نرمش قهرمانانه به ثمر نشست

 عصر ایران ؛ عبدالرحیم اباذری^* - وقتی  مذاکرات تیم هسته ای دولت تدبیر وامید با گروه 1+5 با رویکرد « برد- برد» آغاز شد ،  این اقدام سرنوشت ساز از همان اول با نظارت و اشراف مقام معظم رهبری همراه بود و ایشان طی رهنمود هایی روش « نرمش قهرمانانه » را در این عرصه ابداع نمودند و در سخنرانی های خویش چارچوب هایی را برای آن ترسیم فرمودند، مبنی بر این که:

 « نرمش وانعطاف هنرمندانه و قهرمانانه  در همه عرصه های سیاسی مطلوب و مورد قبول است ، اما این مانور هنرمندانه نباید به معنای عبور از خط قرمزها و بازگشتن از راهبرد های اساسی و توجه نکردن به آرمان ها باشد.» (14 /6 / 1392)
 
 « اگرکسی قدرت داشته باشد اما انعطاف لازم را در جای خود بکار نگیرد ، قطعا شکست می خورد ، اما اگر انعطاف وقدرت را به موقع مورد استفاده قرار دهد پشت حریف را به خاک می نشاند.» (22 / 5 / 1393)
 
« نرمش قهرمانانه به معنای مانور هنرمندانه و استفاده از شیوه های متنوع برای دستیابی به اهداف وآرمان های گوناگون نظام اسلامی است. » ( 22/ 8 / 1392) 

 و در بیانات  دیگرسیاست برد - برد دولت تدبیر و امید را مورد تایید قرار داده و  تاکید کردند: این یک بده بستان است ، حرفی نداریم که در این زمینه یک چیزی بدهیم  یک چیزی بستانیم.» ( 2/ 4 / 1394)
 
همه اینها و موارد دیگر نشان می داد که شیوه  برد - برد دولت یازدهم به شرط رعایت خطوط قرمزها مورد تایید رهبری است. این مهم نگارنده را بر آن داشت تا درآن ایام  با نگارش مقاله ای تحت عنوان « نرمش قهرمانانه و فقه حکومتی»  به سابقه و ریشه تاریخی و فقهی این شیوه بپردازد.
 
در آن مقاله نوشتیم و گفتیم که بنیانگذار نرمش قهرمانانه در اسلام خود پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم بوده است که در صلح حدیبیه با دشمن شماره یک خویش به مذاکره نشست و در آن به خاطر همین شیوه  برد-برد ، از سه مورد  اصول مسلم اسلامی به طور موقت عقب نشینی فرمود. چنانکه به جای بسم الله الرحمن الرحیم ، باسمک اللهم و به جای محمد رسول الله ، محمد بن عبدالله در متن قرار داد نوشته شد. همچنین مقرر گردید اگر کسی از مشرکین به مسلمانان پیوست پیامبر موظف است آنها را به مشرکان برگرداند ولی اگرفردی از مسلمانان به مشرکین پناهنده شدند آنها حق مطالبه او را ندارند.

شبیه همین نرمش قهرمانانه  و سیاست برد-برد در صلح تاریخی امام حسن مجتبی علیه السلام هم مشاهده می شود که نتیجه هردو به نفع اسلام ومسلمین تمام شد چنانکه همه مورخان بالاتفاق به آن تصریح کردند.
 
جالب است در هر دو مورد  جار و جنجال های افراد تندرو ، افراطی و کله شق در تاریخ ثبت شده  است. 
در صلح حدیبیه ناگهان اشخاصی که اصلا درهیچ جنگی شرکت نکرده  بودند و حتی یک قطره خون در راه اسلام از دماغ آنها نریخته بود یک باره مدافع اسلام شدند و زبان اعتراض گشودند که وا مصیبتا ، وا اسلاما ! پیامبر اصول مسلم اسلامی را زیر پا گذاشته و به دشمن امتیاز داده است.

همین طور چون امام حسن مجتبی قرار داد صلح  با معاویه را  امضا فرمود ، یکی از کسانی که فقط نوک دماغش را می دید ، وقتی با آن حضرت روبرو شد ، خطاب کرد : « یا مُذل المومنین»( ای خوار کننده مومنین!)  حضرت مظلومانه در مقام دفاع بر آمد و در جواب او فرمود : من مُذل المومنین نیستم ، بلکه مُعز المومنین هستم. و یا  برای معترض و دلواپس  دیگری فرمود : « اقدام صلح جویانه من شبیه اقدام آن عالم  (خضر) همراه حضرت موسی  است که کشتی را سوراخ کرد و هدف او حفظ کشتی ومسافرانش بود و هدف من نیز حفظ اصل دین و اساس تشیع است.»
      
 از این رخداد تاریخی و سیره پیامبر و ائمه (علیهم السلام) استفاده می شود که ولی فقیه و حاکم جامع شرایط اسلامی می تواند به دفاع از حریم امت اسلامی فرمان جنگ دهد، بعد در مقاطع دیگر صلح نماید، یا به خاطر رعایت مصالح اهم، از امور مهم، موقتاً چشم پوشی نماید.

به همین خاطر  در زمان حضرت امام خمینی بوضوح دیدیم معظم له به عنوان یک فقیه و زعیم امت، 15 سال رهبری مبارزه با طاغوت را بر عهده گرفت،  بعد حکومت تشکیل داد، هشت سال جنگ نا برابر را بخوبی رهبری کرد و در تمام  دوران جنگ شعار « جنگ جنگ تا رفع فتنه در عالم  سرداد» . اما وقتی اوضاع و شرائط را متفاوت دید، تن به صلح داد و وارد مذاکره با  دشمن سر سخت خویش صدام حسین شد. 

در ماجرای کشتار  زائران ایرانی بیت الله الحرام که در سال 1366 توسط آل سعود انجام گرفت به مدت سه سال  رابطه ایران وعربستان قطع و مراسم حج حجاج ایرانی تعطیل شد و امام  طی بیانیه مهمی فرمود: « اگر ما از مساله قدس بگذریم ، اگر ما از صدام بگذریم ، اگر ما از همه کسانی که به ما بدی کردند بگذریم ، نمی توانیم از مساله حجاز بگذریم »
اما همین امام در شرایط دیگر بعد از سه سال دستور برقراری ارتباط با رژیم آل سعود داد. البته هر دو عملکرد نیز در ظرف زمانی ومکانی خود ، سیاست صحیح وموضع گیری بجا بود.

تجربه نشان داد در هر دو صورت چه در صلح با صدام و چه در برقراری ارتباط با عربستان ، موضوع به نفع طرفین تمام شد لیکن منافع به حسب شدت وضعف فرق می کرد و ایران منافع بیشتری به دست آورد.

همان طوری که امام خمینی فرمود: « فقه شیعه تئوری کامل و واقعی اداره انسان واجتماع از گهواره تا گور است.»
ما در فقه قواعدی مانند : «باب  تزاحم» ، « تقدم اهم به مهم» و« تنقیح مناط» و« تاثیر زمان ومکان در اجتهاد» داریم که به تعبیر مقام معظم رهبری همین یک قاعده اخیری « باب یفتح منه الف باب » و اینها فقط به مسائل فردی مثل حیض و نفاس و غسل و تیمم اختصاص ندارند بلکه مصداق بارز واتم آنها همین مسائل مهم سیاسی واجتماعی مثل مذاکرات هسته ای می باشند.

خدا را شاکریم  یک بار دیگر کار آیی و کار آمدی نظام جمهوری اسلامی ایران به نمایش گذاشته شد.
مسؤولین اجرایی و عقلای قوم در کشور و در راس همه ، مقام معظم رهبری با الهام از سیره و سنت پیامبر و امامان معصوم و بهره گیری درست از قواعد فقهی پویا ، مذاکرات هسته ای را با همه دشواری هایش به مرحله سرنوشت ساز رساندند.

به همین سبب است حوزه و روحانیت و مرجعیت از این حرکت تاریخی حمایت می کنند. چنانکه وقتی  آقای نهاوندیان معاون رئیس جمهور  در قم ومشهد به حضور مراجع رسید  وگزارش داد ، همه از این اقدام تاریخی اظهار خشنودی کردند.

باید توجه داشت این کار تاریخی  و تلاش نفس گیر دوساله دولتمردان تدبیر و امید در مقابل پنج قدرت مغرور و مستکبر جهانی ، پیش از آن که یک پیروزی  و موفقیت هسته ای بشمار آید ، بلکه بالاتر «صدور گفتمان انقلاب اسلامی در عرصه دیپلماسی و  بین المللی » است که به مراتب از مسائل هسته ای مهم تر و سرنوشت ساز تر می باشد.

تا دیروز ادبیات در سطح بین المللی بسیار خشن بود  وجمهوری اسلامی ایران مرتب به « محور شرارت » ومانند آن متهم می شد ، اما امروز در سایه ابتکار عمل دیپلمات های هسته ای ایران ادبیات جهانی تغییر شکل داده ولحن ها ملایم تر و محترمانه تر شده است.

با همه شیطنت، عدم صداقت و نفاقی که از دشنمان اسلام  بخصوص از شیطان بزرگ آمریکا سراغ داریم، اما تجربه نشان داد با عقل وتدبیر  و فراست و هوشیاری لازم  می توان بر همه آنها چیره گشت و فائق شد. باید به فرزندان انقلابی خویش اعتماد کرد.  باید همدلی و همزبانی داشت و از نق زنی ها و دلواپسی های  بی مورد بر حذر شد.

 
 _{* استاد و پژوهشگر حوزه علمیه}