گزارش نیویورک تایمز از پشت پرده های جالب و مهم مذاکرات هسته ای

روزنامه نیویورک تایمز آمریکا در گزارشی مفصل به پشت پرده های مذاکرات هسته ای و عوامل موفقیت مذاکرات 23 ماه گذشته بر سر موضوع هسته ای ایران پرداخته است.

به گزارش عصر ایران در این گزارش مفصل نکات و مواردی وجود دارد که برای نخستین بار در سطح رسانه ای منتشر می شود. بدون قضاوت درباره میزان صحت و سقم تمامی یا بخش هایی از این گزارش گوشه هایی از آن که به نظر می رسد تازگی دارد و تا کنون در رسانه ای منتشر نشده است به صورت برگزیده در پی می آید:

- در هفته سوم از آخرین دور مذاکرات هسته ای در وین مشکل مساله  تحریم های تسلیحاتی ایران هنوز باقی بود . مساله اصلی این بود که چه زمانی باید این تحریم ها برداشته شود.

جان کری مسئول تیم مذاکره کننده آمریکایی تاکید داشت که این تحریم ها باید باقی بماند و محمد جواد ظریف رییس تیم مذاکره کننده ایرانی بر لغو این تحریم ها تاکید داشت. روسیه و چین هم از موضع ایران در مورد لغو تحریم ها حمایت می کردند چون ایران یک بازار برای این دو کشور محسوب می شود.

در نهایت یک راه حل میانه حاصل شد ؛ هر چند مورد رضایت کامل هر دو طرف نبود: باقی ماندن تحریم 5 ساله تسلیحاتی سلاح های متعارف و تحریم 8 ساله فناوری های موشکی.

کری به طور خصوصی به تیم مذاکره کننده آمریکایی گفته بود هر گونه لغو یکباره تحریم های تسلیحاتی ایران موضع جمهوریخواهان مخالف توافق در کنگره را علیه توافق تقویت خواهد کرد. اما دوشنبه شب در تماس تلفنی کری با اوباما دو طرف توافق کردند هیچ گزینه ای بدتر از بر هم خوردن و شکست مذاکرات هسته ای که بر طرف کننده نگرانی های آنها از احتمال دست یابی به سلاح هسته ای است ، وجود ندارد.

- 17 روز بلند و طاقت فرسای آخرین دور مذاکرات در وین شامل شب بیداری ها، فریادها و درگیری های لفظی – برخی واقعی و برخی صحنه سازی شده و به منظور تحت تاثیر قرار دادن طرف مقابل در مذاکرات – بود. گاهی اوقات این اختلافات به حدی می رسید که تصور می شد دو طرف(ایران و آمریکا) با دو دستور کار و هدف کاملا متفاوت و مغایر دارند مذاکره می کنند.

- برای اوباما اولین و مهم ترین هدف از مذاکرات جلوگیری از دست یابی ایران به سلاح هسته ای و طولانی تر کردن نقطه گریز هسته ای ایران بود. برای ایران مهم ترین هدف برداشته شدن تحریم ها در کنار به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته ای این کشور بود.

- تندروها در ایران خواهان رسیدن به هیچ نوع توافقی نبودند. برخی از آنها از تحریم ها به "پول و پله" رسیدند چون کنترل بازار سیاه را به دست گرفتند.

- توافق هسته ای با جمع شدن چند عامل به دست آمد: سلطان عمان (قابوس بن سعید) آغاز گر این مذاکرات بود چون او به طرف های آمریکایی اطمینان داد اگر آنهااز موضع جدی و برابر با ایرانی ها وارد مذاکره شوند او تضمین می دهد که  ایرانی ها پاسخ مثبتی خواهند داد. او به آمریکایی ها گفت که می تواند یک کانال برای تماس با ایران برای آنها باشد. انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری دیگر عامل توافق هسته ای بود. لابراتوارهای شبیهسازی هسته ای در سرتاسر آمریکا که امکان آزمایش گزینه های مختلف تغییر کاربری سایت های هسته ای ایران را به طور دقیق و در لحظه در اختیار تیم مذاکره کننده آمریکایی قرار می دادو بدون تردید حضور دو دیپلمات ارشد یعنی جان کری و محمد جواد ظریف و تلاش آنها برای رسیدن به توافق.

- ظریف و کری در واپسین هفته مذاکرات در یک مرتبه درگیری لفظی داشتند تا جایی که ظریف با صدای بلند خطاب به او فریاد زد : "هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکنید". در سوی دیگر میز مذاکره سرگئی لاوروف پس از این فریاد ظریف تلاش کرد اختلاف را بخواباند و با یک لحن طنز و شوخی گونه حرف ظریف را تکرار کرد و گفت : " یک روس را هم تهدید نکنید." پس از این اقدام لاوروف ،اتاق مذاکره با خنده عصبی حاضران منفجر شد.

- در جریان مذاکرات لوزان (در فروردین 1394) ظریف گفته بود:" دیگر هیچ وقت دیگر در تاریخ شانس جمع شدن روحانی، ظریف و صالحی از ایران و اوباما و بایدن و کری و مونیز از آمریکا وجود نخواهد داشت.

- جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در جریان سفر ماه دسامبر سال 2011 خود به عمان با سلطان قابوس دیدار کرد. کری در آن زمان هنوز وزیر امور خارجه نبود و سناتور دموکرات ایالت ماساچوست و رییس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا بود. اولین نطفه مذاکرات هسته ای با ایران در آن دیدار شکل گرفت و امکان گفت و گو با ایران بر سر برنامه هسته ای مورد بحث قرار گرفت. سلطان قابوس اطمینان داد که به نظر او رسیدن به یک توافق در مساله هسته ای بین دو طرف (ایران و آمریکا) امکان پذیر است. سلطان به کری گفت شانس زیادی برای موفقیت وجود دارد اگر اوباما به مقامات ایرانی ثابت کند که عزم جدی برای حل دیپلماتیک موضوع هسته ای دارد. سلطان عمان تاکید کرده بود یافتن یک راه حل برای مساله هسته ای ایران نیازمند یافتن یک فرمول عزتمندانه و آبرومندانه برای ایران است.

- 7 ماه پس از مذاکرات کری و سلطان عمان گفت و گوهای محرمانه دو هیات ایرانی و آمریکایی با میانجی گری عمان در این کشور آغاز شد اما آن دیدار نتایج زیادی نداشت تا اینکه چند ماه پس از آغاز این گفت و گوهای محرمانه در انتخابات 24 خرداد 1392 حسن روحانی رییس جمهور ایران پیروز شد.

 - یکی از مشاوران اوباما می گوید: پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری ایران اوباما گفت باید به رهبر ایران نامه ای بنویسم چون این زمان مناسبی است. تصور اوباما این بود که این همان فرصتی است که او به دنبالش بوده است.

- مشاوران اوباما درباره آغاز مذاکرات هسته ای با ایران و موضع اولیه آمریکا در این مذاکرات مشغول بحث و بررسی بودند. غالب آنها می گفتند اگر موضع آمریکا همانند موضع دولت بوش درباره برچیدن تمامی تاسیسات و سانتریفیوژ های ایران باشد ، ایرانی ها پای میز مذاکره نخواهند آمد.

- دنیس راس مشاور دولت اوباما در امور ایران و خاورمیانه در دوره نخست ریاست جمهوری او می گوید: ایده اصلی برای آغاز مذاکره این بود که ما با ظرفیت محدود غنی سازی در ایران موافقت کنیم. در این صورت می توان اطمینان یافت که برنامه هسته ای ایران اهدافی کاملا صلح آمیز خواهد داشت.

- درخواست آمریکا از تعداد سانتریفیوژ های موجود در ایران و خواسته ایران در این زمینه شکاف عمده ای داشت. از این رو کارشناسان هسته ای در وزارت انرژی آمریکا پیشنهاد دادند نقطه ثقل مذاکرات روی تعداد سانتریفیوژها نباشد بلکه اگر تمرکز روی " نقطه گریز" ایران باشد، موثر تر است.

- پس از آغاز آخرین مرحله از مذاکرات هسته ای در وین ، هیات مذاکره کننده آمریکا بر این باور بودند که عدم حضور دکتر صالحی یک مشکل اصلی است چون او باید درباره مسایل فنی در هیات ایرانی اظهار نظر کند. صالحی در دو ماه گذشته 3 عمل جراحی داشت و در آخرین گفت و گویی که با همتای آمریکایی خود مونیز داشت صدای ضعیفی داشت. یک دیپلمات آمریکایی می گوید ما دقیقا نمی دانستیم صالحی خود مایل به حضور در مذاکرات نیست یا اینکه واقعا ضعف جسمی دارد، چون بدون حضور او مذاکرات به نتیجه نمی رسید.

- دو روز پس از رسیدن کری به وین برای آخرین دور مذاکرات ، ظریف یک سفر سریع ظاهرا برای مشاوره به تهران داشت. او به همراه صالحی به وین بازگشت. جو هتل کوبورگ سنگین بود تا اینکه هیات ایرانی در روز 4 جولای برای شکستن یخ مذاکرات از هیات آمریکایی برای ناهار مشترک دعوت به عمل آورد . ظریف در این ناهار از جو سنگین در تهران علیه توافق هسته ای سخن گفت و کری هم متقابلا از فشارهایی که از جانب مخالفان توافق در آمریکا به او وارد می شود سخن گفت و اینکه آنها حتی از جزییات مذاکره اطلاعی ندارند و چشم بسته فقط انتقاد می کنند.

- یک دیپلمات آمریکایی درباره روزهای سخت و نفسگیر مذاکرات می گوید: ضرب الاجل 9 ژوئیه به ضرر ما تمام می شد چون تیم مذاکره کننده ایرانی می خواست از این ضرب الاجل به عنوان یک فرصت برای تحمیل نظرات خود در لحظات آخر استفاده کند. ایرانی ها می دیدند داریم به ضرب الاجل نزدیک می شویم و به خاطر جلوگیری از طولانی تر شدن بررسی توافق هسته ای در کنگره آمریکا احتمالا ما مجبور به دادن امتیازات بیشتر خواهیم بود.

- اوباما در روزهای پایانی به شدت روند مذاکرات را دنبال می کرد و روزی چند مرتبه از طریق تلفن در جریان آن بود.

- آخرین موضوع پرچالش مذاکرات مساله لغو قطعنامه های شورای امنیت و تحریم های تسلیحاتی بود. جمله بندی دقیق قطعنامه شورای امنیت در این باره وقت زیادی از مذاکرات را به خود صرف کرد. در نهایت روز سه شنبه آخرین توافق ها صورت گرفت و توافق نهایی اعلام شد.