در کنار من، یک حاجی دیگر افتاده بود و هنوز زنده بود. ساعتی بعد با صدای ضعیفی به من گفت: آیا آسمان دارد سیاه می شود؟ به آسمان نگاه کردم. آسمان سیاه نمی شد، او در حال مرگ بود و لحظاتی بعد از دنیا رفت.

عصر ایران - فاجعه غم انگیز منا در حالی همچنان در کانون توجه قرار دارد که هر روز ابعاد تازه تری از آن نمایان می شود.
11 نکته زیر در این باره قابل تأمل است:

1 - همه شاهدان عینی، بدون استثنا می گویند که مسیر حجاج توسط نیروهای امنیتی بسته شد. بدین گونه که انتهای مسیر را بستند و ابتدای مسیر را باز گذاشتند و حجاج را بدان مسیر هدایت کردند.
بدین ترتیب صدها هزار نفر که به واسطه انبوه جمعیت، چند قدم جلوترشان را نمی دیدند - چه رسد به اینکه انتهای مسیر را ببینند - غافل از این انسداد، وارد تله شدند و یکی از وحشتناک ترین و مرگبارترین ازدحام ها شکل گرفت.

سعودی ها، تا کنون پاسخ این سؤال ساده که "چرا مسیر را بستند؟" نداده اند. تصاویر عبور کاروان خودروهای شاهزاده عربستانی که در فضای مجازی دست به دست شد و علت انسداد مسیر اعلام گردید نیز متعلق به سال های قبل بوده است و لذا ، علت ماجرا، عبور این خودروها نبوده است.

هر چه غیر عمدی باشد، بستن مسیر و استقرار نیروهای امنیتی برای جلوگیری از خروج حجاج از مخمصه، کاری کاملاً تعمدی است و کسی نمی تواند بگوید راه را به طور غیر عمدی بستیم و به طور غیر عمدی مانع حرکت حجاج شدیم!

2 - نه تنها راه را بستند، بلکه بعد از ایجاد تراکم انسانی و آغاز ماجرا که به اولین مرگ ها انجامید نیز، راه را نگشودند. یک شاهد عینی می گفت که در نقطه انسداد، کامیونی مملو از نظامیان سعودی مستقر بود و حجاج جرأت نکردند با هجوم به آنها، راه را باز کنند. البته هیچ کدام از حاجیان در آن دقایق نمی دانست که واقعاً چه فاجعه ای در انتظارشان است.

3 - ابتدا گمان می رفت با مسدود شدن مسیر، عده ای در همان دقایق اولیه کشته یا مجروح شده اند و سپس با ورود نیروهای امدادی و امنیتی، بحران مهار شده است.
اما شاهدان عینی که توانسته اند از آن قتلگاه جان سالم به در ببرند، همگی می گویند که از لحظه وقوع حادثه تا حدود سه ساعت بعد از آن، جمعیت روی هم ریخته شده بود و کسی به دادشان نرسیده است.
اکثر کسانی که در آن حادثه جان خود را از دست دادند، در فاصله ساعت 8:45 تا ساعت 12 که اولین گروه نیروهای امدادی از راه رسیدند، دچار مرگ تدریجی شدند.

حجاج که برای رسیدن به آن نقطه حدود 8 کیلومتر پیاده روی کرده بودند، بعد از گیر افتادن در ازدحام انسانی، دیگر توانی برای حرکت و فرار نداشتند.
یکی از آنها که توانسته است سه ساعت دوام بیاورد چنین می گوید: حداکثر توانی که داشتم این بود که بتوانم نفس بکشم و حتی نمی توانستم دست و پاهایم را تکان بدهم. آدم ها تا 5 - 4 لایه روی هم ریخته شده بودند. در کنار من، یک حاجی دیگر افتاده بود و هنوز زنده بود. ساعتی بعد با صدای ضعیفی به من گفت: آیا آسمان دارد سیاه می شود؟
به آسمان نگاه کردم. آسمان سیاه نمی شد، او در حال مرگ بود و لحظاتی بعد از دنیا رفت.
کمی بعد، من هم احساس کردم آسمان دارد سیاه می شود... بعد از مدتی و در حالی که در آستانه مرگ بودم، نجاتم دادند.

4 - در آن سه ساعت، حتی به قربانیانی که در هوای 45 الی 50 درجه صحرای منا، روی هم انباشته شده و از تشنگی ضعف کرده بودند، آب هم نرساندند.

یکی دیگر از حجاج که ساعت ها زیر آفتاب افتاده بود در این باره می گوید: از فشار و تشنگی در حال مرگ بودیم. برخی حجاج آفریقایی که در آن سوی نرده های مسیر چادر داشتند، از روی نرده ها برایمان آب معدنی پرتاب می کردند و همین آب ها ، جان خیلی ها را نجات داد. بدون آب حتی نفش کشیدن هم برایمان سخت بود. یکی از همان حجاج آفریقایی، شیلنگ کولر خیمه را باز و از پشت نرده ها، ما را آبپاشی کرد؛ کارش نجات بخش بود چون کمی جان گرفتیم.

یک پزشک ایرانی که آن روز در منا بود چنین می گوید: اگر در آن شرایط که به علت حرارت هوا ، تعریق،پیاده روی طولانی، استرس و ... آب بدن افراد از دست رفته بود، فقط آب می رساندند، بسیاری از قربانیان، حتماً زنده می ماندند.

5 - در اطراف محلی که حاجیان روی هم تلنبار شده و در حال مرگ بودند، نرده های آهنی قرار داشت و آن سوی نرده ها نیز خیمه های برخی کشورها.
با این حال، حاجیان آن سوی نرده ها، حداکثر کاری که کردند، پرتاب بطری های آب معدنی و آب پاشی بود. این سؤال پیش می آید که آیا آنها نمی توانستند برای نجات حجاج این سوی نرده ها، کار دیگری جز رساندن آب - مثلاً کندن نرده ها - انجام دهند؟

جواب این سؤال ها مشخص نیست؛ آیا اساساً امکان کمک نبود؟ آیا امکان کمک بود و کوتاهی کردند؟ آیا مانعی برای کمک ایجاد شده بود؟ این ها سؤالات مهمی هستند و اگر جواب این باشد که می توانستند کمک کنند و نکردند، آنگاه باید به حال جهان اسلام و مسلمانان منفعل آن، تأسف بسیارخورد.

6 - نه تنها نیروهای امدادی سعودی با تأخیر فراوان به محل رسیدند ،بلکه به نیروهای امدادی کشورهای حاضر در منا هم اجازه ندادند.
یک راننده ایرانی آمبولانس می گوید که به سرعت راهی محل حادثه شدیم ولی نیروهای امنیتی مانع شدند. گویا می خواستند با محاصره منطقه، ابعاد فاجعه را پنهان کنند.

با این حال، تعدادی از نیروهای امدادی ایران و سایر کشورها توانستند به محل فاجعه برسند و عملیات نجات را با امکانات و تعداد محدودشان آغاز کنند.

این که چرا نیروهای امدادی و پزشکی عربستان با این همه تأخیر رسیدند، جای تأمل و شگفتی دارد چرا که روز عید قربان، مهم ترین محل در عربستان همان مناست که بزرگ ترین تجمع انسانی جهان را در خود جای داده است و طبیعتاًٌ باید همه امکانات پزشکی و امدادی مکه و حتی شهرهای اطراف، متوجه منا باشد به ویژه آن که قبلاً نیز در آنجا حوادث ناشی از تراکم انسانی رخ داده بود.

7 - بعد از رسیدن نیروهای امدادی عربستان، تلاش جدی برای تفکیک کشته ها و مجروحانی که عمدتاً بیهوش شده بودند، صورت نگرفت و بسیاری ازمجروحان که زنده ولی بیهوش بودند، درمیان کشته شدگان از محل حادثه منتقل شدند.
یکی از مجروحان می گوید: بعد از چند ساعت که با بدن های برهنه زیر آفتاب شدید صحرا بودیم، نیروهای امنیتی وارد شدند و به هوای این که ما مرده ایم، با چکمه از روی ما رد می شدند.

8 - سعودی ها مدعی اند کمتر از 800 نفر در این ماجرا کشته شده اند. البته روز سه شنبه ،برای ساعاتی خبر رسمی سایت وزارت بهداشت عربستان حاکی از مرگ 4173 نفر بود که سپس آن را از روی سایت شان برداشتند!

با این حال، هنوز بعد از گذشت یک هفته از آن حادثه، کشته شدگان کشورها به طور کامل مشخص نشده اند. اگر واقعاً کشته شده ها زیر 800 نفر بودند، می شد ظرف مدت 24 ساعت - و در شرایط بحرانی 48 ساعت - تکلیف این تعداد را مشخص کرد نه این که بعد از روزهای متمادی، هنوز تکلیف اجساد معلوم نباشد. آیا شناسایی 800 جنازه که بسیاری شان کارت شناسایی بر گردن دارند و مسوولان همه کاروان ها نیز دنبالشان هستند، این قدر زمان بر است؟

گزارش ها نشان می دهند که علاوه بر اجساد موجود در سردخانه ها، جسدهای زیادی که شمارشان معلوم نیست در بیش از 20 کانتینر یخچال دار نگهداری می شوند.

مسؤول یکی از کاروان های ایرانی که برای شناسایی اجساد ایرانی ها سردخانه ها را می گردد چنین می گوید: کنار سردخانه ها ، ال سی دی های بزرگی زده اند و عکس اجساد را با کدی در کنارشان پخش می کنند تا مسؤولان کاروان های کشورهای مختلف، قربانیان را شناسایی کنند. از صبح تا الان (ظهر دیروز)، هزار و 107 عکس را پخش کرده اند ولی هنوز نتوانسته ام گمشده های کاروان خودمان را در میان این هزار و 107 نفر بیایم.

انتشار خبر کشته شدن 4173 نفر در منا در سایت رسمی وزارت بهداشت عربستان و حذف خبر از روی سایت و تکذیب آن، نشان از ابعاد فاجعه و ناهاهنگی شدید سعودی ها دارد. کاملاً مشخص است که به سبک و سیاق جهان سومی ها، سعی در کوچک جلوه دادن ابعاد حادثه دارند.

9 - در حین حادثه منا، اولین چیزی که مجروحان از دست دادند، تلفن های همراهشان بود. آنها بعد از انتقال به بیمارستان های سعودی، خواستار تماس با خانواده ها و کاروان هایشان بودند تا خبر زنده بودنشان را بدهند. با این حال، سعودی ها ، نه تنها اقدام به آمار گیری از مجروحان و اطلاع رسانی به کاروان ها نکردند، بلکه حتی از دادن یک گوشی به مدت یک دقیقه به آنها نیز خودداری کردند.

بنابراین، مسؤولان کاروان ها مجبور شدند مانند عصر ماقبل ارتباطات، بیمارستان ها را تخت به تخت جست و جو کنند. به همین دلیل است که تا یک هفته بعد از ماجرا، هر روز تعدادی زخمی در بیمارستان ها پیدا می شوند!

10 - بعد از این ماجرا، سعودی ها نه تنها فعالیت های خبرنگاران خارجی را بسیار محدود کردند، بلکه با زائرانی که در حال عکسبرداری یا تصویر برداری با موبایل بودند برخورد و موبایل شان را ضبط می کردند. شبکه های تلویزیونی عربستان نیز در روز حادثه، خبرهای عادی پخش می کردند و تنها اشاره ای گذرا به ماجرا داشتند که طی آن، مسؤولان عربستانی می گفتند که همه چیز در کنترل است و جای نگرانی نیست و ... .
به نظر می رسد سعودی ها فکر می کنند می توانند در عصر ارتباطات، فاجعه ای بدین عظمت که در برابر چشم افرادی از دهها کشور جهان رخ داده را کتمان کنند.

11 - سعودی ها حتی در نگهداری اجساد هم نهایت بی لیاقتی را از خود نشان داده اند. افرادی که برای شناسایی پیکرهای جان باختگان به سردخانه ها رفته اند می گویند به دلیل دمای نامناسب سردخانه ها و سرمایش اندک آنها، اجساد وضعیت نامناسبی دارند و از کانتینرها هم خونابه جاری است.
این در حالی است که با تنظیم دمای سردخانه ، می توان اجساد را تا مدت های طولانی سالم نگه داشت.

... و همه این ها در حالی است که مسؤولان سعودی، کوچکترین مسؤولیتی را بر عهده نمی گیرند تا مشخص شود یکی از جنایتکارترین و بی کفایت ترین حکومت های جهان را دارند.