فرار مغزها 2 برابر درآمد نفتي به اقتصاد ايران زيان مي‌زند

يك كارشناس ارشد بانك جهاني با برشمردن ۶ روندي كه آينده تكنولوژي در ايران را رقم مي‌زند به فرار مغزها از ايران اشاره كرد و نوشت: هزينه فرار سالانه ۱۵۰ هزار متخصص از ايران معادل دو برابر درآمد نفتي اين كشور است.

به گزارش اعتماد، جولان عبدالخالق، كارشناس ارشد بانك جهاني طي گزارشي كه در پايگاه مجمع جهاني اقتصاد آن را منتشر كرده است به بررسي پتانسيل‌هاي بخش فناوري ايران پرداخته است. در دهه گذشته به دليل موضوع هسته‌اي، پتانسيل‌هاي اقتصادي ايران تحت‌الشعاع قرار گرفته است. ظرفيت‌هايي كه اگر تحقق يابد تعريف جديدي از داستان توسعه اقتصادي و سياسي خاورميانه و آسياي مركزي ارايه خواهد داد.

در اينجا مطلبي بسيار جالب توجه‌تر از موضوع هسته‌اي مورد بررسي قرار گرفته است. هزاران فناوري بي‌خطر كه اگرچه آرام آرام اما بطور قطع آينده ايران و احتمالا منطقه اطراف آن را تغيير خواهد داد. موضوعي جالب توجه است.

 با چشم‌انداز برداشتن تحريم‌ها، بخش فناوري تجاري ايران در چهار راه تاريخي قرار مي‌گيرد. حال كه دولت پشتيباني بي‌سابقه‌اي از خود در بالاترين سطح ارايه داده است ايران به خوبي مي‌تواند به كشوري پيشرو در حوزه‌هاي تكنولوژي و علمي منطقه تبديل شود.

 اما در دوراني كه ٦٠ درصد جمعيت ايران زير ٣٠ سال هستند نوآوري نمي‌تواند بدون آزادي اجتماعي تحقق يابد. در همين راستا پارادوكس قابليت‌هاي تلنولوژيكي و علمي ايران شكل مي‌گيرد. در ادامه روندهايي كه آينده اين حوزه را شكل مي‌دهد، مورد بررسي قرار گرفته است:

 هزينه‌هاي دولتي در بخش تحقيقات

برنامه هسته‌اي ايران زيرمجموعه‌اي از يك مجموعه بزرگ‌تر هزينه‌هاي علمي دولت است. با وجود اينكه اين كشور زير فشار تحريم‌ها قرار داشت هزينه‌هاي موثري در ايجاد قابليت‌هاي ملي درزمينه‌هايي مانند نانوتكنولوژي و بيوتكنولوژي، تحقيقات سلول‌هاي بنيادي، ژنتيك، مهندسي شيمي، تحقيقات هوا فضا، كشاورزي، سيستم‌هاي ارتباطي ليزري، علوم كامپيوتر و الكترونيك و غيره به عمل آمده است.

 دولت براي سال ٢٠١٦ تا سال ٢٠٢١ توسعه تكنولوژي را در راس سه اولويت ملي خود قرار داده است. هنگامي كه تحريم‌ها برداشته شود و فضاي مالي دولت گسترش يابد، بودجه تحقيقاتي تا سال ٢٠٣٠ چهارصد درصد افزايش مي‌يابد و به ٤ درصد توليد ناخالص داخلي خواهد رسيد. چنانچه اين ارقام تحقق يابد ايران به خوبي در حوزه توسعه فناوري تجاري تبديل به رهبر منطقه‌اي خواهد شد.

 جلوگيري از فرار مغز ها

با وجود اينكه ايران جزو كشور‌هايي است كه بيشترين هزينه‌ها را براي آموزش مردم صرف مي‌كند هنوز صاحبان كسب و كاربراي استخدام كاركناني ماهر با سختي مواجهند.

سالانه ٢٠ درصد از هزينه‌هاي اجتماعي ايران در بخش آموزش هزينه مي‌شود به عبارتي بيش از يك دهه است كه ايران به طور ميانگين ٥/٤ درصد توليد ناخالص داخلي‌اش را در اين بخش هزينه كرده است. اين در حالي است كه سالانه ١٥٠ هزار متخصص از ايران مهاجرت مي‌كنند و اين امر هزينه‌اي دو برابر (بر اساس برخي برآورد ها) از آنچه از فروش نفت حاصل مي‌كند را بر دوش كشور مي‌گذارد.

ايجاد فضاي مناسب براي بازگشت ايراني‌هاي جوان يكي از اولويت‌هاي دولت روحاني است. حال با برداشتن تحريم‌ها و پيشرفت تكنولوژي شرايط براي برگشتن اين افراد مهيا خواهد شد.

 به كار‌گيري كارآفريني در سراسر جامعه

خلاقيت به طور عميقي ريشه در فرهنگ ايراني دارد اين در حالي است كه روحيه كار آفريني در آنها ديده نمي‌شود. در ديد مردم شغل‌هاي بخش دولتي همواره مطمئن‌ترين راه امرار معاش است.

 آوردن طيف گسترده‌اي از تحقيقات علمي به بازار ايران نياز به ريسك‌پذيري بيشتري دارد. اما تعداد اندكي از كارآفرينان طبقه پايين يا متوسط داراي شبكه‌هاي امنيت اجتماعي هستند تا در صورت شكست از آنها حمايت كند.

 در حال حاضر سازمان‌هاي غير دولتي محلي مانند انجمن كارآفريني ايران به اين موضوع پرداخته است و در اين راستا كمپين‌هاي آگاه‌سازي و سياست‌هاي حمايتي در جهت ايجاد فضاي مديريتي بهتر براي جوانان ايران فراهم آورده است. به اين ترتيب راه‌هايي فراهم آمده تا جوانان بتوانند در جهت پياده‌سازي ايده‌هاي تجاري خود قبل از آنكه تصميمات مهمي بگيرند راهنمايي شوند.

 اصلاحات بيشتر در جهت دستيابي به اينترنت

ايران در سراسر خاورميانه و آسياي مركزي بيشترين تعداد تلفن همراه و كاربران اينترنتي را به خود اختصاص داده است. اما جزو كشورهايي است كه كمترين قدرت را از لحاظ ديجيتالي در اختيار دارد.

از سويي سانسور‌ها و از سوي ديگر قيمت‌هاي بالا و كيفيت پايين خدمات ارتباطي باعث شده ارتباط كسب و كارها با مشتريان داخلي و خارجي دشوار شود. طي دو سال گذشته اين مشكل با صدور مجوز اينترنت نسل سوم و نسل چهارم برطرف شده است با اين حال اگر ايران بخواهد ظرفيت‌هاي تجاري نوآوري بخش تكنولوژي را به مرحله عمل در آورد اقدامات بيشتري مورد نياز است.

 ايجاد روايتي جايگزين

روشن است كه بخش فناوري ايران تمام عناصر لازم براي تبديل شدن به عنصر پيشرو جهاني را در اختيار دارد اما اين خود ايرانيان و رهبران آنها هستند كه تصميم مي‌گيرند راه سنتي يا برتري علمي را پيش بگيرند.