راهی که چین برای کشتی‌ساز شدن پیمود

در کشور چین، صنعت کشتی‌سازی یک صنعت استراتژیک با هدف ارتقای صنایع دفاعی، محرک توسعه اقتصادی و در خدمت پیشرفت صنایع مرتبط مانند فولاد، الکترونیک و ساخت تجهیزات، به حساب می‌آید.

به گزارش روزنامه خودرو، تا قبل از سال 1982، امور کشتی‌سازی و انجمن های مرتبط و کارخانه‌های این بخش صنعتی زیر نظر وزارت صنعت ساختمان - ماشین، وزارت ارتباطات و اداره کل محصولات آبی بوده است. وزارت دفاع نیز در زمینه طراحی و ساخت کلیه کشتی‌های نظامی فعالیت داشته است. استانداری‌ها، شهرداری‌ها و حکومت مناطق خودمختار نیز تا این زمان اجازه راه‌اندازی کارخانه کشتی‌سازی داشته‌اند.

  جایگاه صنعت کشتی‌سازی در چین

شرکت کشتی‌سازی ملی چین در سال 1994، مدیریت 27 کارخانه کشتی‌سازی و 56 واحد تولید تجهیزات را با ظرفیت تولید کشتی سالانه 1.5 میلیون DWT در اختیار داشت. با این حال، وزارت ارتباطات حق واردات کشتی را حفظ کرد و کلیه امور صنعت کشتی‌سازی به غیر از بخشی از قسمت تعمیرات، زیر نظر شرکت کشتی‌سازی ملی چین قرار گرفت.

تاثیر واضحی که این تغییرات به دنبال داشت، یکی شدن گروه‌های مختلف و کارخانه‌های کشتی‌سازی بود. این شرکت، همچنین مسئولیت برنامه‌ریزی بلند مدت برای صنعت کشتی‌سازی چین، تعیین استراتژی، ساخت واحدهای تولیدی، دستیابی به فن‌آوری‌های جدید و ایجاد زیرمجموعه در خارج کشور را بر عهده داشته است.

با این که دولت چین به عنوان سهام‌دار اصلی باقیمانده بود، اما ساختار این سازمان دولتی به علت به عهده داشتن مسئولیت عملکرد تجاری خود، بیشتر به یک شرکت شبیه بود.
در سال 1999، به علت گسترده‌تر شدن حجم فعالیت‌های کشتی‌سازی چین، کشتی‌سازی دولتی این کشور به دو گروه شرکت مادرتخصصی کشتی‌سازی ملی چین و شرکت مادرتخصصی صنعت کشتی‌سازی چین تقسیم شد. این دو شرکت، سازمان‌های بزرگ دولتی هستند و مستقیما زیر نظر شورای دولتی چین فعالیت می‌کنند.

مقام‌های دولتی چین به بخش بانکی این کشور، معمولا به عنوان جانشینی برای کمک‌های دولتی نگاه می‌کنند تا از جریان کمک‌های مالی به شرکت‌های دولتی خود، از جمله شرکت‌های کشتی‌سازی اطمینان یابند.

  حمایت بانکی و تسهیلات مالی

بانک صادرات - واردات چین در راستای ایجاد یک شبکه ارتباطی با صنعت کشتی‌سازی و بخش‌های دولتی مرتبط، گام برداشته است. این بانک که به عنوان تنها بانک چینی که صرفا در زمینه صادرات فعالیت می‌کند، اقداماتی چون کمک مالی برای ساخت 12 کشتی عظیم حمل نفت‌خام به ارزش حدود 1.1 میلیارد دلار، کمک مالی به شرکت برزیلی در قالب یک وام 13 ساله برای تامین 80 درصد از هزینه ساخت 12 کشتی عظیم حمل مواد معدنی به ارزش 1.23 میلیارد دلار، کمک مالی به خطوط کشتی‌رانی اتیوپی برای تامین 80 درصد از هزینه ساخت هفت کشتی حمل اتومبیل و دو شناور نفتکش (توسط کشتی‌سازی تایژو کوآن چین) به ارزش 235 میلیون دلار را در کارنامه خود دارند.

بدین ترتیب، مشخص است این بانک نقش مهمی در زمینه افزایش قدرت رقابت کشتی‌سازان چینی در بازار بین‌المللی و شتاب بخشیدن به روند توسعه صنعت کشتی‌سازی چین به عهده داشته و دارد. در روند تبدیل شدن چین به بزرگ‌ترین تولیدکننده کشتی در جهان، اکثر تولیدکنندگان کشتی‌های بزرگ و متوسط در داخل چین، مشتریان کلیدی بانک صادرات- واردات بوده‌اند. با قدرت گرفتن صنعت کشتی‌سازی چین، بانک‌های دیگری ازجمله بانک چین، بانک کشاورزی چین، بانک ساخت‌و‌ساز چین و بانک صنعت و تجارت چین نیز در امور مالی عرصه حمل‌و‌نقل و زیرساخت‌ها وارد شده‌اند.

  انجمن‌های تجاری و تحقیقاتی

کشور چین تعداد زیادی انجمن‌های تجاری و تحقیقاتی مرتبط با صنعت کشتی‌سازی دارد. وظیفه این انجمن‌ها ارائه خدمات مشاوره، در کنار ایجاد محفلی برای تحلیل و نظر دادن پیرامون صنعت کشتی‌سازی و توسعه است. به تعدادی از این انجمن‌ها در ادامه اشاره شده است.

  انجمن صنعت کشتی‌سازی ملی چین

یک انجمن ملی در زمینه تجارت کشتی‌سازی است که به عنوان پل ارتباطی بین سازمان‌های دولتی و فعالان صنعت ایجاد شده است. این انجمن شاخص‌ترین انجمن فعال در صنعت کشتی‌سازی چین است و اعضای آن حدود 90 درصد از تولیدکنندگان ملی را شامل می‌شود. این اعضا شامل کشتی‌سازان، پیمانکاران تعمیر کشتی، تولیدکنندگان تجهیزات کشتی، طراحان کشتی و بازرسان می‌شود.

  موسسه رده‌بندی چین
 
این سازمان در زمینه تایید و بازرسی کشتی، واحدهای فراساحل و تجهیزات دریایی فعالیت می‌کند. این موسسه، خدمات مشاوره فنی نیز ارائه می‌دهد.

  انجمن مهندسی کشتی‌سازی چین

این انجمن در سال 1943 تاسیس شده و در سال 2008، سی هزار عضو متخصص از موسسات تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و صنعت چین داشته است. این انجمن با هدف ارتقای صنعت کشتی‌سازی چین در زمینه تبادل دانش و پیشرفت فن‌آوری و خدمات مشاوره فعالیت دارد.

  انجمن توسعه اقتصاد و تحقیقات فنی

این انجمن، زیر نظر شرکت کشتی‌سازی ملی چین فعالیت و با تحقیقات خود به بخش کشتی‌سازی ملی کمک می‌کند. هدف تجاری این انجمن، جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات و ارائه خدمات مشاوره در زمینه استانداردهای صنعت کشتی‌سازی و ارائه مجوز به محصولات دریایی است.

  عملکرد صنعت کشتی‌سازی در چین

در حال حاضر، آمار رسمی و قابل‌اعتمادی از تعداد کارخانه‌های کشتی‌سازی چین وجود ندارد، اما این تعداد بیش از 2 هزار کارخانه کشتی‌سازی برآورد می‌شود. کشور چین دارای خط ساحلی بسیار طولانی و تعداد زیادی رودخانه است. سرزمین اصلی چین در کنار خلیج بوهای، دریای زرد، دریای چین شرقی و چین جنوبی قرار دارد.

واحدهای ساخت و تعمیر کشتی این کشور در محدوده کارخانه‌هایی با قابلیت ساخت کشتی‌های بسیار عظیم تا تعداد بسیار زیادی کارخانه کوچک، که ظرفیت ساخت قایق‌های کوچک را دارد، قرار دارند. کارخانه‌های کشتی‌سازی در این کشور، در گستره جغرافیایی وسیعی پراکنده شده‌اند. این کارخانه‌ها در مناطق ساحلی و رودخانه‌های این کشور در مناطق خاصی متمرکز شد‌ه‌اند. شاخص‌ترین این مناطق، شانگهای، سپس گوانژو و دالیان هستند.

صنعت کشتی‌سازی چین همگام با آهنگ افزایش تقاضا در عرصه کشتی‌های تجاری در دهه اول قرن 21، شاهد رشد قابل توجهی بوده است. طبق آمار منتشر شده از سوی دولت چین، در سال 2006 و در مسیر تبدیل شدن چین به بزرگ‌ترین تولیدکننده کشتی، حدود 45 درصد از شناورهای تولیدشده توسط این کشور در این سال به کشتی‌های فله‌بر، 33 درصد آن به کشتی‌های نفتکش و 14 درصد به کشتی‌های کانتینتربر اختصاص داشته است.

آمار رشد سالانه صنعت کشتی‌سازی چین در بازه سال‌های 2000 تا 2005، برابر با 29 درصد ثبت شده است. با مقایسه آمار سفارش‌های کل صنعت کشتی‌سازی چین در سال‌های 2007 و 2014، تاثیر بحران اقتصادی جهانی روی بازار کشتی‌سازی این کشور به وضوح مشاهده می‌شود.

مجموع سفارشات صنعت کشتی‌سازی این کشور نیز از حدود 97 میلیون GT در پایان سال 2007 به حدود 81.5 میلیون GT در ماه ژوئن سال 2014 کاهش یافته است.

از نکات قابل‌توجه بین آمار این دو سال، کاهش سهم شناورهای نفت‌کش و حمل کالاهای عمومی و در مقابل آن افزایش سهم شناورهای با ارزش افزوده بالاتر، مانند شناورهای حمل گازهای مایع است. در سال 2014، سهم کشتی‌های حمل گازهای مایع، برابر 3.6 و در سال 2007 این سهم تنها برابر 0.7 درصد بوده است.

این کشور پس از بحران اقتصادی در سال 2008 توانست با سرمایه‌گذاری روی صنعت کشتی‌سازی، همچنان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده کشتی از نظر تناژ مطرح بماند. آمار کل سفارش صنعت کشتی‌سازی این کشور از 123 میلیون تن (تناژ ناخالص) در سال 2008، به 73 میلیون تن در سال 2013 کاهش یافته است.

با این حال سهم این کشور از بازار جهانی، تا حدود 40 درصد در سال‌های 2010 تا 2012 رشد داشت و سپس در سال 2012 به حدود 34 درصد کاهش یافت.

چین در پی رشد سریع اقتصادی و با حمایت مستقیم دولت از فعالیت شرکت‌های کشتی‌سازی بزرگ دولتی، بهره‌گیری بهینه از نیروی کار ارزان و جذب مشارکت خارجی، توانسته است پس از چند دهه برنامه‌ریزی اکنون به بزرگ‌ترین تولیدکننده کشتی در جهان تبدیل شود.

از نکات مثبتی که در این مسیر به صنعت کشتی‌سازی چین کمک کرده است، علاوه بر موارد فوق می‌توان به میزان بالای تولیدات صنعت فولاد این کشور، رشد اقتصادی جهانی در آغاز قرن 21 و نیاز داخلی این کشور به حمل‌و‌نقل دریایی اشاره کرد. مواردی که صنعت کشتی‌سازی چین به خوبی از آنها استفاده کرده است.

در حال حاضر اغلب تولیدات صنعت کشتی‌سازی این کشور شامل کشتی‌های فله‌بر، کانتینربر و حمل نفت‌خام است. با این حال برای برخورداری از قدرت رقابتی پایدار در بازار کشتی‌سازی جهان نمی‌توان تنها به نیروی کار ارزان و قیمت تولید پایین کشتی‌های تجاری معمولی اتکا کرد.

اکنون، صنعت کشتی‌سازی کشور کره‌جنوبی به‌رغم داشتن سهم کمتری نسبت به چین در بازار کشتی‌سازی جهان، توانسته است با استفاده از توانایی‌های فنی خود و فعالیت در بازارهای تخصصی فراساحل و حمل گازهای مایع به درآمد بیشتری دست یابد. در زمینه طراحی کشتی نیز صنعت کشتی‌سازی چین به میزان زیادی به شرکت‌های خارجی وابسته است.

بدین منظور دولت چین به عنوان مهره اصلی صنعت کشتی‌سازی این کشور، ایجاد یک زنجیره تامین قوی و حرکت به سمت ساخت شناورهای تخصصی‌تر را در دستور کار خود قرار داده است. صنعت تامین تجهیزات دریایی کشور چین تاکنون نتوانسته است همگام با صنعت کشتی‌سازی این کشور پیشرفت کند.

دلیل آن نیز وابستگی بیشتر صنعت تامین تجهیزات دریایی به فن‌آوری و ضعف کشور چین در زمینه توسعه فن‌آوری است. با این حال با به‌وجود آمدن شرایط بازار آزاد در چین و تاسیس تعداد بسیار زیادی شرکت‌های با سرمایه‌گذاری مشترک خارجی و انتقال فن‌آوری از کشورهای توسعه‌یافته به چین، فرصت مناسبی برای توسعه بخش تامین تجهیزات دریایی این کشور به وجود آورده است.