چه‌کسی از بچه‌های موبایلی می‌ترسد؟

در نشست «نقش والدین در عصر پسادیجیتال» دو نگاه مختلف درباره ابزارهای نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی مطرح شد و در شرایطی که حسین شیخ‌الاسلامی این عصر را عصر وادادگی والدین در برابر حجم اطلاعاتی بچه‌ها دانست، دکتر علیرضا شریفی بر تسلط خانواده‌ها در کنترل و تربیت کودکان تأکید کرد.

به گزارش ایسنا، در این نشست تخصصی که از مجموعه ‌نشست‌های هفته‌ی ملی کودک در مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌ - هنری کانون برگزار شد، حسین شیخ‌الاسلامی گفت: ما هنوز فکر می‌کنیم که باید نقش هدایتی و تربیتی کودکان‌مان را داشته باشیم. در حالی‌ که با توجه به حجم اطلاعاتی که بچه‌های ما دارند و ما فاقد آن هستیم، امروز بیش از کودکان، ما در معرض خطریم و باید بیش و پیش از هر کسی، از خودمان حمایت کنیم.

این دانشجوی دوره‌ی دکتری رشته‌ی فلسفه تصریح کرد: نسل جدید، سواد بیشتری نسبت به ما دارد. آن‌ها با جهان سوپر اپلیکیشن‌ها آشنا هستند و مادران امروز باید خودشان را در برابر آن‌ها حفظ کنند و موبایل‌های‌شان با این توجیه که موبایل برای آنان زود است، در اختیار آنان قرار ندهند، چون حجم وسیع اطلاعات بچه‌ها به آنان این امکان را می‌دهد که حداکثر سوءاستفاده از اطلاعات ‌ذخیره‌شده در موبایل‌ها را داشته باشند و مثلا حساب بانکی والدین‌شان را خالی کنند.

وی تأکید کرد: اگر تربیت را به مفهوم هدایت کودک به شکلی بدانیم که بتواند در آینده، بزرگسالی مسوول را تحویل جامعه دهد، این انگاره امروز به‌شدت زیر سوال است، چون فراگیری اطلاعات و منابع اطلاعاتی به‌شدت روبه تکثر است؛ اما سوال ما این است که با این غول‌های کوچک که از منطق متفاوت تبعیت می‌کنند، چه باید کرد؟

او در پاسخ گفت: ما باید با آن‌ها همزیستی کنیم و یاد بگیریم چگونه با بچه‌های‌مان زندگی کنیم. همچنین باید بدانیم در این فضا که انواع و اقسام اپلیکیشن‌ها، کودک ما را احاطه کرده، میزان تأثیرگذاری ما تا کجاست و از قدرت اندک‌مان چگونه می‌توانیم استفاده کنیم.

شیخ‌الاسلامی همچنین با یادآوری مطالعات طولی گاردنر در زمینه‌ی شناخت و چگونگی رهبری کردن و تأثیرگذاری بر نسل نو، افزود: البته راهکارهایی که گاردنر در پایان این کار پژوهشی انجام داده، متناسب با جامعه‌ی لیبرال و براساس المان‌های جامعه‌ی خودش است و ما باید با اتکا بر روش‌های پژوهشی، راهکارهای خودمان را ارایه دهیم، اما ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که هنوز درگیر ماهواره است.

در مقابل این دیدگاه، دکتر علیرضا شریفی - پژوهشگر و استاد دانشگاه - بر نقش والدین آگاه در عصر دیجیتال و پسادیجیتال برای مقابله با گسست نسل‌ها تأکید و اظهار کرد: در بحث‌های جامعه‌شناسی مفاهیمی مثل اختلاف نسل‌ها، شکاف نسل‌ها و گسست نسل‌ها مطرح است. من منکر این موضوع نیستم که برخی از خانواده‌ها که مثلا در فضای مجازی با بازی‌هایی مثل «CLASH AND CLANS» درگیر هستند، شاید به گسست نسل‌ها رسیده باشند، اما معتقدم تعلیم و تربیت در این زمینه مهم بوده و هست و خانواده همچنان در این فضا می‌تواند قدرتمند باشد.

این استاد دانشگاه گفت: بازی‌هایی مثل «CLASH» که بر پایه‌ی غارتگری و جمع‌آوری آیتم‌هایی برای سوءاستفاده در جای دیگر است، فرهنگ و محتوای خاص خود را منتقل می‌کند که باید نسبت به آن‌ها هوشیار بود. من فکر می‌کنم والدین همچنان نقش تعیین‌کننده‌ای در بحث انتخاب‌های بچه‌ها دارند. ما کشوری هستیم که 30 درصد پهنای باندی را که این بازی‌ها را تولید و عرضه می‌کند، در اختیار داریم؛ اما اگر نگاهی به محل خرید و فروش این بازی‌ها داشته باشید، می‌بینید که بیش‌تر از بچه‌ها، بزرگ‌ترها طالب و خریدار این بازی‌ها هستند. بنابراین من دنیا را به اندازه‌ی حسین شیخ‌الاسلامی تیره و تار نمی‌بینم و همچنان معتقدم خانواده نقش مهمی در گزینش‌های بچه‌ها دارد.

وی تأکید کرد: من معتقد نیستم که والدین امروز منفعل هستند و باید ناگزیر از غول‌های بی‌شاخ و دم خود که سوار بر تکنولوژی هستند، تبعیت کنند. بشری که توانسته چنین تکنولوژی‌ای را ابلاغ کند حتما می‌تواند برای آن هم برنامه‌ریزی کند. امروز در ایران، چند منبع تربیتی وجود دارد؛ خانواده، فرزندان بزرگ‌تر، آموزش و پرورش، رسانه‌ها و فضاهای عمومی. البته می‌پذیرم که به علت کم‌کاری اغلب نهادهای مسوول، نهاد خانواده در این میان کاملا تنها و به‌شدت زیر فشار است.

این پژوهشگر ادامه داد: براساس یافته‌های علمی، والدین تنها می‌توانند 35 درصد بر کودک خود، آن هم فرزند اول تأثیر بگذارند و تأثیر آنان بر بچه‌ی دوم تنها در بهترین حالت 15 درصد است.

در حالی‌ که تأثیر بچه‌ی اول بر بچه‌ی دوم 35 درصد اعلام شده است؛ اما بچه‌های ما در نهادهای دیگر رها شده‌اند. دستگاه تعلیم و تربیت ما ناکارآمد است، نهادهای سیاسی، اقتصادی، آموزشی و ... هیچ‌کدام کار خود را در زمینه‌ی تربیت نیروی انسانی انجام نمی‌دهند و این‌طور است که می‌بینیم با وجود نهادهای متنوع و مسوول، همه زحمات و مسوولیت‌ها متوجه نهاد خانواده است، یعنی وقتی معلم ناکارآمد است، والدین معلم خصوصی می‌گیرند یا ضعف اقتصادی و نابسامان بودن سیستم حمل‌ونقل او را وادار می‌کند سرویس شخصی بگیرد.

شریفی گفت: ما به‌عنوان والدین کودکان در عصر دیجیتال و فرادیجیتال باید اطلاعات خود را از فضاهای مجازی و انواع و اقسام اپلیکیشن‌ها افزایش دهیم و بدانیم که همین موبایل ساده، چه تأثیری بر رشد مغزی و روانی کودکان‌مان در سنین مختلف دارد. کما این‌که امروز می‌دانیم تماشای تلویزیون برای کودک زیر 2 سال به سبب تأثیری که بر مغز او دارد، مناسب نیست.

دکتر علیرضا کرمانی - مدیرکل پژوهش و آموزش کانون - نیز با اشاره به دیدگاه نیل پستمن، نظریه‌پرداز ارتباطات مبنی بر این‌که با ظهور تلویزیون رازداری خانواده مخدوش خواهد شد، گفت: مهم‌ترین تأثیر تکنولوژی جدید بر مفهوم خانواده و ارتباط او با کودک در این است که اقتدارش را به چالش کشیده است. تحولات جدید ایجاب می‌کند که ما کودک شهروند را بپذیریم؛ اما با وجود آن‌چه روی کاغذ و در روابط بین‌الملل آمده، ما هنوز با این شهروند مشکل داریم.

او تأکید کرد: مفهوم کودک شهروند نوعی از رفتار و اخلاق را بویژه در فضاهای عمومی ایجاب می‌کند که این مهم به سادگی محقق نمی‌شود. در حالی‌ که امروز انگاره‌ی والدین مقدس هیچ ضمانت اجرایی ندارد و اسطوره‌ی والدین شکسته شده، یعنی توسعه و رشد تکنولوژی اقتدار خانواده‌ها را به چالش کشیده است.

در روزهای هفته‌ی ملی کودک از 15 تا 21 هر روز ساعت 15 تا 17 یک نشست تخصصی با موضوعاتی مانند کودک و کتاب‌خوانی، محیط زیست و منابع طبیعی و زندگی ایرانی‌ اسلامی برگزار خواهد شد.

این نشست‌ها در مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری کانون در خیابان حجاب برگزار می‌شود و در کنار آن، نمایشگاهی از دستاوردهای سازمان‌ها و نهادها در حوزه‌ی کودکان برپا است و غرفه‌های هنری و ادبی برای بچه‌ها نیز فعالیت می‌کنند.