روزنامه ایران نوشت: آواز پرندگان و تلاطم موج‌های خروشان ناشی از حرکت قایق‌های موتوری و پدالی و پرواز پاراگلایدرها در کنار پرندگان مهاجری که در آسمان دریاچه از هم سبقت می‌گیرند، جلوه‌هایی از زیبایی «زریوار» است که در همه فصل‌های سال جذابیت خودش را دارد؛ دریاچه‌ای که زمستان‌ها یخ می‌بندد و پیست اسکی و اسکیت می‌شود و بهار به رنگی و تابستان و پاییز به رنگی دیگر درمی‌آید؛ زریوار، دریاچه‌ زیبای مریوان در مرز کردستان با عراق.

بهشت گردشگری غرب ایران این روزها حال و روز خوشی ندارد، نفسش در آغوش تنگ نیزارها به شماره افتاده و پرندگان و آبزیانش را فراری می‌دهد، زریوار در خانه خود غریب افتاده و نیزارها جایش را تنگ کرده‌اند و می‌رود که دریاچه به نیزار تبدیل شود و اثری از آثاری آب آن نماند.

اطراف نیزارها، پر شده از انواع و اقسام زباله؛ بطری و شیشه و پلاستیک و ...؛ کاش زریوار ناشناخته مانده بود. ای‌کاش دیگر طبیعتی زیبا را در رسانه‌ها به مردم معرفی نکنند. اردک‌های کنار دریاچه هر روز در میان زباله‌ها می‌لولند و صحنه‌های غم‌انگیزی را به نمایش می‌گذارند. آنها به زودی از زریوار قهر می‌کنند و به کوچی دایمی می‌روند.

مردم محلی هم از رشد بی‌رویه و سریع نیزارها می‌گویند و گردشگرانی که هر سال به این منطقه می‌آیند نیز به این موضوع اشاره می‌کنند.

کارشناسان می‌گویند رشد نیزارها در سال‌های اخیر به دلیل ورود فاضلاب روستاهای اطراف به داخل دریاچه بوده و اکنون بخش زیادی از دریاچه را این نیزارها پوشانده‌اند اما اینک که مسئولان می‌گویند از ورود فاضلاب به داخل دریاچه جلوگیری کرده‌اند، آیا زمان آن نرسیده که فکری برای رها کردن دریاچه از زندان نی‌ها کرد؟

زریوار را همه دوست دارند و از طبیعت، امنیت و سکوت و آرامشش لذت می‌برند اما خیلی‌ها هم از این می‌ترسند که مبادا سرنوشت دریاچه ارومیه در انتظار نگین آبی غرب کشور باشد.

حجم ذخیره آب این تالاب که بیشتر آن از چشمه‌های جوشان بستر دریاچه تأمین می‌شود از 23 میلیون تا 48 میلیون متر مکعب در طول سال متغیر است.

تاکنون در تالاب زریوار هشت گونه ماهی، دو گونه پستاندار، سه گونه خزنده، سه گونه دوزیست، 21 گونه زئوپلانکتون، 9 جنس ماکروبنتوز، 15گونه گیاه آبزی و 54 گونه فیتوپلانکتون شناسایی و ثبت شده است.

ستاد نجات زریوار

از سال‌های گذشته مطالعات فراوانی برای نجات بخشی و تعیین تکلیف مدیریت دریاچه توسط بخش دولتی و مشاوران خصوصی انجام شده است، اما متأسفانه تاکنون نتایج این مطالعات آن‌گونه که انتظار می‌رود عملیاتی نشده تا جایی که کار به تشکیل «ستاد نجات دریاچه زریوار» رسیده که از دو سال پیش استاندار کردستان آن را تشکیل داده است.

اگرچه با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و در راستای اعتقاد دولتمردان به حفظ محیط زیست و به ابتکار استاندار کردستان ستاد نجات بخشی دریاچه زریوار تشکیل شده و تاکنون سه جلسه آن نیز برگزار شده است اما انتظار می‌رود هرچه سریع‌تر زریوار از وضعیت فعلی خارج و به‌زودی نجات یابد و این امید نیز می‌رود، چراکه اعتقاد به حفظ محیط زیست در استان کردستان از سوی مقامات محلی وجود دارد.

یکی از پیامدهای مثبت تشکیل این ستاد جلوگیری از ورود فاضلاب روستاهای اطراف زریوار به داخل دریاچه بوده که تحقق پیدا کرد اما رشد نیزارها که بخش زیادی از فضای دریاچه را اشغال کرده و چهره غیرآبی به این تالاب مهاجرپذیر پرندگان بخشیده، همچنان دغدغه فعالان محیط زیست است. نیزارها روز به روز پیشروی می‌کنند و به قصد تصرف عرصه دریاچه با شتاب فراوان خیز برمی‌دارند.

مدیریت واحد در دریاچه زریوار مریوان نیز از دغدغه‌های دیگر در راستای توسعه دریاچه است که توسط فعالان محیط زیستی همواره مطرح شده که این موضوع نیز با تشکیل ستاد نجات بخشی تاحدودی تعیین تکلیف شده تا جایی که استاندار کردستان به عنوان رئیس ستاد نجات بخشی دریاچه زریوار مریوان می‌گوید: «هرگونه تصمیم در مورد دریاچه باید با تصویب این ستاد باشد و این موضوع دال بر تعیین تکلیف مدیریت واحد و یکپارچه در دریاچه است.»

دوستداران زریوار می‌خواهند نتایج برنامه‌های ستاد نجات دریاچه را ملموس‌تر ببینند و ساماندهی و نظم‌بخشی به محوطه دریاچه سریع‌تر به نتیجه برسد و از میزان آلودگی صوتی و تصویری آزاردهنده آن کاسته شود.

اعضای ستاد نجات‌بخشی دریاچه زریوار مریوان در سومین جلسه این ستاد معتقد بودند که باید اجازه اجرای برخی طرح‌ها به دستگاه‌های ذیربط داده شود تا بخش‌هایی از قبیل کشاورزی هم بتواند از خوان رنگین زریوار سهیم باشد. هم‌اکنون در اطراف زریوار برنج کاری انجام می‌شود و مزرعه‌های حاصلخیزی وجود دارد که سبزی و صیفی‌جات آن از کیفیت بالایی برخوردار است و مسئولان حوزه آب و کشاورزی معتقدند باید براساس الگویی واحد و براساس برنامه و مقررات تعیین شده به این مزارع به یک میزان آبرسانی شود و از استفاده بی‌رویه از آب جلوگیری به عمل آید.

قایق‌سواری و حتی برگزاری اردوهای تیم ملی قایق‌سواری در کنار اردوهای دوومیدانی و دوچرخه‌سواری، با پیشروی نیزارها مختل شده که باید سریع‌تر فکری به حال آن کرد.

ساخت و سازهای غیرمجاز

کارشناسان گردشگری معتقدند که وجود چنین دریاچه‌ای در هر منطقه‌ای می‌تواند موجب خیر و برکات فراوانی شود و با برنامه‌ریزی دقیق و اصولی و اجرای طرح‌های متناسب با وضعیت دریاچه شغل‌های فراوانی ایجاد کرد.

با این همه، ساخت و سازهای غیرمجاز در اطراف دریاچه و ایجاد جاده کمربندی که از کنار زریوار می‌گذرد، به‌زودی حیات آن را مختل خواهد کرد. مریوان به دلیل داشتن مرز رسمی باشماق از سال‌های قبل محل تردد تانکرهای حامل مواد سوختی و نفتی بین عراق و ایران است که همگی از جاده کمربندی ساحل زریوار می‌گذرد و این موضوع می‌تواند خطری بالقوه برای حیات دریاچه باشد.

همچنین این روزها خبری مبنی بر راه‌اندازی پالایشگاه مواد نفتی در مریوان منتشر شده که به دغدغه فعالان محیط زیستی منطقه افزوده است؛ پالایشگاهی که اگر ملاحظات محیط زیستی در آن رعایت نشود می‌تواند محیط زیبای منطقه را به طور جدی تهدید کند. اگرچه معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان می‌گوید: «هیچ طرحی بدون پیوست محیط زیستی در این استان اجرا نمی‌شود اما انتظار می‌رود این پیوست‌ها جدی گرفته شود و تنها در حد شعار باقی نماند.»

زریوار در جمع تالاب‌های کشور

با این همه سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز برای زریوار برنامه‌های نویدبخشی دارد تا جایی که مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران از نهایی و مصوب شدن برنامه‌های مدیریت جامع چهار تالاب کشور خبر داده است که زریوار مریوان نیز جزو این چهار تالاب است.

محسن سلیمانی روزبهانی مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران چندی پیش اعلام کرد که برنامه مدیریت جامع چهار تالاب زریوار استان کردستان، حله بوشهر، چغاخور چهارمحال و بختیاری و مجموعه تالاب‌های بین‌المللی هامون سیستان و بلوچستان نهایی شده و برخی از آنها توسط شورای برنامه‌ریزی استان‌ها تصویب و در انتظار ابلاغ استانداران برای اجرا به دستگاه‌های استانی هستند.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران گفته بود تالاب زریوار جزو تالاب‌هایی است که نسبت به سایر تالاب‌های کشور در شرایط نسبتاً بهتری قرار دارد. از این رو در تلاشیم تا در کنوانسیون بین‌المللی رامسر به ثبت برسد.

کنوانسیون رامسر مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللی بویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی است که پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها و حیوانات و گیاهان وابسته به آنهاست که در سال 1971 میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید. در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان 18 کشور شرکت کننده رسید، اما امروزه 169 کشور جهان عضو این پیمان هستند.

عبدالمحمد زاهدی استاندار کردستان در سومین جلسه ستاد نجات‌بخشی دریاچه زریوار با تأکید بر اینکه مجموعه مدیریتی استان کردستان اعمال مدیریت واحد در دریاچه زریوار مریوان را قبول دارد می‌گوید: «مطالعات انجام شده از گذشته تاکنون در مورد این دریاچه باید مورد استفاده قرار گیرد و اگر اشتباهی در روند اجرای برنامه‌های نجات بخشی بوده است، اصلاح شود.»

از سوی دیگر در همین جلسه عبدالوحید ریاضی‌فر مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان با تأکید بر اینکه مدیریت دریاچه زریوار مریوان نباید چند پارچه شود، از اعضای ستاد نجات‌بخشی دریاچه زریوار مریوان خواست مدیریت این دریاچه را به اداره کل محیط زیست دهند.

وی با بیان اینکه "این اداره کل مخالف اجرای طرح‌های گردشگری در تالاب زریوار مریوان نیست"، افزود: ما موافق استفاده از پتانسیل‌های این تالاب با نظارت محیط زیست و به شکل اصولی هستیم.

جاده‌ای که مواد نفتی و گاه مواد پتروشیمی خطرناک از آن عبور می‌کنند، ساخت و سازهای غیراصولی و بی‌رویه اطراف دریاچه، نیزارهایی که یکسره به آب دریاچه دست درازی می‌کنند و زباله‌های پراکنده در ساحل، حیات این هدیه زیبای خداوند را به خطر انداخته است و اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود، پرندگانش خواهند کوچید و نیزاری از آن خواهد ماند با ویلاهایی متروک و جاده‌ای که تنها به درد جابه‌جایی نفت و بنزین می‌خورد.