.png "عصر ایران")
۰۵ آذر ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۵ آذر ۱۴۰۳ - ۲۱:۳۸
رزمایش مشترک نیروی زمینی سپاه با نیروهای ویژه ارتش جمهوری آذربایجان (فیلم) ممنوعیت استفاده از کلمه «شراب» در کتابها
مدیر اداره کتاب با بیان اینکه ذکر کلمه «شراب» در کتابها حتی در
تقبیح شراب ممنوع است، گفت: در خصوص ذکر اسامی حیوانات و اسامی خارجی و...
هم سختگیری‌های لازم اِعمال می‌شود.
به گزارش مهر، بر اساس مصوبۀ شورایعالی انقلاب فرهنگی، مسئولیت اجرای سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب بر عهدۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
محمد سلگی، مدیر دفتر توسعۀ کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگویی تفصیلی با ماهنامه شیرازه از دغدغه و تلاش شبانه‌روزی کارکنان ادارۀ کتاب برای حفظ سلامت کتابها و همچنین برخی برنامه‌های قبلی و آیندۀ وزارت ارشاد برای بهبود و ارتقای نظارت بر کتاب، سخن گفته است.
با توجه به اهمیت مباحث طرح شده در این گفتگو مشروح آن در ادامه از نظر شما می‌گذرد:
لطفاً توضیح دهید که وقتی یک کتاب می‌خواهد از وزارت ارشاد مجوز انتشار بگیرد، چه فرایندی را طی می‌کند؟
وقتی که کتابی برای ارزیابی ثبت می‌شود، در گام اول همکاران ما کتاب را تورق می‌کنند که ببینند اصلاً آیا این کتاب نیاز به بررسی دارد یا نه. ما حوزه‌های مختلفی در کتاب داریم. یکسری از کتابها علمی هستند، مانند فیزیک و شیمی و ... اینها باید مجوز بگیرند که البته این مجوز گرفتن برای ثبت و گرفتن آمار کتابها هم هست که این آمار، بعدها، در زمان نمایشگاه‌های کتاب، در انتخاب ناشران نمونۀ کشوری و...، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از کتابها، از همان لحظۀ ثبت و ورود به چرخۀ بررسی، بلامانع اعلام می‌شوند، مانند کتب فیزیک و شیمی و... و مابقی کتابها می‌روند برای بررسی.
در مرحلۀ بعدی، دبیران علمی، کتابها را به صورت مروری ملاحظه و تورق می‌کنند و بعضی آثار را با توجه به اشرافی که دارند، بی‌نیاز از بررسی می‌بینند و بلامانع اعلام می‌کنند و کتاب می‌رود برای اخذ مجوز. یکسری کتابها نیاز به بررسی دارند که به گرو‌ه‌های بررسی می‌روند. در ادارۀ کتاب، حدودا ۱۰ گروه بررسی فعالیت دارد که بر اساس کثرت آثار وارده به ادارۀ کتاب، این تقسیم‌بندی انجام شده است. هرکدام از این گروه‌ها یک سرگروه دارد.
تعداد افراد گروه‌ها هم بستگی به کثرت آثار دارد. در گروه‌ها بعد از بررسی اعلام می‌شود که اثر غیرمجاز، بلامانع یا مشروط است و نتیجه به ناشر اعلام می‌شود. در صورت اعتراض ناشر، کتاب در یک کمیته، به نام تجدید نظر، مجدداً بررسی می‌شود. اگر ناشر رأی این کمیته را هم نپذیرد، موضوع اعتراض، به شورای کتاب، مرکب از سرگروه‌ها و کارشناسان ارشد، ارجاع می‌شود. اگر اعتراض تداوم یابد، به عنوان آخرین مرجع، موضوع در کمیتۀ تخصصی هیئت نظارت مطرح و دربارۀ اثر بحث و تصمیم‌گیری می‌شود.
بعضی از ناشران معتقدند که بعضی از ممیزی‌ها، بر اساس اعمال سلیقه انجام می‌شود. طبیعی است که اعمال سلیقه زمانی انجام می‌شود که شاخص معینی برای ممیزی وجود نداشته باشد. در این باره توضیح می‌فرمایید؟ آیا شاخص‌های ممیزی مشخص‌اند؟
شاخص‌های ما همان اصول و قواعد مندرج در مجموعه ضوابط نشر کتاب تحت عنوان «مصوبۀ اصلاحی اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب» است. در واقع، ما یک مجموعۀ ضوابط و حدودی داریم که مصوب شورایعالی انقلاب فرهنگی است. یک قانون داشتیم که برای دهۀ شصت بود و در سال ۸۹ اصلاح شد. در حال حاضر، مبنای ما همان قانون سال ۸۹ است که مصوبۀ جلسۀ ۶۶۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی در فروردین ۸۹ است.
در این قانون، ضوابط و اصول چاپ و نشر آمده است؛ مثلا کتاب در جهت ترویج اصول انقلاب، احیای میراث مکتوب، مقابلۀ مؤثر با تهاجم سیاسی و فرهنگی باشد، توهین به ادیان آسمانی و پیامبران نباشد، تمسخر و توهین به فرهنگ اقوام نباشد، تبلیغ علیه نهاد خانواده نباشد و ... اینها پاره‌ای از مواردی است که تا حدی مصادیق را مشخص کرده است. ما خودمان هم در بعضی از موضوعات، به‌صورت جزئی‌تر کار کرده و نتایج را به صورت کاربرگ‌هایی تدوین کرده و در هیئت نظارت، تصویب می‌کنیم.
در این قانون، دو هیئت یا شورا در نظر گرفته شده است: یکی هیئت نظارت بر کودک و یکی بزرگسال. اعضای این دو هیئت را شورای عالی انقلاب فرهنگ تعیین می‌کند. شوراهای جدید از سال ۹۲ شکل گرفته‌اند و جلساتشان به صورت منظم تشکیل می‌شود. چون تعداد اعضای هیئت نظارت بر کتاب بزر گسال زیاد است، یک شورا مرکب از دو هیئت کودک و بزرگسال با عنوان «کمیتۀ تخصصی هیئت نظارت» تشکیل داده‌ایم که جلسات منظمی برگزار می‌کنند. در جلسات به کلیۀ وظایف هیئت نظارت، همچون تصویب کاربرگ، رسیدگی به اعتراضات ناشران، تصویب کارگروه هیئت نظارت استانی و تصویب آیین‌نامه‌ها پرداخته می‌شود. حسب قوانین، ما باید شوراهای نظارت استانی در استانهای مختلف داشته باشیم.
تا امروز در پنج استان این شورا را تشکیل داده‌ایم و در حال بررسی پنج استان دیگر هستیم که برای آنها هم شورای نظارت تشکیل دهیم. روند کار هم به این شکل است که کاربرگ‌ها و برخی آیین‌نامه‌ها در کمیتۀ تخصصی و سپس در هیئت نظارت تصویب می‌شود و به ادارۀ کتاب ابلاغ می‌شود. همچنین، همانگونه که بیان شد، هنگامی که ناشر نسبت به غیرمجازشدن کتابش اعتراض دارد، کتاب مجددا بررسی می‌شود و اگر بعد از بررسی مجدد، دوباره رد شد و ناشر باز هم اعتراض داشت، در این مورد، کتاب را به هیئت نظارت ارجاع می‌دهیم تا تصمیم نهایی را بگیرد. لذا این روند نشانگر این است که هیئت نظارت و کمیتۀ تخصصی آن نقش یک شورای عالی را ایفا می‌کنند.
به طور میانگین، کتابی که به وزارت ارشاد می‌آید، چقدر طول می‌کشد تا مجوز برای آن صادر شود؟
به طور میانگین، یک ماه طول می‌کشد. در طی این فرایند، سه نظر دربارۀ آن داده می‌شود: توسط ارزیاب، سرگروه و دبیر علمی. جهت ایجاد وحدت رویه و کاهش نقش تفاوت‌های فردی در ارزیابی، هم‌اکنون روالی گذاشته‌ایم که وقتی کتابی جریان بررسی را طی می‌کند، یک نفر تمام مشروطی‌ها را دوباره کنترل می‌کند که چیزی از قلم نیفتاده باشد یا سخت‌گیری نشده باشد. همچنین عطف به توضیحات قبلی، بعد از این فرایند، یک سیستم تجدید نظر مجدد داریم که اگر ناشر اعتراض داشت، کتاب به کمیتۀ تجدید نظر برود. اگر در این کمیته هم کتاب رد شد، باز ناشر می‌تواند به شورای کتاب شکایت کند که حدود ۱۰ کارشناس در این شورا حضور دارند و کتاب را بررسی می‌کنند. اگر باز هم در این شورا، رد شد، حق همچنان برای ناشر محفوظ است و می‌تواند به هیئت نظارت شکایت کند که معمولاً در این مرحله تصمیم نهایی اتخاذ می‌شود.
چند درصد از کتابهایی که وارد ارشاد می‌شوند، مشمول ممیزی می‌شوند؟ این کتابها معمولاً در چه مواردی مشمول اصلاح می‌شوند؟
اگر ۷۲ هزار عنوان کتابی را که در سال ۹۳ ثبت شده، در نظر بگیریم، حدودا پانزده هزار عنوان آن بررسی شده است. مابقی آثار، به دلیل علمی و آموزشی بودن، بلامانع شدهاند. از پانزده هزار عنوان کتاب بررسی شده، حدود شش هزار عنوان، مشکلات جزئی داشته‌اند که به عنوانِ موارد مشروط ابلاغ کرده‌ایم تا ناشر اصلاح کند. کمتر از پانصد عنوان هم غیرمجاز اعلام شده است. موارد غیرمجاز طیفی از موضوعاتی همچون ترویج سب کزندگی غیراخلاقی، ترویج روابط خارج از شرع و عرف هستند. دستۀ دیگر، کتابهایی هستند که دارای موارد سیاسی هستند، مانند کتابهایی که مرو تجزیه‌طلبی، تفرقه بین اقوام و... هستند. دستۀ دیگر، کتابهایی هستند که موارد دینی دارند؛ مثل کتابهای که تحت عنوان دین، به ترویج خرافات می‌پردازند.
زمانی وزارت ارشاد بر کار چاپخانه‌ها هم نظارت مستقیمی داشت. اما امروز نظارت ارشاد در بحث نشر، معطوف به ممیزی کتاب شده است. آیا ارشاد برای نظارت بر محتوای دیجیتال، یا کتا بهای خارجی و حتی کتابهایی که به‌صورت اُفست در خیابان انقلاب فروخته می‌شود، برنامه‌ای دارد؟
در این بحث، ما با چند مسئله روبه‌رو هستیم. یک سری کتابها هستند که باید در حوزۀ تکثیر و توزیع غیرقانونی و جعل کتاب به آ نها رسیدگی کرد. یک سری دیگر بدون مجوز چاپ می‌شوند و یک سری از کتابها هم هستند که مجوز دارند؛ ولی توسط دیگران مورد سو ءاستفاده قرار می‌گیرند. البته با موارد دیگری هم مواجه هستیم که نظارتی بر آنها نمی‌شود، مثلاً یک سری از کتابها هستند که در چاپ اول مجوز گرفته‌اند؛ اما مجوز چاپ دوم را ندارند یا چاپ دومش مشمول ممیزی شده است؛ ولی ناشر به نام چاپ اول و بدون اعمال اصلاحات، هزاران نسخه چاپ کرده و در بازار می‌فروشد. اگر بخواهیم این حوزه را باز کنیم، شاید چندین نوع تخلف صورت می‌گیرد که هرکدام با دیگری متفاوت است. این بحث، یعنی مواجهه با پدیدۀ جعل، تکثیر و فروش غیرقانونی آثار دیگران، نیازمند یک عزم جدی و فراتر از وزارت ارشاد است. فی‌المثل، ما در دانشگاه‌ها با کپی بدون مجوز و گستردۀ کتابهای دیگر ناشران مواجه هستیم که همین به اقتصاد نشر دانشگاهی، ضربۀ جدی وارد کرده است و محتاج حمایت و همکاری وزارتخانه‌های علوم و بهداشت است.
اتحادیۀ ناشران و کتابفروشان، تشکل‌های نشر از جمله ناشران دانشگاهی و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد پیگیر این موضوع هستند. اما دربارۀ نحوۀ برخورد با پدیدۀ قاچاق کتاب، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. یک دیدگاه می‌گوید وزارت ارشاد مانند موضوع فیلم‌های قاچاق، ورود قاطع و جدی داشته باشد و با این موارد برخورد کند. دیدگاه دیگر هم این است که دستگاه قضایی باید با این موارد برخورد کند و ناشران از طریق شکایت، موارد را پیگیری کنند. این بحث‌ها، از چندماه گذشته، به طور جدی در وزارت ارشاد شکل گرفته و در حال پیگیری است و امیدواریم در آیندۀ نزدیک به نتیجه برسد.
واقعیت این است که در بحث تکثیر غیرقانونی که بیشتر کتابهای دانشگاهی را شامل می‌شود، از جنبۀ مالی برای ناشر که یک فرد است، ضرر محسوب می‌شود و بسیار هم مهم است. اما در جای دیگر، عموم مردم صاحب حق هستند. انتشار کتابی که مستهجن است و بنیان خانواده را هدف گرفته و هم در بازار و هم در روی سایت‌ها، قابل دسترسی است، به تعداد زیادی از افراد جامعه آسیب می‌زند که این هم بسیار مهم است. ارشاد برای مقابله با این موضوعات، برنامه‌ای دارد؟
تا به حال موردهایی داشته‌ایم که شکایت شده است. ما رسیدگی کرده‌ایم و کتابهای غیرقانونی از بازار جمع شدهاند. اما یک ارادۀ جمعی در دستگاههای مختلف از جمله نیروی انتظامی، قوۀ قضائیه، تشکل‌های نشر، وزارت ارشاد و... نیاز است. در حال حاضر، جلساتی در حال شکل‌گیری است که دستگاههای اجرایی تشکل‌ها و... در آن حضور فعال دارند. قرار است در این جلسات مسائل و جرایم حوزۀ نشر مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد. در حال حاضر، این جمع، چهار جلسه تشکیل داده؛ اما موانعی مانند چگونگی ورود، نحوۀ اقدام عملی و نحوۀ نظارت وجود دارد که باید به دقت بررسی شوند. البته انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی و اتحادیۀ ناشران و کتابفروشان تهران یکسری اقدمات انجام داده‌اند و هیئتی را هم تشکیل داده‌اند که ما نمایندۀ خودمان را هم به جلسات این تشکل‌ها فرستاده‌ایم.
قبلا بر چاپخانه‌ها نظارت وجود داشت. الآن با اینکه شرایط فرق کرده و سخت‌تر شده و حتی با دستگاههای کپی و... هم دست به تکثیر غیرقانونی می‌زنند، نظارت‌ها کمتر شده است. چه کسی قرار است بر اینها نظارت کند؟
اخیراً موردی داشتیم که کتاب غیرمجازی منتشر شده بود و در حال توزیع در بازار بود. گزارش آن را به ما دادند. کتاب را از بازار و انبار ناشر جمع کردیم و تعهد گرفتیم که توزیع نشود. در این مورد، خلاء نظارت وجود داشت که همانطور که می‌فرمایید، باید نظارتهایمان را قوی کنیم. اما نظارت جامعی که مد نظر شماست، یک امر جامع است که نیاز به تعریف ساختار دارد. یعنی وزارت ارشاد معتقد است که یکسری وظایف قانونی دارد که فراتر از آن وارد حریم قوۀ قضائیه می‌شود و نمی‌تواند در آن حوزه ورود داشته باشد. بنابراین باید اول، حدود ثغور کار و وظایف طرفین را مشخص کنیم و بعد دست به اقدام عملی بزنیم. حتی در خود ارشاد هم این مسئله به بخش‌های مختلفی مانند ادارۀ کل چاپ و نشر و دفتر حقوقی و... مرتبط است و همۀ اینها باید دست به دست هم بدهند تا بتوان آن نظارت مطلوب را انجام داد.
الآن که با شما صحبت می‌کنم، در بازار کتاب، آثاری وجود دارند که رسما بنیان خانواده و اخلاق را هدف گرفته‌اند و وقتی آنها را تورق می‌کنیم، احساس می‌کنیم که این کتابها حتی یک بار «خوانده» هم نشد‌ه‌اند، چه رسد به اینکه ممیزی شده باشند. این موارد در کتابهای حوزۀ شعر و ادبیات که مخاطب عام هم دارد، به وفور یافت می‌شود. علت این مسئله را چه می‌دانید؟
ببینید در حوزۀ شعر و ادبیات، گروهی از داوران و ارزیابان ما هستند که به لحاظ فکری و فرهنگی مثل من و شما دارای اعتقادات مذهبی و انقلابی هستند و مطمئن باشید با همان دغدغه‌ها و حساسیت‌های نیروهای انقلابی و مذهبی کار می‌کنند. ما در گرو ههایمان افراد روحانی هم داریم که از نظر باور و اندیشه، جهان‌بینی انقلابی و اسلامی دارند. مواردی که شما می‌فرمایید، به کتابهایی مربوط می‌شود که ناشر مواردی را که از طرف ارشاد مشروط شده، یا اصلاح نکرده، یا اگر اصلاح کرده و اعلام وصول هم گرفته باشد، نسخۀ اصلاح نشده‌اش را چاپ و توزیع کرده است. بنابراین یکسری کتابها اینگونه وارد بازار می‌شوند.
تعدادی از موارد هم وجود دارد که ناشی از اختلاف برداشت است. برای مثال، بنده میگویم این قسمت باید حذف شود و شما می‌گویید نه، نباید حذف شود که مرجع حل این اختلاف در قانون دیده شده است. موارد معدودی هم می‌تواند حاصل اشتباهات و خطاهای بررسی باشد که تعداد این دسته خیلی اندک است و به‌لحاظ آماری، درصد این نوع خطاها به قدری کم است که قاب لاغماض و به لحاظ آماری قابل پذیرش است.
این درصدی که می‌فرمایید از دست بررس در می‌رود، چند درصد از «یک کتاب» است، یا چند درصد از «کل کتابها»؟ بله، گاهی چند صفحه از یک کتاب ممکن است، از دست بررس در برود، ولی گاهی اوقات آدم احساس می‌کند «کُل» یک کتاب از دست بررس دررفته است و کتاب اصلا خوانده نشده است.
طبق بازخوردهای رسیده در طول یک سال کاری، نسبت به کتابهای منتشرشده، درصد بسیار اندکی (قطعاً زیر یک درصد) مشمول نکته‌ای است که در سؤال آمده است. گاهی موارد اینچنینی پیش می‌آید که سرگروه کتاب را به فرد غیرمطلعی جهت ارزیابی سپرده باشد. گاهی بررس به نام و عنوان و پیشینۀ ناشر اعتماد کرده و کتاب را گذرا خوانده، بعدها که کتاب منتشر شده، فهمیده‌ایم کتاب از زیر دست خود ناشر هم دررفته است.
برنامه‌تان برای اینکه متوجه اشتباه بررسان شوید، چیست؟
به هر حال، گزارش‌های مختلفی به ما می‌رسد که بعد از آن، دوباره کتا بها را بررسی می‌کنیم. معمولا همه ساله بعد از نمایشگاه کتاب، لیستی از کتابهایی که باید دوباره ارزیابی شوند، تهیه می‌شود و ما اینها را می‌دهیم دوباره ارزیابی کنند. در این صورت، خطاها شناسایی می‌شوند. ضمناً جهت تبادل نظر و کاهش ضریب خطا، جلسات مختلفی با افراد و نهادهای آگاه و مطلع در موضوع کتاب داریم. ضمن اینکه همۀ این بحث‌ها و اختلاف نظرها روی حداکثر حدود صد عنوان کتاب است که در میان ۷۲ هزار عنوان کتاب قابل توجه نیست. ارشاد از یک طرف باید پاسخگوی مطالبات ناشران، مؤلفان و اندیشمندان قرار دارد و از طرف دیگر، باید پاسخگوی تشکل‌ها و افراد معترض به نحوۀ ممیزی باشد و قاعدتاً ما باید تعادلی بین خواسته‌های این دو طیف ایجاد کنیم که لازمۀ آن، تحمل فشار مضاعف است.
البته این دو گروه متفاوت هستند. گروه روشنفکرانی که می‌فرمایید، معمولاً فشاری که می‌آورند، فشاری است که به اصل ممیزی می آورند و با کلیت آن مخالف‌اند که البته این در حیطۀ اختیارات ارشاد نیست و جزء موارد تقنینی است و ارشاد شأن اجرا دارد و نه تقنین. اما مطالبۀ گروه دوم، مطالبۀ اجرای صحیح قانون ممیزی است که در حیطۀ وظایف ارشاد است. به‌هرحال، افرادی هستند که به دنبال تخریب بنیان خانواده و اخلاق در جامعه هستند و با همین هدف هم دست به انتشار اثر می‌زنند. در اینجا، یک بحث جدی وجود دارد و آن اینکه اگر برای مثال، وزارت بهداشت یک محصول خوراکی را تأیید کرده است تا جامعه با خیال راحت آن را مصرف کند، چرا در حوزۀ فرهنگ نمی‌توان به مهر تأیید وزارت ارشاد اعتماد کرد و مطمئن بود که این غذای فکری، سالم است؟
به نظرم سؤال را جور دیگری می‌توانید مطرح کنید: آن هم اینکه چه تعداد کتاب خوب چاپ می‌شود. برای مثال در حوزۀ روانشناسی که مسائل خانواده در آن وجود دارد، ما دقت زیادی داریم و حساسی تهایمان دوچندان است. فی‌المثل، در حوزۀ روانشناسی یا در حوزۀ دین، صدها و هزاران کتاب ارزنده منتشر شده است. لذا شایسته است نیمۀ پر لیوان را ببینیم و نگاه مثبتی به هزاران کتاب ارزندۀ چا پشده داشته باشیم.
شما می‌فرمایید کتابهای روانشناسی را با حساسیت ویژه بررسی می‌کنید. اما در حال حاضر، کتاب روانشناسی در بازار وجود دارد که مثلا «خودارضایی» را به‌عنوان یک روش درمان به مردم توصیه می‌کند. از قضا، این دست کتابها تعدادشان انگشت شمار هم نیست. موضع شما نسبت به این کتابها چیست؟
اگر هر مورد اینچنینی سراغ دارید، به ما گزارش دهید. ما فرصت نخواهیم داد تا این کتابها در بازار بمانند. شاید بعضی از این کتابها مربوط به پنج سال پیش بوده باشند و من از آنها اطلاعی نداشته باشم. درخواست من این است که هرکدام از این کتا بها را سراغ دارید، به ما بگویید تا آ نها را بررسی کرده و در صورت صحت ادعا، کتاب را جمع‌آوری کنیم. البته بنده شش‌ماه است که مسئول این بخش شده‌ام. در این فاصله، گزارش از کتابی آمده که مثلا هشت سال پیش مجوز گرفته و در بازار فروخته می‌شود.
ما برای این موارد هم اقدامی پیش‌بینی کرده‌ایم و آن اینکه کتاب های قدیمی‌تر را در سیستم ثبت و بررسی می‌کنیم که ممکن است به لغو مجوز هم بینجامد. ضمناً ناشر در این موارد شاکی می‌شود و اعتراض می‌کند که کتاب من چند بار چاپ شده، چرا لغو مجوز می‌کنید؟ به نظرم در اینگونه موارد تفسیر اصول و بندهای قانون نشر بین افراد متفاوت است. در تطبیق مصادیق اختاف وجود دارد. در بحث ارزیابی، می‌گویند باید ارزیابی را کمّی، عینی و مستقل کرد؛ اما اجرای همین موضوع در بحث کتاب دشوار است. لذا بین رأی ارزیاب‌ها اختلاف وجود دارد و در نتیجه، می‌گوییم یک ارزیاب سخت‌گیر است و یک ارزیاب سهل‌گیر.
کتابهای زیادی داشته ایم که ۱۰ بار، بیست بار و سی بار چاپ شدهاند و بعد به آن مجوز داده نشده است. یا سختگیریهایی داشته‌ایم. دربارۀ کلماتی مانند شراب که می‌گویند، نباید در کتاب بیاید. جایی متن در تقبیح شراب بوده است، اما گفته‌ایم کلمۀ شراب اصلا نباید بیاید. یا درخصوص ذکر اسامی حیوانات و اسامی خارجی، ذکر اسم رئیس جمهور فلان کشور و... سختگیریهایی بوده است. می‌خواهم بگویم از این طرف هم با سخت‌گیری زیاد ممکن است کتابهای خوب از دست برود و ناشر متضرر شود. چگونه باید به یک حدی از تعادل برسیم؟ از یک طرف اجازه بدهیم که در بحث خانواده مطالب جدید بیاید و از طرف دیگر کنترل بشود، نقایصش هم رفع شود. در واقع، یک حجم بالای سخت‌گیری هم موجود است و مسئله این است که چگونه تعادل ایجاد کنیم که هم اقتصاد نشر آسیب نبیند و هم فرهنگ خانواده و هم دین و هم مسائل قومیتی.
در برخی از موارد، می‌توانیم اغماض کنیم که البته بعضی اشتباهاتمان از همین اغماض‌ها شروع می‌شود. به ارزیاب می‌گوییم چرا این را اغماض کردید؟ می‌گوید: «به نظر من چیز خاصی نبود» و نفر بعدی م یگوید: «نه، نباید اینگونه می‌شد» و ما این را در چاپ بعدی اصلاح می‌کنیم. ما موظفیم موازنه‌ای بین جامعۀ نشر، دانش جهانی و ارزش‌های فرهنگی و باورهایمان برقرار کنیم. کار سختی هم هست. در کنار تمامی دغدغه‌هایی که شما در سؤالات خود به آنها اشاره کردید، جا دارد که به مسائل و مضیقه‌های نشر کشور هم توجه کنیم. این صنعت یکی از ابزارهای توسعۀ فرهنگی کشور است.
شایسته است بین فعالان این عرصه با وزارت ارشاد همگرایی و اعتماد حاکم شود و نوع مواجهۀ ارشاد با کتابهای این ناشران یکی از عرصه‌های نمایش این اعتماد است. بنابراین، باید با ظرافت و اعتدال تمام هم پاسدار ارز شها بود و هم حامی فرهنگ، اقتصاد و نشر. حجم کاری ما در ادارۀ کتاب بسیار بالاست، اما باید تلاش کنیم هر خطایی سریعا جبران شود. از طرف دیگر باید حافظ فضای نشر و مشکلات نشر هم باشیم و یک همگرایی در جریان نشر ایجاد کنیم.
تماشاخانه
به گزارش مهر، بر اساس مصوبۀ شورایعالی انقلاب فرهنگی، مسئولیت اجرای سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب بر عهدۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
محمد سلگی، مدیر دفتر توسعۀ کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگویی تفصیلی با ماهنامه شیرازه از دغدغه و تلاش شبانه‌روزی کارکنان ادارۀ کتاب برای حفظ سلامت کتابها و همچنین برخی برنامه‌های قبلی و آیندۀ وزارت ارشاد برای بهبود و ارتقای نظارت بر کتاب، سخن گفته است.
با توجه به اهمیت مباحث طرح شده در این گفتگو مشروح آن در ادامه از نظر شما می‌گذرد:
لطفاً توضیح دهید که وقتی یک کتاب می‌خواهد از وزارت ارشاد مجوز انتشار بگیرد، چه فرایندی را طی می‌کند؟
وقتی که کتابی برای ارزیابی ثبت می‌شود، در گام اول همکاران ما کتاب را تورق می‌کنند که ببینند اصلاً آیا این کتاب نیاز به بررسی دارد یا نه. ما حوزه‌های مختلفی در کتاب داریم. یکسری از کتابها علمی هستند، مانند فیزیک و شیمی و ... اینها باید مجوز بگیرند که البته این مجوز گرفتن برای ثبت و گرفتن آمار کتابها هم هست که این آمار، بعدها، در زمان نمایشگاه‌های کتاب، در انتخاب ناشران نمونۀ کشوری و...، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از کتابها، از همان لحظۀ ثبت و ورود به چرخۀ بررسی، بلامانع اعلام می‌شوند، مانند کتب فیزیک و شیمی و... و مابقی کتابها می‌روند برای بررسی.
در مرحلۀ بعدی، دبیران علمی، کتابها را به صورت مروری ملاحظه و تورق می‌کنند و بعضی آثار را با توجه به اشرافی که دارند، بی‌نیاز از بررسی می‌بینند و بلامانع اعلام می‌کنند و کتاب می‌رود برای اخذ مجوز. یکسری کتابها نیاز به بررسی دارند که به گرو‌ه‌های بررسی می‌روند. در ادارۀ کتاب، حدودا ۱۰ گروه بررسی فعالیت دارد که بر اساس کثرت آثار وارده به ادارۀ کتاب، این تقسیم‌بندی انجام شده است. هرکدام از این گروه‌ها یک سرگروه دارد.
تعداد افراد گروه‌ها هم بستگی به کثرت آثار دارد. در گروه‌ها بعد از بررسی اعلام می‌شود که اثر غیرمجاز، بلامانع یا مشروط است و نتیجه به ناشر اعلام می‌شود. در صورت اعتراض ناشر، کتاب در یک کمیته، به نام تجدید نظر، مجدداً بررسی می‌شود. اگر ناشر رأی این کمیته را هم نپذیرد، موضوع اعتراض، به شورای کتاب، مرکب از سرگروه‌ها و کارشناسان ارشد، ارجاع می‌شود. اگر اعتراض تداوم یابد، به عنوان آخرین مرجع، موضوع در کمیتۀ تخصصی هیئت نظارت مطرح و دربارۀ اثر بحث و تصمیم‌گیری می‌شود.
بعضی از ناشران معتقدند که بعضی از ممیزی‌ها، بر اساس اعمال سلیقه انجام می‌شود. طبیعی است که اعمال سلیقه زمانی انجام می‌شود که شاخص معینی برای ممیزی وجود نداشته باشد. در این باره توضیح می‌فرمایید؟ آیا شاخص‌های ممیزی مشخص‌اند؟
شاخص‌های ما همان اصول و قواعد مندرج در مجموعه ضوابط نشر کتاب تحت عنوان «مصوبۀ اصلاحی اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب» است. در واقع، ما یک مجموعۀ ضوابط و حدودی داریم که مصوب شورایعالی انقلاب فرهنگی است. یک قانون داشتیم که برای دهۀ شصت بود و در سال ۸۹ اصلاح شد. در حال حاضر، مبنای ما همان قانون سال ۸۹ است که مصوبۀ جلسۀ ۶۶۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی در فروردین ۸۹ است.
در این قانون، ضوابط و اصول چاپ و نشر آمده است؛ مثلا کتاب در جهت ترویج اصول انقلاب، احیای میراث مکتوب، مقابلۀ مؤثر با تهاجم سیاسی و فرهنگی باشد، توهین به ادیان آسمانی و پیامبران نباشد، تمسخر و توهین به فرهنگ اقوام نباشد، تبلیغ علیه نهاد خانواده نباشد و ... اینها پاره‌ای از مواردی است که تا حدی مصادیق را مشخص کرده است. ما خودمان هم در بعضی از موضوعات، به‌صورت جزئی‌تر کار کرده و نتایج را به صورت کاربرگ‌هایی تدوین کرده و در هیئت نظارت، تصویب می‌کنیم.
در این قانون، دو هیئت یا شورا در نظر گرفته شده است: یکی هیئت نظارت بر کودک و یکی بزرگسال. اعضای این دو هیئت را شورای عالی انقلاب فرهنگ تعیین می‌کند. شوراهای جدید از سال ۹۲ شکل گرفته‌اند و جلساتشان به صورت منظم تشکیل می‌شود. چون تعداد اعضای هیئت نظارت بر کتاب بزر گسال زیاد است، یک شورا مرکب از دو هیئت کودک و بزرگسال با عنوان «کمیتۀ تخصصی هیئت نظارت» تشکیل داده‌ایم که جلسات منظمی برگزار می‌کنند. در جلسات به کلیۀ وظایف هیئت نظارت، همچون تصویب کاربرگ، رسیدگی به اعتراضات ناشران، تصویب کارگروه هیئت نظارت استانی و تصویب آیین‌نامه‌ها پرداخته می‌شود. حسب قوانین، ما باید شوراهای نظارت استانی در استانهای مختلف داشته باشیم.
تا امروز در پنج استان این شورا را تشکیل داده‌ایم و در حال بررسی پنج استان دیگر هستیم که برای آنها هم شورای نظارت تشکیل دهیم. روند کار هم به این شکل است که کاربرگ‌ها و برخی آیین‌نامه‌ها در کمیتۀ تخصصی و سپس در هیئت نظارت تصویب می‌شود و به ادارۀ کتاب ابلاغ می‌شود. همچنین، همانگونه که بیان شد، هنگامی که ناشر نسبت به غیرمجازشدن کتابش اعتراض دارد، کتاب مجددا بررسی می‌شود و اگر بعد از بررسی مجدد، دوباره رد شد و ناشر باز هم اعتراض داشت، در این مورد، کتاب را به هیئت نظارت ارجاع می‌دهیم تا تصمیم نهایی را بگیرد. لذا این روند نشانگر این است که هیئت نظارت و کمیتۀ تخصصی آن نقش یک شورای عالی را ایفا می‌کنند.
به طور میانگین، کتابی که به وزارت ارشاد می‌آید، چقدر طول می‌کشد تا مجوز برای آن صادر شود؟
به طور میانگین، یک ماه طول می‌کشد. در طی این فرایند، سه نظر دربارۀ آن داده می‌شود: توسط ارزیاب، سرگروه و دبیر علمی. جهت ایجاد وحدت رویه و کاهش نقش تفاوت‌های فردی در ارزیابی، هم‌اکنون روالی گذاشته‌ایم که وقتی کتابی جریان بررسی را طی می‌کند، یک نفر تمام مشروطی‌ها را دوباره کنترل می‌کند که چیزی از قلم نیفتاده باشد یا سخت‌گیری نشده باشد. همچنین عطف به توضیحات قبلی، بعد از این فرایند، یک سیستم تجدید نظر مجدد داریم که اگر ناشر اعتراض داشت، کتاب به کمیتۀ تجدید نظر برود. اگر در این کمیته هم کتاب رد شد، باز ناشر می‌تواند به شورای کتاب شکایت کند که حدود ۱۰ کارشناس در این شورا حضور دارند و کتاب را بررسی می‌کنند. اگر باز هم در این شورا، رد شد، حق همچنان برای ناشر محفوظ است و می‌تواند به هیئت نظارت شکایت کند که معمولاً در این مرحله تصمیم نهایی اتخاذ می‌شود.
چند درصد از کتابهایی که وارد ارشاد می‌شوند، مشمول ممیزی می‌شوند؟ این کتابها معمولاً در چه مواردی مشمول اصلاح می‌شوند؟
اگر ۷۲ هزار عنوان کتابی را که در سال ۹۳ ثبت شده، در نظر بگیریم، حدودا پانزده هزار عنوان آن بررسی شده است. مابقی آثار، به دلیل علمی و آموزشی بودن، بلامانع شدهاند. از پانزده هزار عنوان کتاب بررسی شده، حدود شش هزار عنوان، مشکلات جزئی داشته‌اند که به عنوانِ موارد مشروط ابلاغ کرده‌ایم تا ناشر اصلاح کند. کمتر از پانصد عنوان هم غیرمجاز اعلام شده است. موارد غیرمجاز طیفی از موضوعاتی همچون ترویج سب کزندگی غیراخلاقی، ترویج روابط خارج از شرع و عرف هستند. دستۀ دیگر، کتابهایی هستند که دارای موارد سیاسی هستند، مانند کتابهایی که مرو تجزیه‌طلبی، تفرقه بین اقوام و... هستند. دستۀ دیگر، کتابهایی هستند که موارد دینی دارند؛ مثل کتابهای که تحت عنوان دین، به ترویج خرافات می‌پردازند.
زمانی وزارت ارشاد بر کار چاپخانه‌ها هم نظارت مستقیمی داشت. اما امروز نظارت ارشاد در بحث نشر، معطوف به ممیزی کتاب شده است. آیا ارشاد برای نظارت بر محتوای دیجیتال، یا کتا بهای خارجی و حتی کتابهایی که به‌صورت اُفست در خیابان انقلاب فروخته می‌شود، برنامه‌ای دارد؟
در این بحث، ما با چند مسئله روبه‌رو هستیم. یک سری کتابها هستند که باید در حوزۀ تکثیر و توزیع غیرقانونی و جعل کتاب به آ نها رسیدگی کرد. یک سری دیگر بدون مجوز چاپ می‌شوند و یک سری از کتابها هم هستند که مجوز دارند؛ ولی توسط دیگران مورد سو ءاستفاده قرار می‌گیرند. البته با موارد دیگری هم مواجه هستیم که نظارتی بر آنها نمی‌شود، مثلاً یک سری از کتابها هستند که در چاپ اول مجوز گرفته‌اند؛ اما مجوز چاپ دوم را ندارند یا چاپ دومش مشمول ممیزی شده است؛ ولی ناشر به نام چاپ اول و بدون اعمال اصلاحات، هزاران نسخه چاپ کرده و در بازار می‌فروشد. اگر بخواهیم این حوزه را باز کنیم، شاید چندین نوع تخلف صورت می‌گیرد که هرکدام با دیگری متفاوت است. این بحث، یعنی مواجهه با پدیدۀ جعل، تکثیر و فروش غیرقانونی آثار دیگران، نیازمند یک عزم جدی و فراتر از وزارت ارشاد است. فی‌المثل، ما در دانشگاه‌ها با کپی بدون مجوز و گستردۀ کتابهای دیگر ناشران مواجه هستیم که همین به اقتصاد نشر دانشگاهی، ضربۀ جدی وارد کرده است و محتاج حمایت و همکاری وزارتخانه‌های علوم و بهداشت است.
اتحادیۀ ناشران و کتابفروشان، تشکل‌های نشر از جمله ناشران دانشگاهی و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد پیگیر این موضوع هستند. اما دربارۀ نحوۀ برخورد با پدیدۀ قاچاق کتاب، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. یک دیدگاه می‌گوید وزارت ارشاد مانند موضوع فیلم‌های قاچاق، ورود قاطع و جدی داشته باشد و با این موارد برخورد کند. دیدگاه دیگر هم این است که دستگاه قضایی باید با این موارد برخورد کند و ناشران از طریق شکایت، موارد را پیگیری کنند. این بحث‌ها، از چندماه گذشته، به طور جدی در وزارت ارشاد شکل گرفته و در حال پیگیری است و امیدواریم در آیندۀ نزدیک به نتیجه برسد.
واقعیت این است که در بحث تکثیر غیرقانونی که بیشتر کتابهای دانشگاهی را شامل می‌شود، از جنبۀ مالی برای ناشر که یک فرد است، ضرر محسوب می‌شود و بسیار هم مهم است. اما در جای دیگر، عموم مردم صاحب حق هستند. انتشار کتابی که مستهجن است و بنیان خانواده را هدف گرفته و هم در بازار و هم در روی سایت‌ها، قابل دسترسی است، به تعداد زیادی از افراد جامعه آسیب می‌زند که این هم بسیار مهم است. ارشاد برای مقابله با این موضوعات، برنامه‌ای دارد؟
تا به حال موردهایی داشته‌ایم که شکایت شده است. ما رسیدگی کرده‌ایم و کتابهای غیرقانونی از بازار جمع شدهاند. اما یک ارادۀ جمعی در دستگاههای مختلف از جمله نیروی انتظامی، قوۀ قضائیه، تشکل‌های نشر، وزارت ارشاد و... نیاز است. در حال حاضر، جلساتی در حال شکل‌گیری است که دستگاههای اجرایی تشکل‌ها و... در آن حضور فعال دارند. قرار است در این جلسات مسائل و جرایم حوزۀ نشر مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد. در حال حاضر، این جمع، چهار جلسه تشکیل داده؛ اما موانعی مانند چگونگی ورود، نحوۀ اقدام عملی و نحوۀ نظارت وجود دارد که باید به دقت بررسی شوند. البته انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی و اتحادیۀ ناشران و کتابفروشان تهران یکسری اقدمات انجام داده‌اند و هیئتی را هم تشکیل داده‌اند که ما نمایندۀ خودمان را هم به جلسات این تشکل‌ها فرستاده‌ایم.
قبلا بر چاپخانه‌ها نظارت وجود داشت. الآن با اینکه شرایط فرق کرده و سخت‌تر شده و حتی با دستگاههای کپی و... هم دست به تکثیر غیرقانونی می‌زنند، نظارت‌ها کمتر شده است. چه کسی قرار است بر اینها نظارت کند؟
اخیراً موردی داشتیم که کتاب غیرمجازی منتشر شده بود و در حال توزیع در بازار بود. گزارش آن را به ما دادند. کتاب را از بازار و انبار ناشر جمع کردیم و تعهد گرفتیم که توزیع نشود. در این مورد، خلاء نظارت وجود داشت که همانطور که می‌فرمایید، باید نظارتهایمان را قوی کنیم. اما نظارت جامعی که مد نظر شماست، یک امر جامع است که نیاز به تعریف ساختار دارد. یعنی وزارت ارشاد معتقد است که یکسری وظایف قانونی دارد که فراتر از آن وارد حریم قوۀ قضائیه می‌شود و نمی‌تواند در آن حوزه ورود داشته باشد. بنابراین باید اول، حدود ثغور کار و وظایف طرفین را مشخص کنیم و بعد دست به اقدام عملی بزنیم. حتی در خود ارشاد هم این مسئله به بخش‌های مختلفی مانند ادارۀ کل چاپ و نشر و دفتر حقوقی و... مرتبط است و همۀ اینها باید دست به دست هم بدهند تا بتوان آن نظارت مطلوب را انجام داد.
الآن که با شما صحبت می‌کنم، در بازار کتاب، آثاری وجود دارند که رسما بنیان خانواده و اخلاق را هدف گرفته‌اند و وقتی آنها را تورق می‌کنیم، احساس می‌کنیم که این کتابها حتی یک بار «خوانده» هم نشد‌ه‌اند، چه رسد به اینکه ممیزی شده باشند. این موارد در کتابهای حوزۀ شعر و ادبیات که مخاطب عام هم دارد، به وفور یافت می‌شود. علت این مسئله را چه می‌دانید؟
ببینید در حوزۀ شعر و ادبیات، گروهی از داوران و ارزیابان ما هستند که به لحاظ فکری و فرهنگی مثل من و شما دارای اعتقادات مذهبی و انقلابی هستند و مطمئن باشید با همان دغدغه‌ها و حساسیت‌های نیروهای انقلابی و مذهبی کار می‌کنند. ما در گرو ههایمان افراد روحانی هم داریم که از نظر باور و اندیشه، جهان‌بینی انقلابی و اسلامی دارند. مواردی که شما می‌فرمایید، به کتابهایی مربوط می‌شود که ناشر مواردی را که از طرف ارشاد مشروط شده، یا اصلاح نکرده، یا اگر اصلاح کرده و اعلام وصول هم گرفته باشد، نسخۀ اصلاح نشده‌اش را چاپ و توزیع کرده است. بنابراین یکسری کتابها اینگونه وارد بازار می‌شوند.
تعدادی از موارد هم وجود دارد که ناشی از اختلاف برداشت است. برای مثال، بنده میگویم این قسمت باید حذف شود و شما می‌گویید نه، نباید حذف شود که مرجع حل این اختلاف در قانون دیده شده است. موارد معدودی هم می‌تواند حاصل اشتباهات و خطاهای بررسی باشد که تعداد این دسته خیلی اندک است و به‌لحاظ آماری، درصد این نوع خطاها به قدری کم است که قاب لاغماض و به لحاظ آماری قابل پذیرش است.
این درصدی که می‌فرمایید از دست بررس در می‌رود، چند درصد از «یک کتاب» است، یا چند درصد از «کل کتابها»؟ بله، گاهی چند صفحه از یک کتاب ممکن است، از دست بررس در برود، ولی گاهی اوقات آدم احساس می‌کند «کُل» یک کتاب از دست بررس دررفته است و کتاب اصلا خوانده نشده است.
طبق بازخوردهای رسیده در طول یک سال کاری، نسبت به کتابهای منتشرشده، درصد بسیار اندکی (قطعاً زیر یک درصد) مشمول نکته‌ای است که در سؤال آمده است. گاهی موارد اینچنینی پیش می‌آید که سرگروه کتاب را به فرد غیرمطلعی جهت ارزیابی سپرده باشد. گاهی بررس به نام و عنوان و پیشینۀ ناشر اعتماد کرده و کتاب را گذرا خوانده، بعدها که کتاب منتشر شده، فهمیده‌ایم کتاب از زیر دست خود ناشر هم دررفته است.
برنامه‌تان برای اینکه متوجه اشتباه بررسان شوید، چیست؟
به هر حال، گزارش‌های مختلفی به ما می‌رسد که بعد از آن، دوباره کتا بها را بررسی می‌کنیم. معمولا همه ساله بعد از نمایشگاه کتاب، لیستی از کتابهایی که باید دوباره ارزیابی شوند، تهیه می‌شود و ما اینها را می‌دهیم دوباره ارزیابی کنند. در این صورت، خطاها شناسایی می‌شوند. ضمناً جهت تبادل نظر و کاهش ضریب خطا، جلسات مختلفی با افراد و نهادهای آگاه و مطلع در موضوع کتاب داریم. ضمن اینکه همۀ این بحث‌ها و اختلاف نظرها روی حداکثر حدود صد عنوان کتاب است که در میان ۷۲ هزار عنوان کتاب قابل توجه نیست. ارشاد از یک طرف باید پاسخگوی مطالبات ناشران، مؤلفان و اندیشمندان قرار دارد و از طرف دیگر، باید پاسخگوی تشکل‌ها و افراد معترض به نحوۀ ممیزی باشد و قاعدتاً ما باید تعادلی بین خواسته‌های این دو طیف ایجاد کنیم که لازمۀ آن، تحمل فشار مضاعف است.
البته این دو گروه متفاوت هستند. گروه روشنفکرانی که می‌فرمایید، معمولاً فشاری که می‌آورند، فشاری است که به اصل ممیزی می آورند و با کلیت آن مخالف‌اند که البته این در حیطۀ اختیارات ارشاد نیست و جزء موارد تقنینی است و ارشاد شأن اجرا دارد و نه تقنین. اما مطالبۀ گروه دوم، مطالبۀ اجرای صحیح قانون ممیزی است که در حیطۀ وظایف ارشاد است. به‌هرحال، افرادی هستند که به دنبال تخریب بنیان خانواده و اخلاق در جامعه هستند و با همین هدف هم دست به انتشار اثر می‌زنند. در اینجا، یک بحث جدی وجود دارد و آن اینکه اگر برای مثال، وزارت بهداشت یک محصول خوراکی را تأیید کرده است تا جامعه با خیال راحت آن را مصرف کند، چرا در حوزۀ فرهنگ نمی‌توان به مهر تأیید وزارت ارشاد اعتماد کرد و مطمئن بود که این غذای فکری، سالم است؟
به نظرم سؤال را جور دیگری می‌توانید مطرح کنید: آن هم اینکه چه تعداد کتاب خوب چاپ می‌شود. برای مثال در حوزۀ روانشناسی که مسائل خانواده در آن وجود دارد، ما دقت زیادی داریم و حساسی تهایمان دوچندان است. فی‌المثل، در حوزۀ روانشناسی یا در حوزۀ دین، صدها و هزاران کتاب ارزنده منتشر شده است. لذا شایسته است نیمۀ پر لیوان را ببینیم و نگاه مثبتی به هزاران کتاب ارزندۀ چا پشده داشته باشیم.
شما می‌فرمایید کتابهای روانشناسی را با حساسیت ویژه بررسی می‌کنید. اما در حال حاضر، کتاب روانشناسی در بازار وجود دارد که مثلا «خودارضایی» را به‌عنوان یک روش درمان به مردم توصیه می‌کند. از قضا، این دست کتابها تعدادشان انگشت شمار هم نیست. موضع شما نسبت به این کتابها چیست؟
اگر هر مورد اینچنینی سراغ دارید، به ما گزارش دهید. ما فرصت نخواهیم داد تا این کتابها در بازار بمانند. شاید بعضی از این کتابها مربوط به پنج سال پیش بوده باشند و من از آنها اطلاعی نداشته باشم. درخواست من این است که هرکدام از این کتا بها را سراغ دارید، به ما بگویید تا آ نها را بررسی کرده و در صورت صحت ادعا، کتاب را جمع‌آوری کنیم. البته بنده شش‌ماه است که مسئول این بخش شده‌ام. در این فاصله، گزارش از کتابی آمده که مثلا هشت سال پیش مجوز گرفته و در بازار فروخته می‌شود.
ما برای این موارد هم اقدامی پیش‌بینی کرده‌ایم و آن اینکه کتاب های قدیمی‌تر را در سیستم ثبت و بررسی می‌کنیم که ممکن است به لغو مجوز هم بینجامد. ضمناً ناشر در این موارد شاکی می‌شود و اعتراض می‌کند که کتاب من چند بار چاپ شده، چرا لغو مجوز می‌کنید؟ به نظرم در اینگونه موارد تفسیر اصول و بندهای قانون نشر بین افراد متفاوت است. در تطبیق مصادیق اختاف وجود دارد. در بحث ارزیابی، می‌گویند باید ارزیابی را کمّی، عینی و مستقل کرد؛ اما اجرای همین موضوع در بحث کتاب دشوار است. لذا بین رأی ارزیاب‌ها اختلاف وجود دارد و در نتیجه، می‌گوییم یک ارزیاب سخت‌گیر است و یک ارزیاب سهل‌گیر.
کتابهای زیادی داشته ایم که ۱۰ بار، بیست بار و سی بار چاپ شدهاند و بعد به آن مجوز داده نشده است. یا سختگیریهایی داشته‌ایم. دربارۀ کلماتی مانند شراب که می‌گویند، نباید در کتاب بیاید. جایی متن در تقبیح شراب بوده است، اما گفته‌ایم کلمۀ شراب اصلا نباید بیاید. یا درخصوص ذکر اسامی حیوانات و اسامی خارجی، ذکر اسم رئیس جمهور فلان کشور و... سختگیریهایی بوده است. می‌خواهم بگویم از این طرف هم با سخت‌گیری زیاد ممکن است کتابهای خوب از دست برود و ناشر متضرر شود. چگونه باید به یک حدی از تعادل برسیم؟ از یک طرف اجازه بدهیم که در بحث خانواده مطالب جدید بیاید و از طرف دیگر کنترل بشود، نقایصش هم رفع شود. در واقع، یک حجم بالای سخت‌گیری هم موجود است و مسئله این است که چگونه تعادل ایجاد کنیم که هم اقتصاد نشر آسیب نبیند و هم فرهنگ خانواده و هم دین و هم مسائل قومیتی.
در برخی از موارد، می‌توانیم اغماض کنیم که البته بعضی اشتباهاتمان از همین اغماض‌ها شروع می‌شود. به ارزیاب می‌گوییم چرا این را اغماض کردید؟ می‌گوید: «به نظر من چیز خاصی نبود» و نفر بعدی م یگوید: «نه، نباید اینگونه می‌شد» و ما این را در چاپ بعدی اصلاح می‌کنیم. ما موظفیم موازنه‌ای بین جامعۀ نشر، دانش جهانی و ارزش‌های فرهنگی و باورهایمان برقرار کنیم. کار سختی هم هست. در کنار تمامی دغدغه‌هایی که شما در سؤالات خود به آنها اشاره کردید، جا دارد که به مسائل و مضیقه‌های نشر کشور هم توجه کنیم. این صنعت یکی از ابزارهای توسعۀ فرهنگی کشور است.
شایسته است بین فعالان این عرصه با وزارت ارشاد همگرایی و اعتماد حاکم شود و نوع مواجهۀ ارشاد با کتابهای این ناشران یکی از عرصه‌های نمایش این اعتماد است. بنابراین، باید با ظرافت و اعتدال تمام هم پاسدار ارز شها بود و هم حامی فرهنگ، اقتصاد و نشر. حجم کاری ما در ادارۀ کتاب بسیار بالاست، اما باید تلاش کنیم هر خطایی سریعا جبران شود. از طرف دیگر باید حافظ فضای نشر و مشکلات نشر هم باشیم و یک همگرایی در جریان نشر ایجاد کنیم.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
عضو اتاق بازرگانی ایران: تعداد «اسنپی‌ها» بیشتر از نیروی انسانی کارخانه ها هستند رئیس ستاد تیپ گولانی استعفا کرد تغییر رنگ این موجودات به اندازه دویدن انسان به مدت ۲۵ دقیقه انرژی مصرف می‌کند یک مقام راهداری: روشنایی جاده‌های کشور الزامی نیست/ در کشورهایی با سرعت 200 کیلومتر در ساعت هم سیستم روشنایی اجباری نیست مقاومت اسلامی عراق: اگر رژیم صهیونیستی بغداد را بزند، آمریکا را می زنیم معاون ترامپ: بچه‌دار شدن را تشویق می‌کنیم/ بچه‌ها روح زندگی‌اند مهدی چمران: پذیرفته نیست که در حوزه های زیرساختی و خدمت به مردم دچار عقب ماندگی باشیم نروژ: هیچ ارتباطی بین پیجر های بمب گذاری شده و شرکت‌های این کشور پیدا نکردیم نمایشگاه نقاشی‌های مسعود کیمیایی در گالری ثالث چالش بزرگ کیانوش رستمی برای حضور در مسابقات جهانی تاریک‌ترین دوره رسانه در تاریخ معاصر ؛ جان باختن ۱۳۷ فعال رسانه‌ای در یک سال اسطوره اینتر و تیم ملی آرژانتین: پله، مارادونا و مسی بهترین‌های تاریخ هستند ضربه سنگین به رئال مادرید؛ وینیسیوس جونیور مصدوم شد صلاح: از لیورپول ناامید شدم، احتمال جدایی‌ام زیاد است ترکیب پرسپولیس برای دیدار با الریان مشخص شد