ایستگاه‌های راه‌آهن نمادی از میراث‌ فرهنگی ایران

از ایستگاه‌های راه‌آهن می توان با کمک بهره‌گیری از معماری ارزشمند بناهای ایستگاه‌های قدیمی ، بهره‌برداری اقتصادی و جذب گردشگر کرد.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، فرامرز پارسی محقق و پژوهشگر طرح حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن، مرمت‌کار و استاد دانشگاه در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی افزود : با شیوه‌ها و شگردهای مناسب گردشگری که در کشورهای موفق مرسوم است می توان گردشگران بی‌شماری را به ایران سرازیر و همچنین آنها را حفظ کرد.

پارسی افزود : بناهای راه‌آهن زیرساخت‌های گردشگری به شمار می‌رود و با سرمایه‌گذاری منطقی ، تجربه کشورهای موفق و مشاوران متبحر می‌توان این صنعت را حفظ و احیا کرد.

وی در بیان ویژگی‌های قطار گردشگری گفت : در جهان مرسوم است که گردشگر بلیتی را از مبدا تا مقصدی مشخص تهیه می‌کند و بر اساس زیرساخت‌های تامین شده همچون اقامتگاه ، کتابچه‌های راهنمای شهرها، روستاها، ابنیه تاریخی و مکان‌های گردشگری، امکان انتخاب برای گردشگران ایجاد می‌شود تا بتوانند برنامه سفر را خود تعیین کنند در این صورت برنامه زمان‌بندی شده و پرحجم به مسافران تحمیل نمی‎شود. بدین‌طریق راه‌آهن می‌تواند به رونق صنعت گردشگری کمک کند و سازمان گردشگری نیز با برنامه‌های خود به ایستگاه‌های راه‌آهن و افزایش مسافران رونق دهد.

پارسی ، جلوگیری از هرگونه مداخله مرمت آثار و ابنیه تاریخی را بدون مشاوره مرمت کار ، خواستار شد و اظهار داشت : ایستگاه‌های راه آهن و شبکه‌های حمل و نقل ریلی به عنوان نمادی از توسعه و تاریخ این سرزمین شایسته حفظ به روش‌های مرسوم در جهان است و هرگونه سهل انگاری در مورد آن را تاریخ به قضاوت می‌نشیند.

وی افزود : هرگونه مداخله غیرکارشناسانه و علمی در ایستگاه‌های راه آهن شهری، بین شهری و حتی شبکه‌های حمل و نقل ریلی می‌تواند به تخریب بخشی از تاریخ سرزمین ایران ختم شود و اگر مدیران ارشد مرمت بناهای راه‌آهن را در دستور کار خود قرار دهند می‌توان در یک دهه تمامی بناهای راه‌آهن را مرمت کرد.

وی با اعلام این خبر که دولت برنامه حفظ و مرمت ایستگاه‌های راه‌آهن کشور را با مستندسازی ابنیه این حوزه آغاز کرده است ، گفت : مرمت ابنیه راه‌آهن در گام دوم و پس از مستندسازی به اجرا در می‌آید.

پارسی با بیان اینکه حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفت ،

اظهار داشت : در دهه اخیر تخریب‌ها و آسیب‌های جدی ، اعمال مدیریت غیرکارشناسانه و گاهی سلیقه‌ای ؛ برخی از ایستگاه‌های راه‌آهن را به نام توسعه در معرض نابودی قرار داد.

پارسی با بیان موافقت وزارت راه و شهرسازی و شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران برای مستندسازی ایستگاه‌های راه‌آهن گفت: قرار است شرکت راه‌آهن به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت راه و شهرسازی مرمت ابنیه خطی را در دستور کار قرار دهد.

وی افزود : ایستگاه‌های راه‌آهن از بدو ساخت و بهره‌برداری به عنوان نمادی از توسعه و زندگی تکنولوژیک تا به امروز دستخوش تغییر و تحولات سریعی بوده است که ورود سایر وسایل حمل و نقلی، اشتباهات مدیریتی در دوره‌های مختلف و سهل‌انگاری موجب شد برخی از این میراث در معرض نابودی قرار گیرد.

پارسی گفت :‌ با تدبیر مدیران ارشد و موافقت وزیر راه و شهرسازی حفظ ایستگاه‌های راه آهن به عنوان سرمایه ملی اولویت مسئولان شده است و در مراحل مختلفی مستندسازی‌های ایستگاه‌های راه‌آهن و شبکه‌های حمل و نقل ریلی به صورت سلسله کتاب‌هایی منتشر خواهد شد.

به گفته وی ، ورود فناوری به شهرها از طریق راه‌آهن انجام می شود و بخشی از مفهوم زندگی

تکنولوژیک ما مرهون حمل و نقل ریلی و آغاز به کار این شبکه‌‌هاست که در تمامی نقاط جهان یکی از نمادهای توسعه شهری به شمار می‌رود.

وی افزود : در اجرای گام نخست حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن و مستندسازی، معماران و پرداختن به شخصیت آنها نیز بخشی از تاریخ‌نگاری‌هاست ، زیرا ابنیه به جای‌مانده جزو آثار ماندگاری است که در تاریخ ایران ثبت می‌شود.

پارسی در انتقاد از وضعیت موجود اظهار داشت : ابنیه ایستگاه‌های راه‌آهن به عنوان بخشی از آثار ماندگار کشور در چند دهه اخیر مورد آسیب قرار گرفت و مدیران نیز با تصمیم‌های اشتباه که بخش عمده‌ای از آن محصول کم‌دانشی و سهل‌انگاری بود آسیب جدی به ساختمان‌ها و ابنیه وارد کردند.

محقق و پژوهشگر ابنیه ایستگاه‌های راه‌آهن افزود : قدم نخست در فرآیند مرمت، مستندسازی و قدم دوم نیز مرمت است و بر همین اساس نیز می‌توان با مستندسازی‌ها و مرمت‌های مناسب به آسیب‌شناسی دقیقی که هم جنبه‌های کیفی و هم کمی را مدنظر قرار می‌دهد، دست پیدا کرد.

وی افزود : با توجه به اینکه مستندسازی همه ایستگاه‌ها کار دشوار و هزینه‌بری است و همچنین تخصیص بودجه در این شرایط مستلزم واقع‌بینی و درک شرایط اقتصادی موجود است ‌، قدم نخست را با چند منطقه و انتشار کتاب در این حوزه‌ها اغاز می‌کنیم تا در سال‌های متوالی در تمام ایران به نتیجه برسند.

پارسی گفت : مستندسازی‌ها به صورت مرحله‌ای و با اولویت‌بندی انجام شده است و شامل ابنیه و راه‌ها در پهلوی اول، پهلوی دوم و دوران معاصر می‌شود و همچنین پیش‌بینی شده است در هشت سال این کتاب به سرانجام برسد و مرمت بناها نیز با موافقت شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران شروع خواهند شد.

پارسی گفت : بسیاری از ایستگاه‌های راه‌آهن نیز دستخوش تخریب‌های ناشی از مدیریت‌های دوره‌ای مدیران خود شده است در حالی که این قبیل از اشتباهات با حضور مشاوران و مرمت‌کاران می‌توانست اتفاق نیفتد ، زمانی که ساختمان‌هایی از جنس سنگ و آهک، نمایی سنگی به خود گرفت و با ساختمان‌های میراثی برخورد غیرفنی صورت گرفت ، تخریب‌ها آغاز شد.

معماری منحصر بفرد ایستگاه‌های راه‌آهن حفظ شود

معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران ‌ با اشاره به معماری منحصر بفرد ایستگاه های راه آهن گفت :‌ ایستگاه های تاریخی راه آهن باید ، احیا ، ‌حفظ و نگهداری شود.

محمدسعید ایزدی اظهار داشت : متاسفانه در سال‌های اخیر تغییر و تحولاتی به نام توسعه به ایستگاه‌ها تحمیل و باعث تخریب معماری برخی از آن ایستگاه ها شده است.

ایزدی افزود : با توجه به ظرفیت‌های هر یک از ایستگاه‌ها برای توسعه و رفع نیازهای شهری و وضعی که این بافت‌ها دارد ، به برنامه‌ریزی مجدد نیازمند است تا از آن استفاده‌ای بهینه شود.

وی با اشاره به ضرورت توجه به نقش این مراکز در رابطه با بافت پیرامونی آن گفت : بیشتر این ایستگاه‌ها در منطقه‌ای از شهر واقع شده که اطرافش بافت فرسوده است و ما می توانیم با تغییر فضای عملکردی آن شاهد تاثیرگذاری بر بافت پیرامونی هم باشیم.

ایزدی با بیان اینکه در جهان چنین ایستگاه‌هایی به عنوان ایستگاه‌های چندمنظوره شناخته می‌شود، اظهار داشت : در این شرایط است که ادبیات بازآفرینی- نوسازی به بحث ایستگاه‌های راه‌آهن پیوند می‌خورد ، بنا بر این برنامه‌ریزی و طراحی مجدد ایستگاه‌های راه آهن باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود : بعد از طرح این موضوع در شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ، این ویژگی‌ها در قالب طرحی برای مقام عالی وزارت راه و شهرسازی ارسال شد که مورد استقبال هم قرار گرفت. همچنین برای اجرایی شدن طرح ، قرار شد کمیته مشترکی متشکل از شرکت عمران و بهسازی و راه‌آهن تشکیل شود.

ایزدی گفت : بهسازی و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن پیگیری خواهد شد و شناسایی ایستگاه‌های راه‌آهنی که می‌تواند حفاظت شود و برنامه‌ریزی مجدد اراضی چندین ایستگاه راه‌آهن را در دستور کار داریم.

وی تاکید کرد : اجرای طرح‌های ایستگاه‌های چند منظوره را برای چند ایستگاه به عنوان طرح نمونه و همچنین اجرای برنامه جامع را برای تمامی ایستگاه‌ها در نظر داریم که اجرای این برنامه‌ها منوط به همکاری شرکت راه آهن با شرکت عمران و بهسازی شهری ایران است.

ایزدی افزود : در گام نخست مسئولان باید بپذیرند که گنجینه‌ای دارند و این گنجینه باید به عنوان میراث حفظ شود . از آنجایی که مسئولان و متولیان امر در دولت‌های پیشین تغییرات جدی و نه چندان خوشایندی را در ایستگاه‌ها ایجاد کردند ؛ شرکت عمران و بهسازی شهری ایران آمادگی خود را برای همکاری با راه آهن اعلام کرده است تا این طرح به سرانجام برسد.

ایزدی گفت : گام دوم، تحلیل برنامه‌های مشترک است؛ بدین‌معنا که با مسئولان شرکت راه‌آهن همکاری و برنامه‌ریزی مشترک داشته باشیم و گام سوم نیز اجرای مشترک طرح‌های مصوب شده در کمیته مشترک از سوی شرکت راه آهن است؛ به عنوان نمونه امیدواریم اگر مصوب شد بخشی از اراضی به نفع شهر در اختیار فضای شهری قرار بگیرد.

ایزدی با بیان اینکه در حال‌حاضر، راه‌آهن تهران در فضایی 180 هکتاری قرار دارد که بخش عمده‌ای از آن بافت فرسوده است ،‌گفت : اگر بخشی از این مساحت به مناطق جوادیه و شوش واگذار شود شاهد تغییر و تحولات مثبتی خواهیم بود.

وی افزود ، از آنجاکه ایستگاه‌های راه‌آهن جزو میراث ملی معاصر است ، درخواست کمیته مشترک با ارگان‌ها و سازمان‌های مرتبط در صورتی موثر خواهد بود که طرح با همکاری شرکت عمران و بهسازی و همچنین راه آهن به اجرا برسد.

ایزدی با اشاره به اینکه تفکیک شهری و غیرشهری بودن ایستگاه‌ها ضروری است ، گفت : اگر بتوانیم با همدلی در رسیدن به این اهداف به وزارت راه و شهرسازی کمک کنیم ، گام بزرگی برداشته ایم  و امید است با گفتگوهای مشترک میان شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و شرکت راه‌آهن شرایطی را فراهم آوریم تا ایستگاه‌های ماندگار، تاریخی و ارزشمند کمتر آسیب و صدمه ببیند و فضاهای شهری را گسترش دهیم.

ایستگاه‌های راه‌آهن شان و منزلت شهری پیدا کرده ‌است

عضو انجمن مفاخر معماری ایران با تاکید بر لزوم ارائه تعریفی جامع از شهر و ارتقای کیفیت فضای شهری گفت : تغییر کاربری بافت پیرامونی ایستگاه‌های راه آهن نیز باید اولویت مسئولان شود.

اسکندر مختاری در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه‌و‌شهرسازی، در مورد لزوم حفظ و احیای ایستگاه‌های راه آهن و اهمیت توجه بیشتر مسئولان به میراث ‌معاصر اظهار داشت : میراث معماری معاصر از اجزا و عناصر گوناگونی تشکیل‌شده که بخشی از آنها ایستگاه‌های راه‌آهن است.

عضو انجمن مفاخر معماری ایران ایستگاه‌های راه‌آهن را میراث معماری معاصر و میراث شهری شهروندان دانست و در ادامه بیان کرد: بخشی از زندگی شهروندان معطوف به فضاهای ایستگاه راه‌آهن شهری شده است. بعد از اینکه شهرها توسعه پیدا کردند ایستگاه‌های راه‌آهن در کنار شهرها ایجاد و به تدریج وارد بافت شهری شد و از حاشیه به متن نقل‌مکان کرد. انتقال ایستگاه‌ها از حاشیه به متن جایگاه جدیدی را برای آنها تعریف و آن‌ها را تبدیل به فضاهایی کرد که علاوه بر عملکرد نقل و انتقالی، باعث استقرار نوعی کاربری خاص از جمله مسافرخانه‌ها، بازارچه‌ها و انواع خدماتی که یک مسافر در طول سفر به آن نیازمند است در اطراف ایستگاه‌ها شد؛ بدین معنا ایستگاه‌های راه‌آهن شان و منزلت شهری پیدا کردند.

این عضو انجمن مفاخر معماری ایران با مقایسه ایستگاه‌های راه آهن ایران با سایر نقاط دنیا توضیح داد: مسئولان در اکثر نقاط دنیا به تدریج به این نتیجه رسیدند که باید به ایستگاه‌های راه‌آهن نگاهی مجدد داشته باشند. این نگاه مجدد شامل نگهداری و حفاظت ایستگاه‌ها می‌شود اما از سوی دیگر ایستگاه‌هایی که محل رفت و آمد مردم است باید با تغییر کاربری به خصوص با رویکردهای فرهنگی مورد توجه مجدد قرار بگیرد.

وی با تقدیر از توجهی که این روزها وزارت راه و شهرسازی به احیا و حفظ معماری ایستگاه‌های راه آهن داشته است ، اظهار داشت : مسیر ایستگاه‌ها نیز از جمله مسایلی است که باید مورد بازبینی قرار گیرد و به عنوان فضای شهری شناخته و معرفی شود.

مختاری در واکنش به سخنان اخیر محمدسعید ایزدی معاون عمران و بهسازی شهری ایران مبنی بر افزودن بافت پیرامونی ایستگاه‌های راه‌آهن به فضای شهری گفت: ضروری است از فضاهای گسترده‌ای که در پیرامون ایستگاه‌های راه‌آهن از جمله راه آهن تهران وجود دارد در جهت خدمت‌رسانی به شهر استفاده شود تا قادر به ارائه تعریفی جامع از آینده فردای شهر خود باشیم.

وی با بیان اینکه ایستگاه‌های راه‌آهن نیازمند نگاهی جامع به خود است، گفت: با در نظر گرفتن این نکته که ایستگاه‌های راه‌آهن و اراضی اطراف آن پتانسیلی برای ارتقای کیفیت فضای شهری محسوب می‌شود باید نگاهی متفاوت به آن‌ها داشت و به ساخت مکمل آنها نیز اندیشید.

مختاری با اشاره به نقش دروازه‌ای ایستگاه‌های راه‌آهن تاکید کرد: برای بسیاری از شهروندان خروج از ایستگاه‌های راه‌آهن به معنای ورود به شهری دیگر است؛ بنابراین این فضا باید با شهر نسبتی داشته باشد و اگر این فضاها آشفته و به هم ریخته باشد نمایانگر بهم ریختگی و آشفتگی شهر است و اگر این فضاها نظام‌مند، ایمن و متناسب با حضور و مکث عابران باشند ،دروازه‌ای برای عبور و مرور دو شهر محسوب می‌شود.

 ایستگاه‌های راه‌آهن نمادی از میراث‌فرهنگی کشور

مدیرکل سابق مرکز آموزش و تحقیقات راه‌آهن با تاکید بر اهمیت ایستگاه‌های بین راهی و حفظ آنها گفت: شرکت راه‌آهن توان حفظ ایستگاه‌هایش را دارد و حفظ بناها در دستور کار است.

سیدمحمدسادات حسینی در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره اقدامات این مرکز در دوره‌های قبل برای ثبت برخی از ایستگاه‌های راه‌آهن در فهرست آثار ملی سازمان ‌میراث ‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اظهار داشت : ایستگاه‌های راه‌آهن از قابلیت‌های فراوانی برخوردارند تا به عنوان آثاری که نمادی از میراث‌فرهنگی به شمار می‌روند ،‌محافظت شوند.

به گفته مدیر سابق مرکز آموزش و تحقیقات راه‌آهن قدمت راه‌آهن و ایستگاه‌های آن کمتر از 100 سال است اما با توجه به اهمیتی که برخی از آنها داشته  است و دارند نگهداری و حفظ بناهای آنها در دستور کار مدیران ارشد راه‌آهن بوده است.

حسینی تاکید کرد : مدیران ارشد راه‌آهن به دنبال این موضوع هستند که ایستگاه‌های ارزشمند راه‌آهن را حفظ و مرمت کنند.

حسینی یادآورد شد : راه آهن همواره حفظ ایستگاه‌های قدیمی را در دستور کار خود داشته است و این مسئله هم اکنون نیز یکی از دغدغه‌های مدیران‌ ارشد و معاونان این شرکت به شمار می‌آید.

وی افزود : همان طور که از نام راه‌آهن برمی‌آید این شرکت به عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه‌ وزارت راه و شهرسازی وظیفه و کارکرد حمل و نقلی را به عهده دارد و باید بتواند به وظیفه خود پایبند باشد ، در عین‌حال این شرکت به بناهای قدیمی با معماری خاص خود نیز اهمیت می‌دهد زیرا جذابیت‌های موجود ایستگاه‌های بین‌راهی حمل و نقلی تاثیر بسزایی در معرفی فرهنگ و میراثی که متعلق به این سرزمین است ، دارد.

آمادگی سازمان میراث فرهنگی برای مرمت ایستگاه های راه آهن

مدیرکل ثبت‌ آثار، حفظ و احیای میراث‌معنوی و طبیعی سازمان میراث‌فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ضمن اعلام آمادگی برای همکاری با راه‌آهن با هدف ثبت ایستگاه‌های میراثی و مرمت آنها تاکید کرد: میراث راه‌آهن باید حفظ شود.

فرهاد نظری درباره ایستگاه‌های میراثی که در دفتر ثبت‌ آثار، حفظ و احیای میراث‌ معنوی و طبیعی سازمان میراث‌ فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ثبت رسیده ‌است ، گفت: به عنوان نمونه ایستگاه‌های شماره یک سیستان ، ورسک و گدوک اشاره ثبت شده و نمونه‌های دیگری برای ثبت در دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در دست بررسی است.

نظری تاکید کرد: برنامه ما ثبت ایستگاه‌هایی است که وی‍ژگی‌های میراث‌فرهنگی دارد و از معماری خاصی برخوردار است.

وی درباره همکاری سازمان میراث فرهنگی و شرکت راه‌آهن گفت : این آمادگی وجود دارد تا با راه آهن برای ایستگاه‌هایی که قابلیت میراثی دارد همکاری کنیم و در زمینه حفظ و بهسازی ایستگاه‌های راه‌آهن واجد ارزش کار را پیش ببریم.

وی با بیان اینکه راه‌آهن باید میراث خود را حفظ کند ، اظهار داشت : این آمادگی وجود دارد در ثبت ایستگاه‌های راه‌آهن که قدمت دارد و جزو میراث ما به حساب می‌آید، قدمی جدی برداریم.

 بافت اطراف ایستگاه های راه آهن ، آخرین نفس های تهران

رئیس هیئت مدیره انجمن مفاخر معماری ایران با ساختمان سازی در بافت اطراف ایستگاه‌های راه آهن تهران مخالفت کرد و گفت : بهتر است این بافت به فضای سبز تبدیل شود.

سید علیرضا قهاری در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ، با بیان اینکه بافت قدیمی ایستگاه‌های راه آهن نیازی به کوچک‌سازی و ازدحام به آن معنا که به بافت شهری افزوده شود، ندارد ، افزود : اگرچه در برخی از ایستگاه‌ها ، این بافت فرسوده است، اما اینکه فضا را به بافت شهری اختصاص دهیم ، کاری شایسته ای برای معماری و شهرسازی انجام نداده ایم.

به گفته این کار‌شناس معماری، بخش وسیعی از بافت اطراف ایستگاه‌های راه آهن ، زمین‌های دولتی است و اگر چه ساختمان سازی درآن درآمد برای دولت درآمد اقتصادی ایجاد می کند ، اما دولت موظف است از این فضا‌ به طور شایسته محافظت کند.

رئیس انجمن مفاخر معماری ایران تاکید کرد: در صورتیکه این فضا به پیشنهاد مسئولان و دست اندرکاران به بافت شهری افزوده شود ، آخرین نفس‌های شهری را از کلانشهری مانند تهران گرفته ایم.

رئیس هیات مدیره انجمن مفاخر معماری ایران با اشاره به پیشنهادی که به تازگی برای تبدیل زندان اوین به بوستان  مطرح شده است نیز اظهار داشت : علت تراکم بیش از اندازه در تهران ، تخصیص زمین‌های آزاد دولتی به مسکن بود، به عبارتی خود دولت با کمک بخش خصوصی به شلوغی تهران دامن زد در حالی که می‌توانست‌‌ همان فضا‌ را به ساخت فضای سبز و مراکز فرهنگی اختصاص دهد.

وی تاکید کرد: آخرین نفس‌های تهران با از دست‌دادن زمین‌های وسیعی که در اختیار دولت ، شهرداری و ارگان‌های شهری قرار دارد و تبدیل آن به ساختمان ، گرفته می‌شود؛ یعنی‌‌ همان بلایی که بر سر باغ های تهران آمد.

قهاری گفت: در زمان‌های مختلف بی‌ضابطه و باضابطه ساخت و ساز کردیم و اکنون که دیگر جای نفس‌کشیدن در این شهر نمانده است ، به فکر انتقال پایتخت افتاده ایم اما دستگاه‌های مجری و نه مردم عادی ، تهران را به شرایط فعلی رساند.

 هدف شرکت راه‌آهن حفظ هویت ایستگاه‌ها با حداکثر کارایی است

معاون فنی و زیربنایی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر حفظ معماری راه‌آهن در ایستگاه‌های شهری و بین‌راهی گفت : هدف ما حفظ معماری راه‌آهن با حداکثر ایمنی است.

سعید محمدزاده در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره اهمیت و ضرورت توجه به ایستگاه‌های میراثی راه‌آهن گفت: با وجود توسعه شبکه‌های ریلی و به روز شدن در این زمینه به معماری ایستگاه‌های راه‌آهن توجه ویژه‌ای داریم.

محمدزاده با اشاره به اهمیت معماری ایرانی و افزایش مسافران و گردشگران در سال‌های اخیر ، معماری ایستگاه‌های راه‌آهن را در شهرهای مختلف ،‌ارزشمند خواند و افزود : قرار نیست معماری ایستگاه‌های راه آهن را فدای توسعه کنیم.

وی با ارائه نمونه‌های ارزشمند معماری در ایستگاه‌های راه‌آهن همچون تهران ، تبریز و اصفهان ؛ برنامه‌های آتی این شرکت را ایجاد تغییر در حرکت مسافران دانست و گفت : تسهیل حرکت مسافران از برنامه‌های ماست و همچنین تصمیم داریم با بهره‌گیری از ایستگاه‌های شرقی و غربی پاسخگوی مسافران شهرهای حومه‌ای نیز باشیم.

معاون فنی و زیربنایی راه‌آهن برای تحقق برنامه‌های این شرکت به حضور مشاوران باتجربه اشاره کرد و گفت: در حال مذاکره با چندین مشاور باتجربه ایرانی و خارجی هستیم تا علاوه بر حفظ معماری بناهای راه آهن بتوانیم در مسائل فنی اقدامات علمی را در محوریت کار قرار دهیم.

وی در تشریح نقش و توان مشاوران خارجی در احیای معماری ایرانی به تجارب فنی این مشاوران اشاره کرد و افزود : در معماری ایرانی از مشاوران ایرانی و برای توسعه ترمینال‌ها و مسایل فنی از تجارب مشاوران خارجی و داخلی بهره می‌بریم.

به گفته وی ، ترمینال‌های موجود و قدیمی شناسایی شده است و قرار نیست در معماری ایستگاه‌ها خللی ایجاد شود.

محمدزاده با تاکید بر حفظ و احیای معماری ایستگاه‌های راه آهن به همکاری‌های آتی با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشاره کرد و اظهار داشت : اگر بخواهیم در سازه ‌و ساختمان‌های ایستگاه‌ها تغییراتی ایجاد کنیم باید از تمام تجربه‌های سازمان‌های دخیل چون سازمان میراث فرهنگی و سایر نهادهایی که در این زمینه فعالند ، بهره مند شویم.

ایستگاه‌های راه‌آهن میراث شهری شهروندان و معماری معاصر

عضو انجمن مفاخر معماری ایران ایستگاه‌های راه‌آهن را میراث معماری معاصر و میراث شهری شهروندان دانست و گفت : بخشی از زندگی شهروندان معطوف به فضاهای ایستگاه راه‌آهن شهری شده است.

اسکندر مختاری در مورد لزوم حفظ و احیای ایستگاه‌های راه آهن گفت : میراث معماری معاصر از اجزا و عناصر گوناگونی تشکیل‌شده  که بخشی از آن ایستگاه‌های راه‌آهن است.

مختاری افزود:‌ پس از توسعه شهرها ایستگاه‌های راه‌آهن در کنار آن ایجاد و به تدریج وارد بافت شهری شدند و از حاشیه به متن نقل‌ مکان کردند. انتقال ایستگاه‌ها از حاشیه به متن جایگاه جدیدی را برای آنها تعریف و آن‌ها را تبدیل به فضاهایی کرد که علاوه بر عملکرد نقل و انتقالی ، باعث استقرار نوعی کاربری خاص از جمله مسافرخانه‌ها ، بازارچه‌ها و انواع خدماتی که یک مسافر در طول سفر به آن نیازمند است در اطراف ایستگاه‌ها شدند ؛ بدین معنا ایستگاه‌های راه‌آهن شان و منزلت شهری پیدا کردند.

این عضو انجمن مفاخر معماری ایران با مقایسه ایستگاه‌های راه آهن ایران با سایر نقاط جهان ،‌اظهار داشت : در اکثر نقاط جهان به این نتیجه رسیدند که باید به ایستگاه‌های راه‌آهن نگاهی مجدد داشته باشند و این نگاه شامل نگهداری و حفاظت ایستگاه‌ها می‌شود اما از سوی دیگر ایستگاه‌هایی که محل رفت و آمد مردم هستند باید با تغییر کاربری به خصوص با رویکردهای فرهنگی مورد توجه مجدد قرار بگیرند.

مختاری گفت: ضروری است از فضاهای گسترده‌ای که در پیرامون ایستگاه‌های راه‌آهن از جمله راه آهن تهران وجود دارد در جهت خدمت‌رسانی به شهر استفاده شود تا بدین‌ وسیله قادر به ارائه تعریفی جامع از آینده شهر خود باشیم.

وی با بیان اینکه ایستگاه‌های راه‌آهن نیازمند نگاهی جامع به خود هستند ، ‌افزود : ایستگاه‌های راه‌آهن و اراضی اطراف آن پتانسیلی برای ارتقای کیفیت فضای شهری محسوب می‌شوند و باید نگاهی متفاوت به آن‌ها داشت و نسبت به ساخت مکمل آنها نیز اندیشید.

مختاری با اشاره به نقش دروازه‌ای ایستگاه‌های راه‌آهن تاکید کرد : برای بسیاری از شهروندان خروج از ایستگاه‌ها به معنای ورود به شهری دیگر است ؛ بنابراین این فضا باید با شهر نسبتی داشته باشد. اگر این فضاها آشفته و به هم ریخته باشد نمایانگر بهم ریختگی و آشفتگی شهر است و اگر به عکس این فضاها نظام‌مند، ایمن و متناسب با حضور و مکث عابرین باشند دروازه‌ای برای عبور و مرور دو شهر محسوب می‌شود.

 حفظ ایستگاه‌های راه‌آهن در گرو همکاری‌های چندجانبه

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اهمیت توسعه شبکه‌های ریلی به عنوان اولویت نخست وزارت راه و شهرسازی گفت: حفظ ایستگاه‌های راه‌آهن قدیمی اهمیت بالایی دارد و توسعه هیچگاه به معنای تخریب میراث گذشته و معاصر نیست.

محمدرضا محسنی‌ثانی درباره سیاست‌ها و پیگیر‌ی‌های مجلس‌ شورای‌ اسلامی برای حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن اظهار داشت: گسترش و توسعه خطوط ریلی به عنوان نیاز ضروری فعلی کشور و با هدف ارتقای سطح زیرساخت‌هاست و باید شرایطی را به وجود آورد تا زیرساخت‌ها بتوانند پاسخگوی نیاز فعلی باشند.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی افزود: در شرایط فعلی یکی از زیرساخت‌های مهمی که برای توسعه در ابعاد مختلف باید مورد توجه قرار بگیرد توسعه اقتصاد ریلی است که برای ما به لحاظ جایگاه اقتصاد ریلی کشور در منطقه و ارتباط با سایر کشورها اهمیت بسیاری دارد.

نماینده مردم سبزوار، خوشاب، جوین و جغتای در مجلس شورای اسلامی گفت : توسعه به مفهوم تخریب نیست و ضرورت توسعه ، حفظ همه آن چیزهایی است که از گذشته به ما رسیده است و می‌توان با حفظ ایستگاه‌‌ها به عنوان سرمایه‌ و میراث معاصر به توسعه شبکه‌های ریلی توجه بیشتری داشت.

وی طرح حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن را منوط به فعالیت‌ها و اقدامات وزارت راه و شهرسازی دانست و افزود: وظیفه مهم برعهده وزارت راه و شهرسازی است و همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز می‌تواند موثر باشد و مسئولان محلی همچون نمایندگان دولت در استان‌ها ، استانداران و دستگاه‌های مرتبط با آنها نیز در این همکاری سهیم هستند.

توسعه ایستگاه های راه آهن با حفظ الگوی ساخت

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی درباره همکاری ایران با کنسرسیوم بزرگ فرانسوی برای بازسازی ایستگاه‌های راه‌آهن تهران، قم و مشهد گفت: توسعه ایستگاه‌های راه‌آهن به معنای دست‌کاری در الگوی ساخت آنها نیست و اطمینان داریم فرانسه ایستگاه‌های راه‌آهن را با الگوهای جدید نوسازی می‌کند.

پیروز حناچی در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ضمن ابراز خرسندی از قراردادی که به منظور توسعه شبکه‌های ریلی با شرکت فرانسوی ارپ منعقد شد ، اظهار داشت : مشکل این است که ایستگاه‌های موجود راه‌آهن را ارزش به حساب نمی‌آورند و در توسعه آنها به دنبال تغییرات کلی می‌روند یعنی یا کنار ایستگاه‌های موجود ، ساختمان‌های جدید احداث می‌کنند یا زمینه ایجاد تغییر و تحولات بنیادین را در ایستگاه‌ها فراهم می‌آورند.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: برخی از ایستگاه‌های راه‌آهن ایران نمونه‌های منحصر به‌ فرد جهانی است که باید در حفظ و احیای آنها کوشید.

حناچی گفت: حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن موضوع مهمی بود که ما از ابتدا به دنبال آن و یکی از پیشنهاد دهندگان اصلی این موضوع نیز بودیم. پیش‌تر در چندین پایان‌نامه و تحقیق دانشگاهی نیاز به اطلاعاتی درباره راه آهن تبریز داشتیم که متاسفانه موفق نشدیم از راه آهن کسب کنیم ، از آن جهت که سیاست‌های آنها ارزش‌گذاری به ایستگاه‌های موجود نیست و ما معتقدیم توسعه به معنای دستکاری بی ضابطه ایستگا‌ه ها نیست.

دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی افزود: امضای قرارداد بین شرکت راه‌آهن با شرکت فرانسوی ارپ از اقدامات خوبی است که می‌تواند در انتقال تجارب بین‌المللی برای حفظ سرمایه‌های ملی موثر باشد. همچنین در بین ممالک پیشرو در این زمینه ، فرانسوی‌ها سابقه خوبی دارند و می‌توانند در توسعه ایستگاه‌های راه آهن با همکاری وزارت راه و شهرسازی نقش مثمرثمری ایفا کنند. همچنین این اطمینان وجود دارد که فرانسه ایستگاه‌های راه‌آهن را با الگوهای جدید نوسازی می‌کند.

وی گفت : برای موفقیت و داشتن حرف‌های نو باید به مرزهای علم نزدیک شویم و انتظار و تلاش‌ها برای حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن به عنوان بخش مهمی از شبکه‌های حمل و نقل ریلی هم اکنون در دستور کار مسئولان قرار دارد.

ضرورت توجه به معماری بومی در ساخت و مرمت ایستگاه‌های راه‌آهن

کارشناس شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور گفت : ایستگاه‌های راه‌آهن باید با نگاهی به معماری بومی هر شهر و مصالحی که در ساخت‌وساز هر منطقه استفاده می‌شود مرمت و ساخته شود تا عامل گسیختگی فرهنگ معماری اطراف خود نباشد.

علیرضا احمدی در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی گفت : شبکه راه‌آهن اگرچه حدود 100 سال در ایران قدمت دارد اما اتصال آن به اغلب شهرها ، پدیده جدیدی است و ‌راه‌آهن ایران در ابتدای تاسیس کمترین ارتباط را با مناطق شهری داشت و صرفا دریای خزر را از قائمشهر به بندر خرمشهر در جنوب غربی ایران و حاشیه خلیج فارس متصل می کرد.

احمدی افزود : کارکرد ابتدایی این شبکه ریلی در وهله اول نظامی و سپس تجاری بود ، یعنی فقط با هدف حمل سپاه و ادوات نظامی بین دو آبراه شمالی و جنوبی ایران و بیشتر با هدف حمل کالاهای تجاری بین این دو آبراه تاسیس شده بود اما به مرور اهمیت حمل و نقل ریلی و اتصال آن به شهرهای پرجمعیت مانند تهران، تبریز، مشهد،  مشخص شد و خطوط ریلی ایران توسعه یافت.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نیز برخی از شهرهای ایران در غرب و شرق کشور به شبکه ریلی دسترسی ندارند ، اظهار داشت : قدمت زندگی شهری در اغلب مناطق جمعیتی بسیار بیشتر از تاریخچه اتصال به شبکه‌ریلی است.

احمدی با اشاره به اینکه هر شهری فرهنگ و معماری خاصی دارد که با بافت جمعیتی، اقلیمی و فرهنگی آن منطقه همخوانی دارد ،‌ افزود : ساختمان ایستگاه‌های راه‌آهن نیز در حاشیه شهرها نباید از این قانون مستثنی باشد یعنی در ساخت و مرمت آنها باید از مصالح بومی هر منطقه و فرهنگ معماری آن بهره گرفت تا بافت معماری منطقه لطمه نبیند.

وی افزود: در ساخت ایستگاه راه‌آهن برای هریک از شهرها و روستاها باید اصولی را مورد توجه قرار دهیم تا با معماری روستاها و محلات این خطه بیگانه نباشد.

نوسازی ، شرط ماندگاری شبکه‌های حمل و نقل ریلی

مشاور مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران معتقد است: همکاری میان نهادهای مختلف فنی و مدیریت شهری برای احیای ایستگاه‌های راه‌آهن ضروری است.

حمیدرضا سپهری درباره تفاوت دیدگاه مرمت‌کاران با مسئولان شهری در حفظ و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن و اهمیت توجه به اصول نوسازی در این ابنیه، اظهار داشت : حفظ و احیای آثار باقیمانده از گذشته و حتی دوران معاصر مسئولیتی بر دوش همگان است و نمی‌توانیم در مقابل آنچه که از گذشته با صرف سرمایه ملی برای ما به ارث رسیده است بی‌تفاوت یا شاهد تخریب تدریجی آن باشیم.

وی اظهار داشت : گاهی این تفاوت دیدگاه بین مرمت‌کاران و مدیران‌شهری باعث انحرافاتی در نقش ایستگاه‌های راه‌آهن می‌شود که ممکن است با هویت اصلی این ابنیه در تضاد باشد.

مشاور مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران افزود : سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای اگرچه در حیطه حمل و نقل جاده‌ای مسئولیت دارد ، اما در اجرای طرح نوسازی ابنیه حمل و نقل نقش به سزایی ایفا می‌کند زیرا راه‌ها و شریان‌هایی که این سازمان ایجاد می‌کند از کنار ساختمان‌های قدیمی رد شده‌ است و به همین خاطر تعامل با راهداری در طرح حفظ و احیای ایستگاه‌ها و شبکه‌های ریلی بسیار مهم است.

وی گفت : تعامل نهادهای مختلف و اجرای کامل طرح حفظ و احیای ایستگاه‌ها و شبکه‌های ریلی ، خرابه‌هایی را که به علت بی‌توجهی و برخی اوقات کم‌دانشی عده‌ای در مقاطعی از تاریخ ، محکوم به فنا بوده‌ است ، زنده می‌کند.

سپهری با اشاره به تفاوت دیدگاه‌ها در ایران و خارج از کشور نسبت به میراث و آثار فرهنگی و تاریخی به جای مانده از دوران گذشته و معاصر یادآوری کرد : سنگ‌ها، ساختمان‌ها و حتی راه‌ها شاید به خودی خود ارزش محسوب نشود اما میراث گذشته از آنجایی‌که بازگوکننده بخشی از هویت تاریخی یک سرزمین است اهمیت دارد و تولد راه‌آهن با نگاه خاص مهندسی خود که علاوه بر نظم به اقلیم و شرایط نیز نظر داشته ، گویای تاریخ گذشته بر خود است.

سپهری تاکید کرد : همه تلاش ها باید به منظور ضمانت از شبکه‌های حمل و نقلی ، ساختمان و راه‌ها باشد و نوسازی و مرمت روش مناسبی برای ضمانت راه‌هاست.

مشاور شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با تاکید بر داشتن زبان مهندسی بناهای تاریخی و معاصر راه‌آهن گفت: شبکه‌های حمل و نقل ریلی به مراتب بهتر از فرودگاه‌ها احداث شدد و زبان گویای مهندسی معرف بیشتر آنهاست؛ گرچه بعدها و در دوران معاصر ، مرمت‌ها و نوسازی‌های غیر اصولی با نام توسعه ماندگاری آنها دستخوش تغییر شد.

سپهری ، ساختمان‌های قدیمی‌ راه‌آهن را ماندگارتر از ساختمان‌های فعلی دانست و گفت : داشتن اندیشه ، فرهنگ و بازتابی که اجتماع فرهیخته بر ساخت یک بنا در دورانی از تاریخ می‌گذارد ،انکارناپذیر است. در دوران قحطی اندیشه ، هیاهوی سیاسی و بر مسند قدرت بودن کارفرمایان فاقد اندیشه ، شهرها بازتابی از اجتماع خود می‌شود.

وی با بیان زمانبر بودن مرمت و نوسازی بناها به مسجد شاه اصفهان اشاره کرد و افزود: طبیعی است ساخت ساختمان ، طولانی‌مدت و زمانبر باشد و ساختمان‌هایی که با عجله و بدون حضور تمامی عوامل ساخته می‌شود علاوه بر ناایمن بودن، ماندگار هم نیست.

سپهری ، راز ماندگاری ابنیه تاریخی را حضور همه عوامل فنی دانست و گفت: تا چندی پیش ، اگر ایستگاه‌های بین‌راهی تخریب می‌شدکسی باخبر نمی‌شد، در حالیکه امروزه سرمایه‌گذاران و بهره‌برداران حساسیت نشان می‌دهند.

سپهری افزود : مشکل عمده دوران معاصر ، کافی‌نبودن آموزش‌ها در تمامی مقاطع سنی است و اگر پیش‌تر افراد در کتاب‌های درسی خود با راه‌ها ، استان‌ها ، ایستگاه ، شبکه‌های حمل و نقل ریلی ، بازارچه و شیوهای حضور در آن ، آشنا می‌شدند حالا ردی از این آموزش‌ها در کتاب‌ها نیست.

وی تصریح کرد : اصولا مشکل ما این بوده و هست که بیشتر مدیران ارشد ما در بخش‌های مختلف همچون صنعت ، اقتصاد ، معدن ، تجارت و سایر حوزه‌ها با فرهنگ بیگانه هستند ، اگرچه همواره داعیه آن را دارند.

مشاور مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران  افزود : برای همگام شدن با توسعه ضرورتی ندارد که ایستگاه‌های بین‌راهی را که در زمان خود با دانش مهندسی و از روی اصول منطبق با اقلیم هر منطقه ساخته شده‌اند ویران کنیم تا راهی جدید بسازیم.

وی در بیان پیشنهادهای خود برای نوسازی و احیای ایستگاه‌های راه‌آهن به طرح الحاق اشاره کرد و گفت: بخشی از مرمت و توان مهندسی را می‌توان با طرح الحاق به نمایش گذاشت و بدون دست‌ بردن به بنای اصلی، با الحاق ساختمان یا ساختمان‌هایی، ابنیه را گسترش داد بدون آنکه در این کار تخریبی صورت گیرد.