هشت جشن فراموش‌شده ایرانیان

بهروز بیگوند در تحقیق خود با نام «جشن‌های فراموش‌شده ایران باستان» جشن‌هایی را که در آخرین فصل تابستان برگزار می‌شده این‌چنین تقسیم‌بندی کرده است.

1شهریور-جشن فغدیه/ فغریه، جشن خنکی هوا

جشن خنک شدن هوا در خوارزم باستان در روز نخست شهریورماه برگزار می شده که امروزه صورت اصلی و شکل تلفظ نام این جشن و نیز جزئیات و نحوه برگزاری آن مشخص نیست.

3شهریور- جشن کشمین

جشنی ناشناخته در سُغد باستان ( نام شهری نزدیک سمرقند) در روز سوم شهریورماه که با بازاری همگانی همراه بوده است. امروزه صورت اصلی و تلفظ نام این جشن مشخص نیست.

4 شهریور- جشن شهریورگان، عروج مانی

جشنی در روز چهارم شهریورماه در ستایش و گرامیداشت این ماه. شهریورگان یا آذر جشن از جمله جشن‌های دوازده‌گانه سال ایران باستان بوده و از شمار جشن‌های آتش است. چهارمین روز شهریورماه این جشن برگزار می شود. به موجب یزدان‌شناسی اوستایی، شهریور میان امشاسپندان یا ملائک و ایزدان شش گانه از لحاظ مرتبت و مقام دومین است. نخست بهمن و دوم شهریور. این نام در اوستا «خشتر وئیریه» آمده که جزء اول کشور و پادشاهی و جزء دوم آرزو معنی می دهد. پس روی هم رفته به معنی پادشاهی یا کشور آرزوشده و به مفهوم عام از آن بهشت نیز اراده شده است.

چنان که همه امشاسپندان دارای دو وجه مینوی و زمینی هستند، این امشاسپند در جهان مینوی نماینده قدرت و شهریاری مطلقه اهورا مزدا و در زمین نگاهبانی و سرپرست فلزات و جنگ ابزارها و سلاح‌ها به او محول است. ما نمی‌دانیم چرا شهریورگان از شمار جشن‌های آتش به شمار رفته است.

این جشنِ آتش‌های خانگی محسوب می‌شد. مردم در خانه‌ها آتش می‌افروختند و ستایش خداوند و شکر نعمت‌های او را به جا می آورند. در خانه‌ها اغلب میهمانی بر پا کرده و خوراک‌های متنوع و ویژه تدارک می‌بینند و به مناسبت تغییر هوا شب هنگام در بام‌ها نیز آتش می‌افروزند؛ اما متأسفانه بقایای این جشن نیز میان زرتشتیان فراموش شده و فقط برخی از خانواده‌های قدیم در کرمان به گونه محدودی این جشن را برگزار می‌کنند.

در صفحه 251 آثار الباقیه چنین آمده است: «...شهریورماه که روز جهانی آن شهریور روز است و آن به مناسبت توافق دو اسم جشن است، آن را شهریورگان گویند. معنی شهریور دوستی و آرزوست. شهریور فرشته‌ای است که به جواهر هفت‌گانه از قبیل طلا، نقره، مس، آهن و دیگر فلزات که برقراری صنعت و دوام دنیا و مردم به آن‌ها بستگی دارد، موکل است.»

از دو دید دیگر می‌توان اهمیت جشن شهریورگان را دریافت، نخست این که ماه شهریور ماه گردآوری محصولات کشاورزی است و به خصوص برای کشاورزان این نتیجه گرفتن از کار، زحمت، کشت و کار و به دست آوردن محصول همیشه همراه با شادمانی بوده و برای همین باید این کار با جشنی همراه می‌شده است. دیگر این که در این ماه «پاییزه کاری» آغاز می‌شود چون آغاز هر کار نیکی را باید با شادی درآمیخت. از این رو نیز جشن شهریورگاه را می‌توان آغاز فصل نو دیگری از هنگام کشت دانست. جشن شهریورگان یا چهارم شهریورماه، مصادف است با زادروز داراب (کوروش) و مرگ مانی.

8 شهریور-جشن خزان

جشنی در روز هشتم شهریورماه که با سوارکاری، چراغانی، آذین خانه‌ها و آتش افروزی بر بام‌ها همراه می‌شده است. برخی زمان این جشن را در روز هجدهم شهریورماه و گاه پانزدهم شهریور دانسته‌اند. جیمز موریه در سفرنامه‌اش به برگزاری این جشن در شهر دماوند اشاره کرده است.

از جمله مراسم این جشن می‌توان به سوارکاری نیز اشاره کرد. «جیمز موریه» از آخرین کسانی است که در سفرنامه‌اش از برگزاری این جشن در شهر دماوند در روز هشتم شهریورماه یاد کرده است.

31شهریور- جشن پایان تابستان

این جشن یکی از جشن‌های گاهنباری که در آخرین روز فصل تابستان برگزار می‌شده است.

31 شهریور-جشن انار

جشنی در بخش طارُم/تارُم استان قزوین که در اواخر تابستان یا اوایل پاییز برگزار می شود. در این جشن که با نواختن ساز و دهل و دایره همراه است، برای آغاز چیدن انار به انارستان‌ها می‌روند. مردم چیدن انار پیش از این جشن را ناشایست می‌دانند.برابر با 29 شهریورماه در گاه‌شماری ایرانی برگزاری «جشن انارچینی» در پایان شهریورماه تا آغاز مهرماه در بخش تارم و روستاهای «انبوده» و «رودبار الموت» قزوین همراه با شادی کردن و نواختن دایره و سورنا و دهل انجام می‌شود و پیش از آن کسی حق چیدن انار ندارد. انار «سنگان» و انار «انبوده» مهم‌ترین محصولات باغی این منطقه است که شهرت جهانی دارد و به کشورهای خارجی نیز صادر می‌شود.

31 شهریور-جشن انگور، جشن شاندر

جشنی در آذربایجان غربی و در اواخر تابستان. در این جشن با شادی و بازی‌های گروهی، هر کس بهترین انگورهای تاکستان خود را برای انتخاب بهترین‌ها به مسابقه می‌گذارد.

(جمعه پایان تابستان) جشن خرمن، علم واچینی

جشنی است در گیلان و در یکی از جمعه‌های پایان تابستان، این جشن به مناسبت پایان درو محصول و سال زراعی برگزار می‌شود.