قرائتی تازه از «ننه دلاور و فرزندانش»

امیر دژاکام که نمایشنامه «ننه دلاور و فرزندانش» را با خوانشی جدید از ۷ فروردین ماه ۹۵ در تالار چهارسو به صحنه می برد از شرایط نابرابری که در تئاتر جریان پیدا کرده است، گلایه کرد.

امیر دژاکام نویسنده و کارگردان تئاتر درباره روی صحنه بردن نمایش «ننه دلاور و فرزندانش» به مهر گفت: بعد از حدود چهار سال که از اجرای نمایش «ساقی» می گذرد، در صورتی که بلایای طبیعی بر سرم نازل نشود احتمالا نمایش «ننه دلاور و فرزندانش» را از ۷ فروردین ماه در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر به صحنه می برم.

وی افزود: برای اجرای این نمایش در تالار چهارسو رایزنی و تلاش بسیاری کردم البته ناگفته نماند که آقای رجبی معمار نیز برای اجرای این نمایش در تماشاخانه ایرانشهر موافقت کرده بود اما در آخرین لحظات با اجرای کار در تالار چهارسو موافقت شد و چون این نمایش بیشتر مناسب اجرا در تالار چهارسو است و احتمال تعمیرات در تماشاخانه ایرانشهر نیز وجود داشت، تصمیم گرفتم «ننه دلاور و فرزندانش» را در تالار چهارسو اجرا کنم.

«ننه دلاور و فرزندانش» کمدی - تراژیک است

وی درباره دراماتورژی که روی این اثر نمایشی صورت گرفته است، توضیح داد: اکثر هنرمندانی که تا به حال نمایش «ننه دلاور و فرزندانش» را به صحنه برده اند این کار را تلخ دیده اند اما من قرائت دیگری از این متن دارم. معتقدم این نمایشنامه تلخ نیست بلکه اثری کمدی - تراژیک است. این نمایشنامه در واقع یک کمدی ماکابر است اما در اجراهای خارجی که من تا به حال دیده ام علی رغم بازی های درخشان به این جنبه از اثر کمتر توجه شده است. معتقدم در اوج بیان مسایل جدی می تواند اتفاقات به ظاهر خنده داری رخ دهد که مخاطب را به اندیشیدن وا دارد پس شادمانه و سرخوشانه راجع به عقل حرف زدن بسیار بهتر از آن است که غمگنانه به آن نگاه کنیم. برشت در «ننه دلاور و فرزندانش» می خواهد به چرایی کشته شدن افراد بپردازد نه چگونگی آن.

این مدرس تئاتر درباره ترجمه ای که مورد استفاده قرار داده است، گفت: دلارا نوشین ترجمه بسیار خوبی از این اثر انجام داده است که در این اجرا مورد استفاده ما قرار می گیرد. نوشین نسخه انگلیسی از «ننه دلاور و فرزندانش» را ترجمه کرده که از روی اجرای آلمانی نمایش نوشته شده است. این ترجمه بسیار متفاوت از نسخه ای است که مصطفی رحیمی سال ها قبل ترجمه کرده است. در ترجمه نوشین مخاطب متوجه می شود که جنگی که در اثر جریان دارد مربوط به جنگ های سی ساله و بین کاتولیک ها و پروتستان ها است اما در ترجمه رحیمی این مساله مشخص نبود.

دژاکام که نمایش «نصرت خانم، مادرم و نوروز» را برای اولین بار در ایام نوروز به صحنه برده است درباره عملی شدن این طرح و میزان استقبال مخاطبان از تئاتر در ایام تعطیلات بیان کرد: زمانی که عملی شدن این طرح مطرح شد بسیاری با آن مخالف بودند و اعتقاد داشتند که مخاطبان در ایام تعطیلات به دیدن تئاتر نمی آیند اما زمانی که نمایش «نصرت خانم، مادرم و نوروز» در ایام نوروز اجرا شد، با حضور پررنگ خانواده ها و حتی توریست ها مواجه شدیم و کار مورد استقبال زیادی قرار گرفت.

درآمدزایی در تئاتر به شیوه تجارت شریف

کارگردان نمایش «عروسی خون» درباره جریانی که در طول چند سال گذشته در تئاتر شکل گرفته است، تصریح کرد: در طول چند سال گذشته هدف گذاری در تئاتر ما تغییر کرده است که به دنبال آن روش ها و مفاهیم هم عوض شده اند. بخشی از هدف گذاری هنرمندان ما در تئاتر معطوف به کسب درآمد شده است که البته برخی از این افراد به دلیل اینکه هم شعورش را دارند هم هنرمند هستند و هم توانایی اش را دارند در این کار موفق شده اند و تجارت شریفی را به وجود آورده اند که هدفش درآمدزایی است. در این راستا اجرای برخی از متون مثل آثار نیل سایمون پرطرفدار شده است چون نیل سایمون روابط را به صورت اخلاقی و در سطح بررسی می کند. در حقیقت نوعی «رومنس» باب شده است که به خودی خود ایرادی ندارد اما نباید همه نفس تئاتر را به خود اختصاص دهد.

وی ادامه داد: این تغییرات شرایط را برای کار کردن گروه هایی مثل گروه تئاتر «ماهان» سخت کرده است. در این میان ترورهای ناجوانمردانه ای نیز رخ می دهد که ناعادلانه است. متاسفانه برخی پشت نقاب دین یا آزادی مانع از گسترش فرهنگ می شوند. زمانی که من جوان بودم و نمایش هایم را در تئاترشهر به صحنه می بردم به من این انگ را می زدند که به جایی وصل هستم و به همین دلیل است با این سن کم می توانم در تئاتر شهر اجرا داشته باشم درحالیکه با همان سن کم ۱۵ نمایش را به صحنه برده بودم که مورد استقبال زیاد مخاطبان قرار گرفته بود. الان هم که پا به سن گذاشته ام وقتی می خواهم در جایی مثل تئاتر شهر نمایشی را به صحنه ببرم دوباره به من انگ می زنند که دژاکام دیگر فسیل شده و تا کی می خواهد در سالن اصلی تئاتر شهر نمایش به صحنه ببرد.

کارگردان «یک دامان ماه و ستاره» اضافه کرد: این ترورهای شخصیتی در هر مقطع از زمان به شکلی اتفاق می افتد. با این روش مستبدانه و تمامیت خواهانه افراد را حذف می کنند و نتیجه اش این می شود که من چهار سال است نتوانستم نمایشی را به صحنه ببرم اما تلاش کردم به ترورهای موجود پاسخ ندهم. پاسخ به ترور این افراد انبوه جمیعتی است که به دیدن نمایش هایم می آیند. درست است من وصل هستم اما به چشمه بی انتهای توده مردم وصلم.

این نویسنده و کارگردان تئاتر یادآور شد: گروه تئاتر «ماهان» در طول سال هایی که از فعالیتش می گذرد، تلاش کرده سوال طرح کند، پرسشگری کند، ناهمگونی ها را بیاید و با تربیت بازیگر و کارگردان، هنرمندان زیادی را به جامعه هنری معرفی کند. برای اجرای نمایش «ننه دلاور و فرزندانش» نیز ما از صفر شروع کردیم چون نه سالن اجرا داشتیم نه بودجه، نه مکان تمرین و نه حتی بازیگر.

وی در پایان صحبت هایش متذکر شد: بازیگرانی چون امیر کربلایی زاده، تینو صالحی، حسین محب اهری و مرتضی رستمی با وجودی که می دانستند من هیچ بودجه ای در اختیار ندارم، قبول کردند که در این نمایش بازی کنند. همچنین آهنگساز، طراح دکور و لباس نمایش نیز با وجود کمبود امکانات پذیرفتند که در نمایش حضور یابند. در واقع ما تیمی تشکیل دادیم که هیچ نداشت اما در عوض امید و توکل داشت. در این نمایش ترکیبی از بازیگران قدیمی تر و جوان که در گروه تئاتر «ماهان» تربیت شده اند، به صحنه می رود که من به همه شان افتخار می کنم و به صراحت اعلام می کنم اگر همین‌گونه به تلاششان ادامه بدهند جزو بهترین های تئاتر خواهند شد. من ۳۵ سال است که تئاتر کار می کنم و همیشه سنگ به قطاری می خورد که در حال حرکت است.