد که صنعت گردشگری معلولان و سالمندان بازده اقتصادی مناسبی برای اقتصاد گردشگری کشورهای جهان داشته و دارد.

 طبق بررسی موسسه مرسر در سال 2015، وین پایتخت اتریش، برای ششمین بار رتبه یک در سطح رفاه اجتماعی را در بین 230 کلان شهر جهان از آن خود کرد. رده‌بندی شهرهای جهان بر مبنای مقایسه و امتیازبندی شهرهای جهان در آموزش، امنیت، حمل‌ونقل، تأمین اجتماعی، درآمد سرانه، سلامت و درمان، آب‌وهوا، اوقات فراغت، توانایی خرید و ۲۹ شاخص دیگر است که توسط موسسه منابع انسانی مرسر(Mercer Human Resource Consulting) برای 230 شهر جهان ارائه شده است. همچنین در رده بندی سال 2015، پس از شهر وین اتریش، شهرهای زوریخ سوییس، اوکلند نیوزیلند، مونیخ آلمان، ونکوور کانادا، دوسلدرف آلمان، فرانکفورت آلمان، جنوای سوییس، کپنهاگ دانمارک و سیدنی استرالیا قرار گرفته اند. طبق این مطالعه در زمینه امنیت شخصی شهرهای لوکزامبورگ، برن، هلسینکی، زوریخ در صدر قرار می گیرند و نکته جالب توجه برتری شهرهای آلمانی زبان در این رتبه بندی است که حاکی از وجود نظام قانون پذیری، فرهنگ بالای شهرنشینی و کارایی بسیار بالای مدیریت های امنیت شهروندی در این شهرهاست.

طبق پیش‌بینی‌های سازمان ملل متحد در سال 2014، جمعیت سالمند جهان حدود 600 میلیون نفر بوده است که در سال 2025 به دو برابر یعنی 2.1 میلیارد نفر و در سال 2050 به حدود 2 میلیارد نفر خواهد رسید. این  میزان از جمعیت جهان توجه به نیازهای سالمندان را در فضای های شهری از جنبه‌های گوناگون اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي و تفریحی می طلبد.

در سال 2006 سازمان بهداشت جهانی با همکاری موسسه تحقیقاتی سالمندان در دانشگاه ایالت پورتلند (Portland)آمریکا " راهنمای شهرهای دوستدار سالمند را در هفت شاخص تعیین کردند. همچنین سازمان بهداشت جهانی شهر نیوهیون(واقع در ایالت کنتیکت آمریکا) را به‌ عنوان شهر محرک (نماینده) توسعه شهرهای دوستدار سالمند انتخاب کرد و مسئولین و مدیران شهری نیوهیون مسئولیت بزرگی را در جهت مناسب‌ سازی محیط شهری و همچنین ایجاد و اصلاح ساختارهای اداری، قوانین و مصوبات به لحاظ اجتماع، اقتصادی و فرهنگی نیز تلاش‌های قابل‌ تقدیری را در راستای مناسب‌سازی محیط اجتماعی برای ایجاد شهر دوستدار سالمند به اجرا گذاشتند. در حال حاضر از شهر نیوهیون به ‌عنوان شهری موفق در ایجاد فضای شهری دوستدار سالمند یاد می‌شود و الگوی شهرهای جهان در این زمینه است.

بر اساس رويكرد اين سازمان، شهرهاي دوستدار سالمند، شامل آن دسته از شهرهایي هستند كه توزيع خدمات عمومي در آن‌ها به‌گونه‌اي برنامه‌ریزی‌شده كه داراي حداکثر تناسب با نيازها و محدوديت‌هاي افراد سالمند باشد. خدمات حمل‌ونقل، امور اداري، شبكه‌هاي ارتباطی و رسانه‌اي، ساخت‌ و ساز اماكن، طراحي و معماري شهري، خدمات فرهنگي و بهداشتي به شكلي ارائه مي‌شود كه افراد سالمند، بدون وابستگي يا با دريافت حداقل كمك از سوي ديگران، بتوانند از آن‌ها بهره‌مند شوند.

بر اساس گزارش سازمان ملل 80 درصد افراد سالمند در كشورهاي در حال ‌توسعه زندگي خواهند کرد؛ كشورهايي كه آمادگي لازم براي رويارويي با پدیده سالمندي و معلولیت و پيامدهاي بهداشتي و اجتماعي و اقتصادي آن را ندارند. كشور ما نيز از اين قاعده مستثناء نیست.

اگرچه در ایران تمامی تلاش ها بر این بوده که به معلولان و سالمندان چون سایر  افراد نگریسته شود اما هنوز راه زیادی تا فراهم ساختن شرایط بهرمندی این قشر از جامعه است و به دلیل نبود زیرساخت های کافی در مراکز فرهنگی، تاریخی، تفریحی، ورزشی، پذیرایی و حمل و نقل و سایر نیازهای عمومی در حوزه خدمات شهری به یک اندازه این قشر از حق سفر برخوردار نیستند.

از آنجائی‎که سازمان جهانی جهانگردی با هدف پرداختن به این موضوع مهم و نیازمند توجه در طول یکسال ابعاد مختلف آن را مطرح و اهداف بلند مدتی را محقق خواهد کرد، لذا سازمان های متولی و مدیریت شهری کشورمان فرصتی مناسب خواهند داشت تا با تلاش در راستای شعار گردشگری برای همه امکانات، نیازمندی ها و شرایط لازم را برای معلولان، سالمندان و کودکان فراهم کنند تا اقشار مختلف جامعه مانند یک شهروند سالم از حقوق و مزایای صنعت رو به رشد گردشگری بهرمند شوند و موجبات سهم خواهی جهانی ایران از بازار گردشگری معلولان و سالمندان فراهم شود البته سیاستی که باید مدیران ارشد کشور به آن میل نشان دهند .
     
*مدیر عامل شرکت هلدینگ گردشگری مارکوپولو