بحران یمن در ‌چرخه‌ای از خشونت و جنگ داخلی گرفتار شده است که بنا بر رخدادهای عرصه میدان نبرد و توازن نسبی نیروهای درگیر در حوزه ملی و منطقه هیچ امکانی برای پیروزی برای طرفین منازعه وجود نداشته و تنها راه برون‌رفت از بن‌بست موجود، پذیرش یک راه‌حل حول مصالحه سیاسی خواهد بود.

به گزارش شرق، تحلیل شرایط این کشور و بحران مزمن فعلی به‌خوبی نشان می‌دهد که گسیختگی نیروهای درونی و موقعیت جنگ نیابتی این کشور تصور پیروزی یا شکست هرکدام از طرفین منازعه را به‌طورکلی سلب کرده است و در چنین شرایطی ادامه وضعیت موجود فقط می‌تواند به خشونت بیشتر و ویرانی وسیع‌تر یمن منجر شود.

در وضعیتی که براساس آمار سازمان ملل و نهادهای معتبر حقوق‌بشری تاکنون در جریان این جنگ بیش از هزارو ٧٠٠نفر کشته و ‌هزاران نفر از غیرنظامیان مجروح شده و تمام زیرساخت‌های کشور در حالی نابود شده است که بیش از ٨٠ ‌درصد مردم این کشور به‌صورت عاجل احتیاج به کمک‌های انسان‌دوستانه بین‌المللی دارند، هرگونه عمل یک‌جانبه و نافی مصالحه ملی بین جناح‌های درگیر به لحاظ حقوق بین‌الملل در زمره جنایت علیه بشریت و نقض حقوق‌بشر تلقی می‌شود.

دخالت کشورهای ثالث در امور یمن تحت هیچ شرایطی نفی‌کننده واقعیات گسست و شکاف در عرصه ملی و ساخت سیاسی -اجتماعی این کشور فقیر نخواهد بود و به‌همین‌دلیل منطق سیاسی حکم می‌کند نیروهای داخلی و حامیان خارجی آنان به تقسیم قدرت و مکانیسم مشارکت جمعی عادلانه اقلیت‌ها، قومیت‌ها، گرایشات سیاسی و گروه‌بندی‌های رقیب در چارچوب یک مصالحه مرضی‌الطرفین تمکین کنند.

بالاخره پس از چندین‌بار مذاکره برای اعلام آتش‌بس انسان‌دوستانه و نقض آن در ماه‌ها و هفته‌های اخیر، به پیشنهاد ائتلاف منطقه به رهبری عربستان‌سعودی قرار شد از یکشنبه گذشته به مدت پنج روز در یمن یک آتش‌بس موقت برقرار شود اما در بطن این آتش‌بس یک‌جانبه و شکننده، عناصر ادامه جنگ و مغلوب‌کردن حریف اهمیت بیشتری نسبت به تفاهم دوجانبه نیروهای درگیر در مسیر موافقت حول یک برنامه کاهش تنش و پایان‌دادن به جنگ داخلی دارند.

در وهله اول این آتش‌بس یک اقدام یک‌جانبه از سوی عربستان است و جناح مخالف (حوثی‌ها-عبدالله صالح) در آن نقشی را ایفا نکردند.

در شرایطی که دو هفته قبل به میانجی‌گری سازمان‌ملل متحد و از سوی نماینده این سازمان در یمن پیشنهاد یک آتش‌بس موقت حداقل تا پایان ماه رمضان داده شد که حتی دولت در تبعید «عبدربه منصور هادی» نیز به پذیرش آن متقاعد شد، ائتلاف به رهبری عربستان به بهانه اینکه از طرف هادی از آنان درخواستی برای توقف حملات نشده است، همچنان به بمباران‌های هوایی خود ادامه دادند.

همین موضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که منطق کنونی اعلام آتش‌بس از سوی عربستان، از مکانیسم حقوقی و منشورهای قانونی بین‌المللی تبعیت نمی‌کند و بیشتر در چارچوب یک اقدام یک‌جانبه در بستر آرایش جدید میدان نبرد مطرح شده است.

از آنجا که آتش‌بس پیشنهادی عربستان در شرایط پیروزی‌های اخیر جناح منصور هادی در میدان‌های جنگ در شهر استراتژیک «عدن» و همچنین فشار بین‌المللی از سوی نهادهای حقوق‌بشری درخصوص افزایش تلفات غیرنظامی به‌خصوص در حمله هوایی ائتلاف در روز چهارشنبه ٢٢ جولای در شهر جنوبی «تعز» که منجر به کشته‌شدن حدود ١٢٠ نفر شد، انجام گرفته است، به‌نظر می‌رسد این آتش‌بس بیشتر یک اقدام واکنشی به رخدادهای اخیر بوده است.

کشته‌شدن تعداد زیادی از غیرنظامیان از جمله کودکان و زنان در این حمله که از سوی سازمان‌ملل‌متحد به‌عنوان نقض قوانین بین‌المللی به رسمیت شناخته شد، این ائتلاف را زیر فشار افکارعمومی جهانی قرار داد. همچنین تسخیر بسیاری از مناطق شهر بندری عدن توسط حامیان رئیس‌جمهوری فراری یمن که منجر به انتقال بعضی از وزرای کابینه در تبعید حامی ریاض به این شهر شد، شاید بتواند دلیل اصلی موضع جدید عربستان تلقی شود.

ولی همین موفقیت میدانی نیز به دو لحاظ شکننده و غیرقابل‌اتکا خواهد بود، یکی اینکه به‌دلیل در‌هم‌ریختگی وضعیت جبهه‌های جنگی هرآن احتمال بازگشت حوثی‌ها و ارتش تحت فرماندهی عبدالله صالح، به مواضع قبلی وجود دارد و از طرف دیگر ماهیت نیروهای جنگنده در جنوب یمن بیش از آنکه به حمایت دائمی از منصور هادی متکی باشد، ناشی از پیشینه تاریخی استقلال‌طلبی نیروهای شبه‌نظامی جنوب یمن است.

از آنجا که دولت در تبعید هادی در میان‌مدت و درازمدت نمی‌تواند به حمایت این نیروها در قالب استقلال‌طلبان جنوبی برای هدف تشکیل یک دولت مقتدر ملی متکی باشد، چرخه ادامه خشونت همچنان بر جای خود باقی مانده و تنها مسیر و بستر تجزیه عینی یمن در قالب دو کشور شمالی- جنوبی بیش از گذشته مهیا شده است.

همچنین به لحاظ اینکه مطالبات و گرایشات این استقلال‌طلبان جنوبی با موجودیت و جایگاه منصور هادی در تضاد اساسی قرار دارد، این حمایت کنونی بیشتر به یک ائتلاف مستعجل و کوتاه‌مدت وابسته است که هرلحظه باید در انتظار فروپاشی آن بود.

بازی ماجراجویانه عربستان در منازعه یمن با هر بهانه‌ای در بهترین شکل خود بسترسازی برای همین تجزیه و دوپارچگی این کشور است و تحت هیچ شرایطی توازن قدرت در عرصه ملی یمن اجازه پیروزی نهایی را به هادی و ائتلاف به رهبری عربستان نخواهد داد.

تنها راه برای مهار خشونت‌ها و پایان‌دادن به جنگ داخلی یمن، تمکین بازیگران داخلی و حامیان خارجی آنان برای یافتن یک مکانیسم منصفانه و مشروح در چارچوب تقسیم قدرت حول یک مصالحه ملی در بستر مطالبات عادلانه و فدرالی گروه‌های قومی- سیاسی با تضمین‌های غیرقابل نقض منطقه خواهد بود.

بی‌تفاوتی و حمایت یک‌جانبه قدرت‌های جهانی از ائتلاف جنگی به رهبری عربستان و ایزوله‌کردن جناح حوثی - صالح نیز نه‌تنها هیچ کمکی به کاهش تنش و پایان منازعه نمی‌کند که حتی مداخله‌گران بیرونی را بیش از پیش به یکه‌تازی و دخالت‌های جنایتکارانه در این کشور تشویق خواهد کرد.

تماشاخانه