روایتی از سیاسی‌ترین زن غیرسیاسی ایران

روزنامه شرق نوشت؛

شهرک غرب، بیمارستان بهمن؛ روز گذشته میزبان رسانه‌ای‌ترین و شاید سیاسی‌ترین همسر رؤسای جمهور تاریخ جمهوری اسلامی بود. عفت مرعشی همسر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی دیروز در این بیمارستان بستری شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت. بیمارستان بهمن در یکی، دو سال گذشته به محل پذیرایی از چهره‌های مشهور سیاسی و فرهنگی تبدیل شده است.

تازه‌ترین بیماری که از آن مرخص شده است، حجت‌الاسلام گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری است و عباس کیارستمی، کارگردان سینما نیز، هم‌اکنون در این بیمارستان بستری است.

پیش‌تر مرحوم آیت‌الله مهدوی‌کنی هم نزدیک به پنج ماه در این بیمارستان در شرایط کما نگهداری شده بود.  براساس بیانیه‌ای که دفتر هاشمی‌رفسنجانی صادر کرده و طبق صحبت‌های فاطمه هاشمی، علت بستری‌شدن عفت مرعشی تشخیص زخم اثنی‌عشر بوده است. همسر آیت‌الله هاشمی بر همین اساس در بیمارستان بستری شده و تحت عمل جراحی قرار گرفته است.

عملی که از زبان فاطمه و طبق بیانیه دفتر رئیس مجمع تشخیص مصلحت، موفقیت‌آمیز گزارش شده است. دکتر قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت هم بر بالین عفت مرعشی حاضر شده و دستورات لازم را برای ادامه روند درمان به تیم درمانی بیمارستان صادر کرد. براساس اطلاعیه دفتر هاشمی، حال عمومی عفت، خوب است و پس از دوران نقاهت، مرخص خواهد شد.

عفت در خاطرات هاشمی

عفت مرعشی ٨١ ساله، همسر اکبر هاشمی‌رفسنجانی است که از او به‌دفعات در کتاب خاطرات خود نام برده است. اگرچه هاشمی در نقل خاطراتش وارد جزئیات زندگی خصوصی خود نشده، اما نام‌بردن از همسر و فرزندانش در کنار خاطراتی که از احوال جاریه کشور نقل کرده، در بین سیاست‌مداران ایرانی بعد از انقلاب در نوع خود کم‌سابقه بوده است. اگرچه نام عفت مرعشی در سال‌های گذشته و نزدیک، بیشتر رسانه‌ای شده و گاهی هم محل منازعات سیاسی قرار گرفته، اما از دل مصاحبه‌هایی که این اواخر انجام داده، می‌توان به نقش او در برخی تحولات سیاسی کشور پی برد. زنی پا‌به‌سن‌گذاشته که به شیوه قدما چادر بر سر می‌کند و رو می‌گیرد؛ اما بیانی تند و صریح دارد. بیانی که گاهی مصلحت‌اندیشی‌های هاشمی‌رفسنجانی در آن دیده نمی‌شود. تقریبا مشابه همان لحنی که فرزندانش به‌ویژه فائزه دارند؛ زیرا  او گفته است که فرزندانش را به‌تنهایی تربیت کرده و مسئولیت آنها را عهده‌دار شده است. او در مصاحبه با دختر فائزه دراین‌باره گفته است: «به‌تنهایی مسئولیت پنج فرزند در آن شرایط و آن زمان، کار آسانی نبود ولی به خاطر خدا و اسلام تحمل می‌کردم».عفت مرعشی روحانی‌زاده است؛ از خاندان مرعشی و فرزند حجت‌الاسلام سیدمحمدصادق مرعشی و مریم طباطبایی‌یزدی. او نتیجه آیت‌الله سید محمدکاظم طباطبایی‌یزدی صاحب کتاب عروه‌الوثقی است. او سال ١٣٣٧ با اکبر هاشمی‌رفسنجانی ازدواج می‌کند؛ با مهریه مقداری باغ پسته و آب. ازدواجی که خودش آن را این‌گونه تعریف کرده است: «مثل همه ازدواج‌های دیگر در آن دوران، به دلیل ارتباط فامیلی، ایشان خواستگاری کردند و پدر من بعد از گرفتن نظر من قبول کرد. چون بعد از ازدواج ما، جریانات سیاسی و مبارزات شروع شد».عفت مرعشی صاحب پنج فرزند به نام‌های محسن، فاطمه، فائزه، مهدی و یاسر است که دو نفر از آنها طعم زندان را چشیده‌اند.

تصویر رسمی از عفت مرعشی

از عفت مرعشی یک قاب رسمی وجود دارد و یک قاب رسانه‌ای که از دل گفت‌وگو‌هایش می‌توان آن را تصویر‌سازی کرد. تصویری که او را در قالب یکی از سیاسی‌ترین همسران رؤسای جمهوری ایران و حتی چهره‌های سیاسی کشور معرفی می‌کند. اگرچه حضور همسران فعالان سیاسی در کنار شوهرانشان را شاید بتوان به‌جرئت به انتخابات سال ٨٨ نسبت داد. زمانی که زهرا رهنورد پا‌به‌پای میرحسین موسوی در فعالیت‌های تبلیغاتی در کنار همسر خود قرار گرفت و بعدا همین تصویر درباره محمدرضا عارف هم تکرار شد. محمود احمدی‌نژاد هم البته در مواردی از همسر خود رونمایی کرد. با این حال عفت پیش‌تر از اینها در کنار هاشمی بوده است. اما این حضور احتمالا به دلیل ملاحظات سال‌های دهه ٦٠ و ٧٠ رسانه‌ای نشده است. با این حال تصویری رسمی که از عفت موجود است، ممانعت او از ترور هاشمی‌رفسنجانی در خرداد سال ٥٨ است.

او در گفت‌وگویی با هفته‌نامه شهروند امروز به تاریخ خرداد سال ٨٧ به مرور آن حادثه پرداخته بود: «آقای هاشمی جلوی تلویزیون به سخنرانی خودش که در میدان ٢٥ شهریور انجام داده بود، گوش می‌کرد. من می‌خواستم وضو بگیرم. زنگ خانه را که زدند، کارگر ما رفت در را باز کرد. آمد، گفت که دو نفر هستند پیامی از طرف آقای ناطق‌نوری برای آقای هاشمی دارند... آقای هاشمی گفتند که بگو بیایند داخل... رفتم چادرنمازم را بردارم و نماز بخوانم. از مقابل اتاق که رد شدم، دیدم انگار دو، سه نفر دارند کشتی می‌گیرند... رفتم داخل. آن مرد چند بار به صورت آقای هاشمی زده و صورت او سیاه شده بود. بعد نفر دوم منافقین با اسلحه وارد اتاق شد. اول فکر کردم که یکی از پاسدارها برای کمک آمده. اما دیدم نه، این آدم غریبه است. پریدم جلو. آقای هاشمی را پرت کردم روی زمین. یادم آمد که منافقین به سر آقای مطهری شلیک کرده بودند. خودم را انداختم روی آقای هاشمی و دست‌هایم را دور سر او گرفتم. این پدرسوخته نیز هیچ ابا نکرد. دستش را زیر دست من آورد و دو تا تیر پشت سر هم خالی کرد. یک تیر هم زد به دیوار اتاق و از در رفت. احتمال داد که آقای هاشمی کشته شده است. او که رفت، من بلند شدم. دیدم خون از شکم آقای هاشمی بیرون زده. چادری را که برای نماز برداشته بودم، دور بدن آقای هاشمی بستم. فاطمه شروع کرد به جیغ‌زدن و گریه‌کردن. گفتم: جیغ نزن، برو ماشین خبر کن».

گفت‌وگو با رسانه‌ها

این ماجرا در آن مقطع تنها برای مدتی نام عفت را بر سر زبان‌ها انداخت. از عفت جز رد پایی در خاطرات هاشمی، نام دیگری مطرح نبود. اگرچه در آن خاطرات هم معمولا به صحبت‌ها و حضور او اشاره‌ای نشده است. عفت مرعشی بعدا در چند مصاحبه‌ای که داشته است، به حضور خود به‌ویژه در سال‌های دهه‌های ٦٠ و ٧٠ اشاره کرده است. او در گفت‌وگویی که در سال ٩٣ با ماهنامه مدیریت ارتباطات داشته است، به نقش خود در ازسرگیری روابط ایران و عربستان بعد از ماجرای کشتار زائران ایرانی در مکه اشاره می‌کند. عفت در آن مصاحبه دراین‌باره گفته بود: «من سال اول خودم تنها رفتم و آقای هاشمی نبود. تقریبا من روابط ایران و عربستان را درست کردم.
اولین‌دفعه‌ای که رفتم مکه، خانم ملک عبدالله میهمانی داد و یک عده را دعوت کرد و جلسه گذاشت. آنها از من خواستند که میهمانی را بپذیرم و من هم پذیرفتم. وقتی پذیرفتم روابط برقرار شد».

او همچنین توضیح داده است که دراین‌باره با همسر خود یعنی هاشمی‌رفسنجانی مشورتی نکرده است و درباره علت مشورت‌نکردن هم گفته بود: «ما هیچ چیزی را از آقای هاشمی اجازه نمی‌گیریم و کاری را که اجازه بخواهد انجام نمی‌دهیم».به روایت عفت، او هاشمی را در تمام سفرهای خارجی همراهی کرده و ارتباطاتی هم با همسران بعضی از مقامات خارجی داشته است. او در همان مصاحبه گفته بود: «ملک عبدالله یک شام آمدند خانه ما البته خانم ایشان اصلا ایران نیامده است. عرب‌ها خانم‌هایشان را نمی‌آورند. هر چقدر هم ما دعوت کردیم، قبول نکردند. ملک عبدالله خودش گفته بود که می‌خواهم بیایم خانه. یک شام هم خانم قذافی میهمان ما بودند. ما رفته بودیم لیبی، آنها هم آمده بودند. قذافی در جنگ خیلی به ما کمک کرده بود». عفت بعدا در مصاحبه دیگری درباره ارتباطش با همسران دیگر رؤسای جمهور و البته همراهان هاشمی در مبارزات سیاسی هم توضیحات جالبی داده بود. او در گفت‌وگویی که با روزنامه «شرق» داشته دراین‌باره گفته بود:«من از وقتی از رفسنجان به قم آمدم، با اغلب خانواده‌های دوستان آقای هاشمی، مراوده و رفت‌وآمد داشتم. مثلا من با خانم آقای مصباح‌یزدی دوست بودم. با خانم آقای حجتی‌کرمانی دوست بودم. با خانواده امام(ره) بعد از انقلاب آشنا شدم، چون قبل از انقلاب در خارج تبعید بودند. با خانواده آقای خامنه‌ای هم در یک خانه همسایه بودیم... مشهد هم که می‌رفتیم، با برادر ایشان، محمدآقا خامنه‌ای، همراه خانواده‌ها بودیم و خیلی دیگر از خانواده‌های مسئولان...».

حوادث ٨٨

سال ٨٨ اوج رسانه‌ای‌شدن عفت مرعشی است. از او بعد از رأی‌دادن، فیلمی موجود است که رسانه‌های اصولگرا مدعی هستند، عفت در آن فیلم پیام تظاهرات‌های خیابانی آن سال را صادر کرده است. عفت بعدا در جریان بازداشت دخترش فائزه که مربوط به وقایع سال ٨٨ است و نیز بازگشت مهدی به ایران و دادگاهی‌شدن و دستگیری او، بار دیگر سخنانش در رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های منتقد با بازتاب زیادی مواجه شد.

عفت در همین‌باره به «شرق» گفته بود: «در دوره‌ای که مهدی و فائزه در زندان بودند، معمولا هفته‌ای یک‌ بار می‌رفتم. بعضی وقت‌ها با زندانبان‌ها بگومگو می‌شد، می‌رفتم و بعضی وقت‌ها نمی‌رفتم یا اینکه ملاقات‌نکرده، به خانه برمی‌گشتم. یک‌ بار با فرشته (همسر مهدی) رفتم و او را راه ندادند. من ملاقات نکردم و برگشتم. یک ‌بار هم با فائزه ملاقات داشتم که مأمورها دیر آوردند که ملاقات نکردم». او بعدا در دادگاه تجدیدنظر مهدی هم حاضر شد. عفت آنچه در جریان دادگاه‌های غیرعلنی مهدی هاشمی گذشته را قبول ندارد و به همین دلیل هم نامه‌ای را خطاب به محسنی‌اژه‌ای سخنگوی دستگاه قضا نوشت. اژه‌ای آن نامه را به دادستان تهران ارجاع داده و نوشته بود: «از نامه غیرمتعارف و غیرمسئولانه نامبرده معلوم می‌شود که چه کسی ناراحت است و درد دارد و پیوست نامه مشارالیها ارتباطی با اینجانب ندارد بنابراین عینا خدمت دادستان محترم عمومی و انقلاب تهران ارسال شد تا چنانچه همانند برخی نوشته‌های منتسب به بیت آقای هاشمی‌رفسنجانی مشحون به توهین و افترا باشد، اقدام مقتضی به عمل آورده و عنداللزوم مسائل مطروحه را پاسخ دهند». اگر از نقش و همراهی همسر نخست‌وزیر دوران دفاع مقدس صرف‌نظر کنیم، عفت یکی از رسانه‌ای‌ترین و شاید سیاسی‌ترین همسران چهره‌های نظام جمهوری اسلامی است. او حالا از روز گذشته در بیمارستان بهمن بستری شده است و به گفته خانواده‌اش به‌زودی مرخص خواهد شد.