عذرخواهی، هنر و مهارت می خواهد!

چرا عذرخواهی های ما فایده ای ندارند؟

در هر فرهنگی عذرخواهی اهمیت دارد؛ حتی کودکان باید از وقتی قادرند جمله ای کامل بسازند، گفتن کلمه «ببخشید» و به کار بردن آن را بشناسند. متاسفانه در فرهنگ ما به بالابردن سطح این مهارت اهمیت چندانی داده نشده است، شاید به دلیل این که هرگز بزرگ ترها از کوچک ترها عذرخواهی نمی کنند یا عذرخواهی بزرگ ترها اغلب ظاهری و از روی اجبار بوده است.

چرا در عذرخواهی این قدر بد عمل می کنیم؟

عذرخواهی تاثیرگذار، پادزهری برای رفع تقصیرها و خطاهای ما محسوب می شود. از خودتان یا فردی دیگر بپرسید: «چرا ما عذرخواهی می کنیم؟» به احتمال زیاد در پاسخ به این پرسش خواهید شنید: «ما عذرخواهی می کنیم چون کار اشتباهی انجام داده ایم.»  یا «عذرخواهی کردن نشانه بلوغ و مسئولیت پذیری است.»

مشکل از همین جا آغاز می شود. چنین انگیزه هایی برای عذرخواهی، خوب و مناسب هستند، اما هیچ یک از آن ها هدف واقعی عذرخواهی را بیان نمی کنند.

فرض کنید شما عذرخواهی می کنید چون کاری را انجام داده اید که موجب آزار، صدمه زدن، توهین، ناراحتی، نگرانی، خشم و به طور کلی به هم زدن توازن روحی فردی دیگر شده است؛ بنابراین هدف اصلی عذرخواهی شما، از بین بردن فشار روانی طرف مقابل و گرفتن بخشش اوست. تنها وقتی عذرخواهی شما موثر واقع شود، شما هم امتیازی دریافت خواهیدکرد و احساس گناه یا ندامت شما از بین خواهدرفت.

در هر صورت عذرخواهی کنید.

مهم نیست که حق با شما باشد یا طرف مقابل، گاهی «لازم است» که شما بگویید: «متاسفم، عذر می خواهم.»

برای این که عذرخواهی های ما تاثیرگذار باشند باید با تمرکز بر نیازها و احساسات طرف مقابل و نه خود ما مطرح شوند. این کج فهمی بنیادین از این که چه کسی باید مرکز عذرخواهی قرار گیرد، همان دلیلی است که موجب می شود عذرخواهی سیاستمداران، ورزشکاران و ستاره های سینما، برای مخاطبان، غیرواقعی و ظاهری به نظر برسد؛ یا حتی تنها دلیلی است که باعث می شود تلاش ما هم در عذرخواهی ما موثر واقع نشود. زیرا به جای تمرکز بر احساس دیگری، فقط به بهتر شدن احساس خود فکر کرده ایم.

کلیدهای عذرخواهی سازنده را بشناسید

عذرخواهی کردن، ابزاری است که با آن می توان هرگونه تخطی از توقعات یا هنجارهای اجتماعی را نشان داد، مسئولیت تاثیر کارهای خود را بر دیگران پذیرفت، از آن ها طلب بخشش کرد و ضمن ترمیم شکاف روابط خود، موقعیت اجتماعی خود را بازسازی کرده و در نهایت احساس گناه را از خود دور کرد. این فرمول ساده، کلیدهای موثر در بیان یک عذرخواهی تاثیرگذار را در خود جای داده است.

1.    بیان واضح و روشن «من متاسفم و عذر می خواهم.»

2.    بیان پشیمانی خود از آنچه رخ داده است.

3.    بیان آگاهی ما از زیرپا گذاشتن انتظارات یا هنجارهای عمومی.

4.    بیان جمله ای همدلانه برای ابراز آگاهی ما نسبت به تاثیر کلی اقدام ما بر فرد مقابل

5.    درخواست بخشش

مهم ترین بخش این پنج عامل و متاسفانه عاملی که اغلب ما همیشه نادیده می گیرم، «بیان جمله ای همدلانه» است. برای این که فردی ما را ببخشد، باید احساس کند که ما نسبت به تاثیر رفتار خود بر وی باخبریم. انجام این کار بسیار سخت تر از آن چیزی است که به نظر می رسد. برای روشن شدن مطلب، فرض کنید روز کاری سختی داشته اید، حال خوبی ندارید، دیر به خانه می رسید و آن قدر خسته و آزرده خاطرید که تمایلی به شرکت در مهمانی تولد دوستتان ندارید. می دانید که حضور شما در آن مهمانی ممکن است افراد دیگر را هم کسل کند. از خود می پرسید: «چرا باید جشن آن ها را خراب کنم؟» صبح روز بعد با احساس گناه از خواب بیدار می شوید و تازه یادتان می افتد که حتی به آن ها اطلاع نداده اید که به مهمانی نمی روید.

چه باید کرد؟

فهرستی از آنچه باید بگویید، تهیه کنید. هنگام تهیه این فهرست پنج عامل کلیدی در هر عذرخواهی کارامد را به خاطر بیاورید و از آن ها کمک بگیرید؛ برای مثال بنویسید:

1-    خیلی متاسفم که...

2-    ... نتوانستم در مهمانی دیشب شرکت کنم.

3-    روز خیلی سختی داشتم و آن قدر خسته بودم که فقط توانستم خودم را به تخت برسانم و بخوابم؛ البته می دانم این دلیل خوبی برای نیامدن یا حتی خبرندادن نیست.

4-    می توانم تصور کنم که چقدر الف) ناراحت ب) آزرده ج) غمگین د) خشمگین هستی. می دانم چقدر برای مهمانی زحمت کشیدی یا می دانم که دیدن من در مهمانی چقدر تو را خوشحال می کرد یا می دانم که مهمان ها سراغ مرا می گرفتند یا احساس وحشتناکی دارم از این که تو را در چنین موقعیت بدی قرار دادم و امیدوارم تو ناراحت نشده باشی یا امیدوارم که در نبود من هم از مهمانی لذت برده باشی و رفتار خودخواهانه من تاثیری بر احساس تو نداشته باشد. بسیار متاسفم که به عنوان یک دوست در کنار تو نبودم یا بسیار متاسفم که نتوانستیم در کنار هم تولد زیبایت را جشن بگیریم.

5-    می دانم که اشتباه کردم امیدوارم که مرا ببخشی.

شاید پذیرش «رفتاری بد»، کمی ترسناک به نظر برسد اما انجام این کار نه تنها به شما کمک می کند تا رابطه خوبی داشته باشید و احساس گناه شما هم از بین برود، بلکه مسئولیت پذیری و انجام کار درست می تواند به شما احساس قدرت ببخشد. در هر صورت باید بدانید که عذرخواهی موثر و به ویژه همدلی، به تمرین نیاز دارد، بنابراین خود را برای یادگیری این مهارت آماده کنید.

اگر شما سیاستمدار، ورزشکار، ستاره سینما یا هنرمندی را می شناسید که گاهی حرف هایی می زند یا رفتاری می کند که دیگران را آزرده می کند، می توانید این پنج کلید را به او هدیه دهید!

منبع: مجله راز