ماجرای سرقت آثار هنری از وزارت ارشاد

علیرضا سمیع‌آذر در گفت‌وگو با ایسنا‌، با اشاره به آنچه تحت عنوان «خیانت امین‌اموال در خارج کردن و فروش چند اثر از دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد» مطرح شده، درباره‌ی ضوابط خروج یک اثر هنری از موزه یا دفتر هنرهای تجسمی، توضیح داد: امین‌اموال اجازه خارج کردن هیچ شی‌ای را از مجموعه ندارد. نه فقط در موزه‌ها، بلکه در هیچ مکان دولتی دیگری نیز جمع‌دار اموال اجازه ندارد که شی‌ای را از مجموعه خارج کند. او فقط مسؤول تحویل دادن آثار و سررسید کردن اموال است. دادن اجازه خروج یک اثر برعهده‌ی مقام مسؤول مجموعه است و در مرکز هنرهای تجسمی نیز بدون اجازه مدیر آنجا جمع‌دار انبار نمی‌تواند شی‌ای را مجموعه خارج کند و صد درصد به امضای رئیس یا جانشین او نیاز است.

او ادامه داد: من از طریق اخبار از جریان خارج شدن چند اثر از انبار دفتر هنرهای تجسمی مطلع شدم. گویا یکی از کسانی که در جریان فروش یکی از این آثار بود‌ه، به حافظه‌اش مراجعه کرده و متوجه شده که یک اثر از این مجموعه را در کاتالوگ رسمی دیده است. به این ترتیب آثار دوباره به مجموعه بازگردانده شدند.

سمیع‌آذر با تأکید بر این‌که این اتفاق، اتفاق عجیبی است، گفت: برای من هم این اتفاق خیلی عجیب بود. حتی ممکن است جمع‌دار انبار به بهانه‌هایی مانند تعویض قاب اثر بخواهد آن را از مجموعه خارج کند، اما حراست اجازه ندارد که بدون تأیید مسؤول مربوطه، اجازه‌ی خروج اثر را به او بدهد.

مدیر حراج تهران با بیان این‌که بهتر است این‌گونه اتفاقات از همان ابتدای رخ دادن در رسانه‌ها منعکس شود‌، اظهار کرد: عقل حکم می‌کند مسؤولان این اتفاقات را از طریق رسانه‌ها به اطلاع مردم برسانند، تا به‌محض این‌که یک نفر خواست اثر را بفروشد یا بخرد، از آن مطلع شوند و روند خرید و فروش را متوقف کنند. احتمالا مسؤولان مطمئن بوده‌اند که سر و ته قضیه هم می‌آید و این تاکتیک را به کار گرفته‌اند که پس از بازگشت آثار، این جریان را اعلام و نمایشگاهی از آثار برپا کنند.

او ادامه داد: فکر نمی‌کنم کسی در اصل بودن آثار این نمایشگاه، شکی داشته باشد، چون اگر آثاری که برگردانده شده‌اند، اصل نباشند‌، خیلی زود صدای آن درمی‌آید. البته یک امین‌اموال می‌تواند در هر مرکز و موسسه‌ دیگری، آثار را به‌صورت پنهانی خارج کند، اما این یک تلاش احمقانه است، چون خود او مسؤول آثار است و در نهایت، این اتفاق روشن می‌شود.

این نویسنده و پژوهشگر هنر همچنین در این‌باره، تصریح کرد: کاری که گفته می‌شود در این اتفاق، جمع‌دار اموال انجام داده، یک حماقت عجیب بوده است؛ کسی که مسؤولیت تحویل دادن آثار و سررسید آن‌ها را برعهده دارد، بالاخره یک روز باید جوابگو باشد و این اتفاق دیر یا زود روشن می‌شد.

سمیع‌آذر همچنین در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: در مرکز هنرهای تجسمی، آثار زیادی وارد و خارج می‌شود، چون بسیاری از این آثار برای این‌که مجوز خروج از کشور بگیرند‌، به مرکز آورده می‌شوند و نامه‌ای از وزارت ارشاد می‌گیرند تا برای گمرک ثابت شود که این آثار جزو میراث فرهنگی نیستند و به شخص آن‌ها تعلق دارد. لابه‌لای این همه تابلویی که می‌آیند و می‌روند، ممکن است تعدادی اثر از مجموعه دفتر هنرهای تجسمی هم خارج شود.

او درباره‌ی وضعیت مالکیت آثار نیز گفت: وقتی یک اثر فروخته می‌شود،‌ خالق اثر از نظر حقوقی نمی‌تواند نسبت به رخ دادن چنین اتفاق‌هایی اعتراض کند. او فقط می‌تواند با معرفی و انتشار اثر، حقوق معنوی آن را پیگیری کند. این اتفاق بیشتر سرقت اموال دولتی محسوب می‌شود تا سرقت اثر هنری، چون خیانت در امانت انجام شده است. خوشحالم که آثار دوباره بازگردانده شده‌اند و امیدوارم تجربه‌ی خوبی برای کسانی باشد که می‌خواهند این کار را بکنند.

سمیع آذر اضافه کرد: جامعه هنری باید در رابطه با این مسائل، بسیار هوشیار باشد تا در مبادله‌ی آثار هنری، شناسنامه روشنی وجود داشته باشد. ممکن بود این اتفاق برای یک مجموعه‌دار خصوصی بیفتد و آن‌قدر قدرت نداشته باشد که مثل دولت بتواند آثار را برگرداند. وظیفه جامعه هنری این است که فضای مبادلات هنری را سالم نگه دارند و تا وقتی از هویت و مالکیت یک اثر مطمئن نشده‌اند، آن را به مبادلات هنری وارد نکنند، وگرنه تأثیرات سوءفرهنگی خواهد داشت.

هفته گذشته مسؤولان مرکز هنرهای تجسمی اعلام کردند: «نمایشگاهی چند روزه شامل 27 اثر هنری شامل دو اثر از بهمن محصص، دو اثر از رضا مافی، فریده لاشایی سه اثر، دو کار از حسین زنده‌رودی، 10 اثر از اردشیر محصص که دو اثر از او روی دیوار رفته، دو اثر از پروانه اعتمادی، یک کار از مهدی ویشکایی و علیرضا اسپهبد و چهار اثر از میرعبدالرضا دریابیگی به‌نمایش برگزار شده است.

آثار این نمایشگاه متعلق به دفتر هنرهای تجسمی است که چند ماه پیش به‌دلیل خیانت در امانت امین‌اموال معاونت امور هنری از مجموعه خارج شده بود و با پیگیری دفتر هنرهای تجسمی، معاونت امور هنری، مراجع ذی‌صلاح انتظامی و قضایی و مشارکت جمعی از مجموعه‌داران، هنرمندان و گالری‌داران، آثار یادشده به دفتر هنرهای تجسمی بازگردانده شد.»

سپس مجید ملانوروزی - مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد - اظهار کرد: با توجه به این‌که این آثار توسط امین‌اموال و کسی که مسؤول نگهداری و حفاظت از آن‌ها بوده، از مجموعه خارج شده، نمی‌توان گفت این آثار به سرقت رفته‌اند. امین‌اموال، معتمد مجموعه بوده و کسی به این موضوع شک نمی‌کرده که او، مسؤول خارج شدن آثار از انبار و فروش آن‌ها باشد.

در همین زمینه، غلام‌رضا نامی - هنرمند پیشکسوت نقاش و کارشناس آثار هنری - نیز که سابقه حضور در موزه هنرهای معاصر را نیز دارد به خبرنگار ایسنا گفت: آنچه اهمیت دارد، این است که چگونه می‌شود آثاری را که به مرکز هنرهای تجسمی متعلق است، از این مرکز بیرون برد و به فروش رساند؟ در سال‌هایی که من در موزه هنرهای معاصر بودم، چنین کاری امکان‌پذیر نبود و خارج کردن اثر بدون امضای معاون یا رئیس مرکز هنرهای تجسمی، امکان‌پذیر نبود. همین موضوع، دلیل این اتفاق را شبهه‌برانگیز و عجیب کرده است. در آن زمان، امکان نداشت یک اثر بدون مجوز قانونی از موزه خارج شود و حراست سخت پیگیر بود و کنترل می‌کرد و کسی به هیچ‌وجه نمی‌توانست اثری را به راحتی بیرون ببرد. با این حال ضوابطی وجود دارد که براساس آن‌ها می‌توان با امضای برخی مسؤولان، برگه‌ی خروج برای آثار گرفت.