تاریخچه لیگ فوتبال باشگاه های ایران

اولین جرقه های لیگ فوتبال در سال های 1337 الی 1339 زده شد. مثلا در همان سال 1339 تیم جم آبادان قهرمان برخی مسابقات، که چندان منظم برگزار نمی شد، گردید. اما انجام مسابقات لیگ به طور منظم به سال 1349 برمی گردد که مسابقات برای اولین بار در هشت منطقه ایران و با شرکت 22 تیم برگزار شد.

فینال این دوره بین تیم های تاج تهران و پاس انجام شد و تیم تاج قهرمان اولین دوره رقابت های منظم لیگ کشور شد. در سال بعد پرسپولیس قهرمان شد و پاس مجددا نایب قهرمان گردید. لیگ معروف به تخت جمشید از سال 1352 آغاز به کار کرد و تا پنج دوره به طور منظم برگزار شد.

لیگ اول در سال 1352 با حضور هفت تیم ایرانی و پنج تیم شهرستانی انجام شد. تیم های اول تا سوم به ترتیب پرسپولیس، تاج و پاس بودند. لیگ دوم در سال 1353 با شرکت هفت تیم تهرانی و پنج تیم شهرستانی انجام شد و تیم های تاج، پرسپولیس و هما اول تا سوم شدند. لیگ سوم در سال 1354 با حضور هفت تیم تهرانی و 9 تیم شهرستانی انجام شد و تیم های پرسپولیس، هما و پاس اول تا سوم شدند. لیگ چهارم در سال 1355 با شرکت هشت تیم تهرانی و هشت تیم شهرستانی انجام شد و تیم های پاس، پرسپولیس و شهباز اول تا سوم شدند. لیگ پنجم در سال 1356 با شرکت هست تیم تهرانی و هشت تیم شهرستانی انجام شد و تیم های پاس، پرسپولیس و ملوان انزلی اول تا سوم شدند. اما لیگ ششم که در سال 57-1356 آغاز شده بود و با برتری تیم های شهباز، پرسپولیس و تاج ادامه داشت که انقلاب ایران به وقوع پیوست و به دنبال آن لیگ فوتبال ایران به مدت 11 سال تعطیل شد.

از سال 1364 لیگ استان ها شروع به فعالیت کرد که با شرکت 9 تیم از استان های کشور انجام می شد. نام این لیگ، لیگ قدس بود. در دور اول لیگ قدس تهران الف قهرمان شد و در دور دوم و سوم این لیگ، اصفهان قهرمان شد. در دوم چهارم باز قهرمانی از آن تهران الف بود. طی سالهای 68 و 69 لیگ قدس با شرکت 22 تیم که شامل چهار تیم تهرانی و 18 تیم شهرستانی بود پیگیری شد. قهرمان این دوره استقلال تهران شد.

از سال 1370 لیگ کشور با نام لیگ آزادگان شروع به فعالیت کرد. دور اول با حضور سه تیم تهران و 9 تیم شهرستانی در سال 70 برگزار شد و تیم های پاس، استقلال و پیروزی به ترتیب اول تا سوم شدند. قهرمان سال 71 نیز پاس بود. در سال 72، چهارده تیم شرکت داشتند که سایپا، پیروزی و جنوب اهواز تیم های اول تا سوم آن بودند. در سال 73 این لیگ 24 تیم را شامل می شد که در نهایت سایپا اول شد. در سال 74، هفت تیم تهرانی و 9 تیم شهرستانی حضور داشتند که پیروزی، بهمن و استقلال اول تا سوم شدند. در سال 75 پیروزی اول، بهمن دوم و سپاهان سوم شد. در سال 76 استقلال قهرمان شد. در سال 77، پنج تیم تهران و 11 تیم شهرستانی حضور داشتند که پیروزی اول، استقلال دوم و سپاهان سوم شد. سال 78 با قهرمانی پیروزی همراه بود. استقلال و فجر سپاسی شیراز دوم و سوم شدند. لیگ سال 79 به قهرمانی استقلال پایان یافت. تیم های پیروزی و سایپا دوم و سوم شدند. از سال 1380 لیگ حرفه ای آغاز به کار کرد و طی آن پیروزی اول، استقلال دوم و فولاد اهواز سوم شدند. از سال 1380 به بعد لیگ حرفه ای نام لیگ برتر را به خود داده است. در اولین دوره لیگ برتر تیم سپاهان قهرمان کشور شد.

سه تیم برتر فوتبال باشگاهی کشور

همانطور که پیش تر ذکر شد ملاک انتخاب این سه تیم کسب قهرمانی در مسابقات باشگاهی آسیاست. به علاوه دو تیم بزرگ پرسپولیس و استقلال هم چنان مطرح ترین باشگاه های فوتبال کشور محسوب می شوند.

تیم پیروزی (پرسپولیس) تهران

باشگاه پرسپولیس در سال 1343 تاسیس شد. در ابتدا فعالیت خود را در رشته های والیبال و بسکتبال در بولینگ عبدو در جاده قدیم شمیران (خیابان شریعتی کنونی) آغاز کرد. اما کم کم با مربی گری رجب فرامرزی در دسته سوم صاحب تیم فوتبال شد. در سال 1346 هم زمان با انحلال باشگاه شاهین، بازیکنان آن تیم به پرسپولیس ملحق شدند. هم اکنون تیم پرسپولیس از محبوب ترین و معتبرترین تیم های باشگاهی ایران محسوب می شود. این باشگاه پس از پیروزی انقلاب ایران، به پیروزی تغییر نام داد.

افتخارات پرسپولیس:

این تیم در تمام دوره های گذشته لیگ شرکت کرده است. در سال های 50، 52، 54، 74، 75، 78 و 80 قهرمان کشور شده؛ و در سال های 66، 70 و 77 نیز قهرمان جام حذفی کشور شده است. این تیم در سال های 61، 63، 65، 66، 67، 68 و 69 قهرمان جام باشگاه های تهران؛ و در سالهای 61 و 66 به مقام قهرمانی جام حذفی تهران رسیده. این تیم در سال 1990 قهرمان جام قهرمانی آسیا شد.

بازیکنان بزرگ پرسپولیس:

از بازیکنان مطرح پرسپولیس می توان از این افراد نام برد: همایون بهزادی، ابراهیم آشتیانی، حسین کلانی، صفر ایرانپاک، علی پروین، حمید درخشان، ناصر محمدخانی، محمد پنجعلی، فرشاد پیوس، خداداد عزیزی، مجتبی محرمی، احمدرضا عابدزاده، علی دایی، علی کریمی، کریم باقری و حامد کاویانپور.

مربیان پرسپولیس:

برخی از مربیان این تیم عبارت بوده اند از: پرویز دهداری، حسین فکری، آلن راجرز، همایون بهزادی، بیوک وطن خواه، ایوان کونوف، منصور امیر آصفی، محراب شاهرخی، علی پروین، لاویسلاو بگوویچ، حمید درخشان، یورگن گده، استانکو پویچ و ایوان مت کویچ.

تیم استقلال (تاج سابق) تهران

تیم فوتبال باشگاه تاج، ابتدا با عنوان تیم فوتبال دوچرخه سواران مطرح گردید. باشگاه دوچرخه سواران در سال 1324 تاسیس شد. شکل دادن به تیم فوتبال تاج به همت علی دانایی فرد صورت گرفت. این تیم پس از انقلاب نام استقلال را به خود گرفت. این تیم از محبوب ترین و معتبرترین تیم های فوتبال کشور محسوب می شود.

افتخارات استقلال:

تیم استقلال (تاج) در سال های 1349، 1353، 1368، 1376 و 1379 قهرمان باشگاه های کشور شده است. در سالهای 57، 75، 78 و 80 نیز قهرمان جام حذفی کشور گردیده و در سالهای 1970 و 1990 قهرمان باشگاه های آسیا شده است.

بازیکنان بزرگ استقلال:

برخی از بازیکنان مطرح این تیم به این قرارند: پرویز کوزه کنانی، محمود بیاتی، عارف قلی زاده، ناصر حجازی، کارو حق وردیان، غلامحسین مظلومی، حسن روشن، محمدرضا عادلخانی، شاهرخ بیانی، شاهین بیانی، اصغر حاجیلو، عبدالعلی چنگیز، صمد مرفاوی و جواد زرینچه.

مربیان استقلال:

مربیان مطرح این تیم عبارت بوده اند از: علی دانایی فرد، رازکو رایکوف، مصطفی شرکاء، منصور پورحیدری، اصغر شرفی، ناصر حجازی، محمد صلاحی، بیژن ذوالفقار نسب، غلامحسین مظلومی، محمد رضا نعلچگر، یوگنی سوگوموروخوف، لئونید بیلقسگی، نصرالله عبداللهی، جواد زرینچه، امیر قلعه نوعی و رولند کخ.

تیم پاس تهران

باشگاه پاس تهران در سال 1342 با نام باشگاه شهربانی تاسیس شد. اولین مدیر فوتبال این باشگاه فریدون صادقی بود. این تیم همواره جزو تیم های مطرح کشور و آسیا بوده؛ در تمام دوره های لیگ به جز سال 67 شرکت داشته است.

افتخارات پاس:

این تیم در سالهای 1355، 1356، 1370 و 1371 قهرمان باشگاه های کشور شده است. در سال 1992 نیز به قهرمانی باشگاه های آسیا رسید.

بازیکنان بزرگ پاس:

از بازیکنان این تیم می توان از این افراد نام برد: محمد رنجبر، حسن حبیبی، اصغر شرفی، مجید حلوایی، حسین کازرانی، همایون شاهرخی، مهدی دینورزاده، حسین فرکی، محمد خاکپور، حمید استیلی، علی اصغر مدیرروستا و خداداد عزیزی.

مربیان پاس:

مربیان مطرح پاس عبارت بوده اند از: حسن حبیبی، همایون شاهرخی، فیروز کریمی، مهدی مناجاتی، ابراهیم قاسمپور، بیژن ذوالفقار نسب، محمود یاوری، حسین فرکی، مهدی دینورزاده و فرهاد کاظمی.

مسابقات فوتبال باشگاهی در ایران که به لیگ ایران و لیگ حرفه ای مشهور است، در میان تیم های مختلف و معروف سراسر کشور برگزار می شود. برخی از این تیم ها در مسابقه هایی مانند جام قهرمانی آسیا شرکت کرده اند؛ و مثلا در مسابقات جام در جام قهرمانی آسیا در سال 1990 قهرمان این دوره از بازی ها شده اند. لیگ فوتبال در ایران بین سالهای 1337 تا 1339 شکل گرفته و تیم جم آبادان در سال 1339 قهرمان کشور شده است.
مسابقات لیگ پس از آن سالها، با وجود وقفه ای 11 ساله، پس از انقلاب تا به امروز ادامه داشته و تیم های استقلال و پرسپولیس از مشهورترین تیم هایی هستند که حضوری پیوسته در مسابقات دارند.

فوتبال در ایران
چاپ اول - 1384
دفتر پژوهش های فرهنگی
دکترحسین محمد نبی