کنگره آمریکا و ناسازگاری با توافق هسته ای

عصر ایران ؛ دکتر حسین احمدی^_* - در 4 نوامبر 2014 که انتخابات میان دوره‌ای کنگره آمریکا با پیروزی جمهوری خواهان و فتح هر دو مجلس پایان یافت قابل پیش بینی بود که باید شاهد رویارویی کنگره و دولت در عرصه داخلی و بین المللی بود.

سوال اصلی این است که آیا کنگره جدید این قدرت و توان را دارد که جلوی توافق هسته ای با ایران را بگیرد؟ برای پاسخ ابتدا به سراغ کمیته های سنا می رویم. شروع و کلید هر لایحه ای ابتدا از کمیته های سنا شروع می شود. کمیته های متعددی که هر یک وظیفه خاصی را به عهده دارند. در رابطه با ایران سه کمیته اهمیت بالایی دارند. کمیته روابط خارجی، کمیته نیروهای مسلح و کمیته امور بانکی.

در کمیته روابط خارجی ما شاهد سختگیرترین تصمیمات در ارتباط با ایران هستیم. ریاست قبلی این کمیته "رابرت منندز" با وجود هم حزبی بودن با اوباما خواستار اعمال شدیدترین تحریم ها علیه ایران بوده است.
با آمدن سناتور "باب کورکر" جمهوریخواه نیز شاهد تغییر محسوسی در این کمیته نخواهیم بود. هر چند نمی تواند سرسخت تر از رابرت منندز باشد.

در کمیته نیروهای مسلح وضعیت متفاوت است. با توجه به عدم موفقیت آمریکا در افغانستان و عراق دیدگاههای افراطیون در این کمیته حائز اهمیت نیست. افکار عمومی آمریکا موافق حامیان جان مک کین نیست و این گروه در به هم زدن توافق هسته ای با ایران راه به جایی نخواهند برد. اما کمیته سوم و اصلی مورد بحث کمیته امور بانکی است. ما با تحریمهای این کمیته نا آشنا نیستیم . بعد از انقلاب اسلامی 57 به بهانه های مختلف از گروگانگیری تا دوران جنگ کمیته مذکور تحریم های را علیه ایران اعمال کرده است. اختلافهای کنگره با دولت در این کمیته بیشتر از هر جای دیگری نمایان است.

با تاکید و اعلام صریح اوباما مبنی بر وتوی تصویب هر گونه تحریم جدید ایران پنج شنبه 9 بهمن شاهد تصویب لایحه ای در کمیته مذکور به رهبری و پیشنهاد مارک کرک جمهوریخواه و منندز دموکرات بودیم. هر چند طرح ارائه شده تا رسیدن به سنا و رای گیری فاصله زیادی دارد ولی قطعا فضای حاکم بر مذاکرات جاری را ملتهب خواهد کرد. هدفی که ظاهرا کنگره سخت به دنبال آن است. در طرف دیگر معادله ایجاد فضای ملتهب و متشنج در عرصه دیپلماسی موجود، مذاکره کننده ارشد ایران که پیاده روی 15 دقیقه ای ایشان زیر ذره بین است ممکن است تحت تاثیر مخالفان داخلی ورود به جزئیات هسته ای را با قدم های آهسته تری بردارد.

دموکراتهای کمیته امور بانکی مانند شرود براوان، جک رید، جف مرکلی و الیزابت وارن که به لایحه پیشنهادی رای منفی داده اند متوجه شده اند که باید از فرصت پیش آمده حداکثر استفاده را کرد. در عرصه روابط بین الملل لحظه به لحظه آن متغیر است و عوامل منطقه ای و دیگر شرایط جهانی مذاکرات را تابع دیگر شرایط غیر قابل پیش بینی کند که تصمیم گیری را دشوار سازد.
 
ورود رسمی سنا به پرونده هسته ای ایران را باید شکست مذاکرات دانست. اول ژوئیه 2015 (10 تیر) مهلتی است که طرفین تمدید کرده اند تا آن تاریخ به تواق نهایی برسند. عدم توافق نهایی، ربودن گوی سبقت کنگره از دولت اوباماست و این به معنی ورود مذاکرات به چالش های جدی است.

به عنوان مثال هنگامی که سناتور لیندزی گراهام جمهوریخواه خواستار تحریمهای جدیدی علیه ایران است صحبت مشاور کاخ سفید دن فایفر قابل توجه است:" آقای گراهام مایل است همه تصمیم های سیاست خارجی ایالات متحده را بگیرد و فرمانده کل قوا باشد." گفته مشاور کاخ سفید پرده از اختلافات داخلی و بین المللی بین قانونگذاران و دولتمردان بر می دارد. ورود گاه و بیگاه کنگره در مذاکرات هسته ای فراتر از دیگر موارد اختلافی است. 

در فضای آرام مذاکرات کنونی که دیدگاه های طرفین به هم نزدیک شده و افکار عمومی جامعه جهانی پشتیبان مذاکرات است ارائه لوایح تحریمی در کنگره غیر از این است که کنگره می خواهد مذاکرات را به بن بست بکشاند و از شکست احتمالی آن پایه ریزی اهداف دیگری را مدنظر قرار دهد. نظام سیاسی ایالات متحده تابع تفکیک قواست و ورود کنگره به تصمیمات دولت جز در مواردی که قانون اساسی ایالات متحده مشخص کرده از نظر حقوقی خلاف اصل تفکیک قواست. در این صورت باید عکس العملها و اقدامات کنگره را مانور سیاسی تلقی کرد.  

 ^_*دکتری روابط بین الملل و مدرس دانشگاه