از "باغ ملی گیاه‎شناسی" چه می ‏دانید؟ (+عکس)

دنیای اقتصاد نوشت: «باغ گیاه‏شناسی ملی ایران» در اراضی چیتگر و در پیکان‎شهر تهران قرار گرفته است. این باغ 145 هکتاری، تاکنون بیش از 25 مجموعه گياهي با تنوعي بيش از  4 هزار گونه گياهي از رويشگاه‏ها و اقلیم‎های ایران و جهان را در خود جای داده است.

عملیات اجرایی باغ ملی گیاه‏شناسی از سال 1347 آغاز شد و بیشترین روند تکمیل خود را از سال 70 تا 85 طی کرد و بیشترین کاشت نمونه‎های گیاهی و اصلاح بذر در این زمان انجام شده است.  علاوه بر نقش این باغ در تحقیقات مختلف، به عنوان یک ذخير‎ه‎گاه ژنتيكي گياهان در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار مي‌گيرد. پیش از نوروز سال 1394، بازدید از این باغ به صورت محدود و بیشتر با نامه از وزارت‏خانه‏ها و سازمان‏ها ممکن بود، اما از دوم نوروز بازدید از این مجموعه آزاد اعلام و این امکان فراهم شد که علاقه‎مندان به طبیعت با رزور بلیت یا خریداری بلیت از این مجموعه بازدید کنند.
 
چگونه به باغ گیاه‌شناسی برویم؟

برای رسیدن به این باغ، با ماشین شخصی بعد از رد کردن پارک چیتگر، ورودی پیکان شهر را وارد می‏شویم و بعد با رفتن به خیابان گودرزی به این باغ بزرگ و زیبا می‏رسیم. همچنین از اتوبان همت و بلوار پژوهش هم می‌توان به این باغ رسید. البته اگر از مترو  هم استفاده کنید، با پیاده شدن در ایستگاه ایران‌خودرو یا وردآورد و کمی پیاده‌روی به باغ گیاه‌شناسی می‏رسید. 

ورودی این باغ، دو ستون سنگی بزرگ است و راهی پوشیده از درخت که ما را به زیباترین فضای سبز در تهران می‎رساند. جایی که مشخص است تنها با زحمت، دقت و هنر بسیار ایجاد شده است.

این مجموعه پارکینگ رایگان دارد و در ورودی اصلی باغ یک بوفه قرار گرفته که بهتر است از این مکان آب و یا کمی خوراکی تهیه کنید تا در گشت و گذار چند ساعته این باغ کمبودی را حس نکنید. البته در جای جای باغ سطل‏های زباله قرار دارد که برای دور انداختن زباله‏ها می‎توان از آنها استفاده کرد تا به این باغ ملی زیبا آسیبی نرسد.

با رسیدن به ورودی اصلی باغ و تهیه بلیت، باید کمی منتظر بمانید تا گروه به حد نصاب برسد و همراه با راهنما بازدید خود را آغاز کنید.  راهنمایان باغ، بازدید را از یک ماکت کوچک از باغ آغاز می‏کنند که در واقع نمونه‏ای از اقلیم‏های مختلف باغ است و شما را با کل مجموعه آشنا می‏ کند.

باغ گیاهان دارویی

بعد از دیدن ماکت باغ، شما همراه با راهنما به باغ گیاهان دارویی می‎روید که در آن گیاهانی چون مریم گُلی، بومادران، اسطوخودوس، رُزماری و... کاشته شده‏اند. راهنمایان این مجموعه بسیار مشتاقِ انتقال اطلاعات خود به بازدیدکنندگان هستند و با وجود آنکه در روز باید بارها مسیر باغ را در آفتاب طی کنند، با حوصله و مهربانی بسیار با بازدیدکنندگان برخورد و آنها را راهنمایی می‏ کنند.

میدان مرکزی

در کنار قطعه آمریکا، میدان مرکزی باغ گیاه‎شناسی قرار دارد که گياهان اين باغچه‌ها ترکيبي از گل‏‌هاي فصلي و گياهان پوششي است. در مرکز ميدان، باغ رز، آبنما و نهرهاي آب قرار دارند. رزهاي این مجموعه ترکیب رنگ متنوعی دارند و بيش از 80 نوع رز را دربرمی‏گیرند. همچنین کاشت سروهای شیراز در این نقطه باغ ایرانی را در ذهن تداعی می‏کند.

اقلیم خزر

بعد از عبور از اقلیم هیمالیا، به اقلیم حوزه خزر می‏رسیم که 3 هکتار زمین دارد و یکی از قدیمی‏ترین مجموعه‏های باغ ملی گیاه‏شناسی به شمار می‌رود. آب و هوای این منطقه باور نکردنی است و با نزدیک شدن به آن فراموش خواهید کرد کجا هستید. از دور رطوبت و بوی جنگل‏های شمال به مشام می‏رسد و گونه‏های گیاهی متنوع و پوشش انبوه گیاهان به طور اعجاب‌انگیزی شما را به حال و هوای شمال البرز می‏کشاند. 

این منطقه وسیع، 64 گونه درختي و درختچه‌‏اي از 29 تيره گياهي را در خود جای داده که تعداد درختان این منطقه به بیش از 5 هزار اصله درخت می‏رسد و از میان درختان اقلیم خزر می‏توان به درختانی چون لیلکی، انار وحشی، افرا، سياه‌ال، انجيلي و به وحشی اشاره کرد. 

بسياري از عناصر درختي، درختچه‏‌اي و  علفي کف‎زي اشکوب‏هاي جنگلي خزر  در 40 سال گذشته به اين مجموعه منتقل و کشت شده و با استفاده از سيستم‌ آبياري تحت فشار برای تامين رطوبت گياهان تلاش می‎شود تا بقاي آنها به مخاطره نيفتد. همچنین در کنار حوزه خزر، دریاچه‏ای یک هکتاری با عمق 3 متر ایجاد شده است که به رطوبت این منطقه کمک می‏ کند.


اقلیم البرز

برای ساخت اقلیم البرز، با ایجاد سازه‌‎هايی چون تپه ماهورها، آبشار، چشمه، نهر، رود، آبگير، باتلاق و برکه، تلاش شده شرايطي مشابه با محيط طبيعي البرز ایجاد شود.

همچنین در 4 سال گیاهان رویشگاه البرز به این منطقه منتقل و 240 گونه گیاهی در این منطقه کاشته شده است که شامل گیاهانی چون پونه، آویشن، ثعلب، توتیا، نعناع چمنی، گزنه، شیپوری، گلپر، سنبل صحرایی، گلپر، زنبق، خیارک و غیره می‌شود.

علاوه بر مجموعه‎های یاد شده باغ ملی گیاه‏شناسی ایران، مجموعه‏هایی چون باغ سیستماتیک، مجموعه آموزشی نمایشی، باغ میوه‎های ایرانی، لابیرنت شمشاد، باغ صخره‎ای و آبشار و باغ پیازهای ایرانی را هم در خود جا داده است.
 
اقلیم زاگرس

مجموعه رويشي زاگرس که زيرمجموعه اقلیم ايران-توراني است، الگوي کوچکي از جنگل‏هاي طبيعي منطقه زاگرس را نشان می‏دهد و از 6 قطعه مجزا تشکیل شده که با باغ‌راه‏هاي سنگفرش شده از يکديگر جدا مي‏‌شوند.

در حال حاضر 42 گونه چوبي و 30 گونه علفي در اين مجموعه رويشي استقرار يافته است. درخت‎های این مجموعه شامل بلوط ايراني (برودار)، مازودار و ويول است. همچنین گونه‎هایی از زرشک، سنجد، گلابی وحشی، مو، بید، سپیدار، ارغوان، سیاه تلو، زبان گنجشک زالزالک هم در این اقلیم کاشته شده است.
 
اقلیم ايران-توراني 

مجموعه رويشي ايران- توراني  بخش دیگر این باغ وسیع است. اين ناحيه رويشي در طبيعت ايران، بخش وسيعي از کشور را در بر مي‌گيرد كه از شمال به كوهپايه‌‎هاي سلسله کوه‌های البرز و كوه‌هاي شمالي خراسان، از جنوب به منطقه صحارا سندي، از شرق به مرزهاي كشورهاي افغانستان و پاكستان و از غرب به سلسله جبال زاگرس محدود مي‌‌شود.

در اين مجموعه گياهي درياچه آب شور هم ایجاد شده که در اطراف آن گونه‏‌هاي شورپسند مناطق بياباني ايران كاشته شده است. 23 اجتماع گياهي و حدود 40 گونه گياهي از مهم‏ترين گياهان معرف جوامع گياهي بياباني در این منطقه كاشته شده‏اند.
 
اقلیم چین و ژاپن

سبك باغ‏سازي خاور دور یا چين و ژاپن، يكي از سبك‏هاي معروف باغ‌سازي در جهان است كه مانند سبك باغ‎سازي ايرانی در شكل‎گيري سبك‏هاي باغ‎سازي ساير دوره‏ها خصوصا اروپا نقش قابل توجهي داشته است. سبك باغ‌سازي خاور دور  همواره بر اساس فضاهاي كوچك و طرح‏هاي مينياتوري شكل گرفته، در طراحي اين باغ‌ها همواره سعي شده از طبيعت تقليد شود و توپوگرافي وجنگل‎كاري‏ها به گونه‏ای باشد که باغ شبيه به يك منظره طبيعي در مقياس كوچك‌تر باشد.

در اقلیم چین و ژاپن باغ گیاه‏شناسی هم با استفاده از این سبك باغ‏سازي، طرح باغ چين و ژاپن در زميني به مساحت 3/2 هكتار به اجرا در آمده و گونه‏هایی متنوع از این سبک در این منطقه کاشته شده است. یکی از جالب‎ترین نمونه‏ها کاشت گیاهی است که به فسیل زنده دنیا شهرت دارد و درختی است که تا هزار سال عمر می‏کند.
 
اقلیم  هیمالیا

بعد از باغ گیاهان دارویی، به تپه‎هایی بلند می‏رسیم که به گفته راهنما با انتقال خاک زیر زمین متروی تهران-کرج به این منطقه آماده شده و نشانگر اقلیم هیمالیاست. این ناحیه با درختان سوزنی برگی چون کاج کاشفی، سندروس و بلوط همیشه سبز پوشیده شده است.
 
اقلیم  قفقاز

بعد از گشت و گذار در جنگل‏های شمال و عبور از رودی که «سفید رود» نام گذاری شده به منطقه قفقاز و آسیای میانه می‏رسیم که پوششی تُنُک دارد و کلكسيون گياهي آن با درختان بلند مازو و اوري در بخش جنوب‌ شرقي و در غرب و جنوب‌ غربي ايبا افرا و در درختان بارانك تکمیل شده است.
 
اقلیم  آمریکا

اقلیم آمریکا در کنار اقلیم قفقاز قرار گرفته است. این مجموعه شامل پوشش‌‏هاي درختي، درختچه‌اي و گياهان علفي چمنزارهاي آمريكاي شمالي است و كاشت آن از سال 1384 آغاز شده است.حدود 35 گونه گياهي به شرايط موجود سازگار و در حال حاضر در قطعه مستقر شده‌اند.

با توجه به جنبه تزئيني انواع گياهان كاشته شده و تناوب گل‏دهي آنها از بهار تا اواسط پاييز چشم‎‌انداز منحصر به فردي به اين كلكسيون بخشيده است. همچنین مجموعه‌‌اي از درختان دارتالاب و كاج تدا و درختان و درختچه‏هاي پهن ‌برگ نيز در این بخش كاشته شده‎اند.
 
اقلیم اروپا

كلكسيون گياهي اروپا با سردر طراحي شده در امتداد دالان شمالي جنوبي و در تركيب با نرده و ستون‌‌هاي آجري و باغچه‌‌هاي كاشته شده با رزهاي رونده و كلماتيس تزئین شده است. این مجموعه که 4 هکتار زمین به خود اختصاص داده، بر اساس  الگوی باغ اروپایی ساخته و كاشت گياهان آن از سال 1383 آغاز شده است. تا کنون تعداد زيادي از گونه‏های علفي و درختان و درختچه ها در این قسمت کاشته شده است.

هشدار

امکان برپایی پیک‏نیک یا روشن کردن آتش در این باغ فراهم نیست. باید در بازدید از این باغ به علائم هشدار‌دهنده توجه کرد و به بخش‏هایی که ورود به آنها ممنوع است وارد نشد و روی چمن‎ها نمی‏توان نشست.

همچنین کندن گیاهان و گل‎های این منطقه ممنوع است. در این مجموعه یک رستوران هم وجود دارد که غذاهایی با طعم و کیفیت خوب و قیمت مناسب عرضه می ‏کند.