اوایل روز بود که با مدیر حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان به دیدن سید میرزاحسین رفتم. مردی که در بازار این شهر تعمیرگاه دوچرخه دارد.

به گزارش بی بی سی، سید میرزا حسین ۴۰ ساله است. او در سال ۲۰۰۱ در جریان حکومت طالبان زندانی بود. او به یاد می‌آورد که طالبان او را برای جاسازی مواد منفجره در پیکره‌های بودا به آنجا بردند. سید میرزا همراه با ۲۵ اسیر دیگر مجبور شدند در تخریب مجسمه بودا به گروه طالبان کمک کنند.

وی می‌گوید: "طالبان مواد انفجاری با موتر(ماشین) می‌آوردند، ما هم مواد را به داخل حفره‌های بودا منتقل می‌کردیم. بسته‌های مواد خیلی سنگین بود. مواد منفجره بزرگ را بر روی چوب گذاشته و چند نفری آن را منتقل می‌کردیم. دو روز طول کشید تا مواد انفجاری به اندازه کافی جابجا شود بعد از آن با گفتن الله اکبر گفتن مجسمه‌ها را منفجر کردند."

او با یادآوری صحنه تخریب بودا بغض می‌کند.

تهدید و لت‌و‌کوب

سید میرزا حسین می‌گوید قبل از این‌که مجبور به تخریب بودا شوند در زندان تحت اداره طالبان شکنجه می‌شدند.

او افزود:" در زندان ما را لت‌و‌کوب می‌کردند بعد که برای تخریب بودا آوردند تهدید می‌کردند که اگر درست کار نکنیم ما را می‌کشند. در پیش چشم ما یک اسیر را به مرمی زدند(تیر زدند) و اسیر دیگر را از ارتفاع بودا به پائین آویزان کردن؛ ما که این وضعیت را دیدیم مجبور بودیم میان مرگ و زندگی یکی را انتخاب کنیم."

سید میرزا می‌گوید:" شرمنده هستم که در تخریب بودا سهم گرفتم اما مجبور بودم و این شرمندگی تا آخر عمر مرا رنج خواهد داد".

از تخریب بزرگترین پیکره‌های بودای ایستاده جهان در بامیان چهارده سال می‌گذرد. گروه طالبان در یازدهم مارچ ۲۰۰۱ دو پیکره را منفجر و نابود کردند. صلصال با ارتفاع ۵۳ متر و شهمامه با ارتفاع ۳۵ متر، میان سال های ۳۰۰ تا ۷۰۰ میلادی ساخته شده بودند.

گروه طالبان این مجسمه ها را نماد کفر می‌دانستند و باوجود مخالفت‌های جهانی اقدام به تخریب آن کردند.

شادی و سرور طالبان بعد از تخریب

در نهم مارس سال ۲۰۰۱ میلادی گروه طالبان اقدام به تخریب تندیس های صلصال و شهمامه کردند و دو روز مرتب موشک پرتاب کردند و گلوله شلیک کردند؛ تا اینکه در یازدهم مارس قسمت بزرگ از این مجسمه‌ها را فرو ریختند. سید میرزا حسین می‌گوید تخریب کامل بودا ۲۵ روز را به طول انجامید.

وی گفت:" بعد از اینکه بودا تخریب شد گروه طالبان نه راس گاو را در مقابل مخروبه‌های بودا قربانی کردند و می‌گفتند که ما ابراهیم خلیل هستیم که بت‌ها را شکستیم و همین گوشت را (قربانی) میان افراد شان تقسیم کردند".

جنجال بر سر بازسازی بودا

کار مرمت پیکره‌های بودا از سال ۲۰۰۴ از سوی اداره یونسکو، آیکموس آلمان و وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان آغاز شده اما مقام‌های محلی می‌گویند کار پیشرفت زیادی نداشته است.

غلام علی وحدت، سرپرست ولایت بامیان به بی‌بی‌سی گفت:" قرار است یکی از این پیکره‌ها نوسازی شود و دیگری در همین حالت باقی بماند."

آقای وحدت افزود:" هنوز هم توافق صورت نگرفته که بودا چگونه ترمیم شود. فیصله صورت گرفته که یکی از مجسمه‌ها ترمیم شود و دیگری به حالت سابقه باقی بماند تا یکی نماد از گذشته‌ها را تمثیل کند و دیگری ،چگونگی ظلمی در برابر بودا صورت گرفته و در برابر آثار باستانی افغانستان".

باوجود این تلاش‌ها نگرانی‌های زیادی در مورد فروپاشی رواق‌های خالی صلصال و شهمامه سرجایش باقیست. اگر چه بخشی از محلات خالی بودا در سال‌های گذشته تحکیم کاری شده اما شدت انفجار ،آسیب‌های جدی بر جا گذاشته است. قسمت‌هایی باقی مانده درز برداشته که با هر حادثه طبیعی این درزها پهن تر می‎‌شود.

کلوخ و سنگ‌های فروریخته بودا توسط باستان شناسان در محل جمع آوری شده اما آیا این پارچه‌ها به امید بر خواستن دوباره تندیس بودا جمع آوری شده؛ آیا بودای بامیان بار دیگر خواهند ایستاد؟