نفت سیاه یا شیر سفید؛ مساله این است!

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- حضور رییس جمهوری در کارخانه صنایع شیر و در روز تعطیل اربعین حسینی وعزاداری به اتفاق کارگران و آنگاه بازدید ازخطوط مختلف گسترده ترین مجموعه تولید شیر و فرآورده های شیری را می توان یک اقدام معنی دار و حاوی پیام های متفاوت و متنوع دانست.

هر چند وزیر کار به دو پیام از این اقدام نمادین اشاره کرده و «سازگاری توسعه با باورهای مذهبی» و «توجه دولت به سلامت غذایی شهروندان با توجه به نقش لبنیات» را برشمرده اما به نظر می رسد این اقدام از چند منظر دیگر نیز قابل توجه باشد:

1-  در فرهنگ اجتماعی ما «کار» نهادینه نشده یا حداقل به مثابه یک ارزش تلقی نمی شود. افراد اصرار دارند از«کار نکردن» خود بگویند تا از کار کردن. این تصور که ما نفت داریم و نیاز به کار نداریم با افزایش قیمت نفت تقویت شد و حال که قیمت نفت سقوط کرده دولت و مردم باید به واقع بینی روی آورند و اقدام رییس جمهور در این راستا قابل ارزیابی است. روحانی می خواهد بگوید باید کار کرد ولو در روز تعطیل و ولو آن تعطیلی در حد اربعین باشد و کارِ سرزنش شده در مناسبت های دینی و آیینی آن است که صرفا به قصد انتفاع شخصی باشد نه فعالیت گروهی کارگران برای یاری اقتصاد ملی.

2-  صرف حضور در میان کارگران ورای مناسبت های رسمی و آیینی و روز کارگر قابل توجه است. رییس جمهورقبل ترجیح می داد نماینده اقشاری شناخته شود که هویت صنفی خاصی نداشتند و صرف حاشیه نشینی افراد کفایت می کرد تا او در سفرهای استانی به جمع آنان برود و خود را نماینده پابرهنه ها معرفی کند و کمتر دیده شد یا هیچ گاه ندیدیم به جمع کارگران برود.

اقدام روحانی نیز البته کافی نیست و حق کارگران برای تشکیل سندیکاهای مستقل کارگری را باید به رسمیت شناخت. ده ها میلیون ایرانی به صورت مستقیم و غیر مستقیم با درآمد کارگری زندگی می کنند و حق این جمعیت عظیم است که رشد و بلوغ خود را در تشکل های تازه و قانونی نشان دهند. اگر روزگاری این امکان بود که پول نفت را در قالب بن و برخی کمک های دیگر و از طریق تشکیلات طراحی شده از بالا بین کارگران توزیع کنند اکنون با کاهش قیمت نفت، این دولت است که به حاصل کار کارگران ایران نیاز دارد.

3-  میانگین مصرف شیر در ایران به نسبت کشورهای توسعه یافته پایین است. هر اقدامی که این مصرف را بالا ببرد گامی در راستای توسعه به حساب می آید. سلامت غذایی یکی از شعارهای دولت کنونی است و این بازدید را می توان یک حرکت نمادین در راستای حمایت از سیاست های وزارت بهداشت نیز تلقی کرد.

چه بسا دولت بعدتر به این نتیجه برسد که به جای پرداخت یارانه نقدی اختصاص یارانه به گونه محصولات کارآیی بیشتری داشت. در دورانی که شیر به صورت یارانه ای توزیع می شد شماری از خانوارهای ایرانی خود اقدام به تولید انواع محصولات لبنی همچون ماست و دوغ و پنیر می کردند و سفره خانواده ها به لحاظ فرآورده های شیری متنوع تر بود. با حذف یارانه اما روشن نشد که آیا سرپرست خانوارهم آن وجه را شامل این محصولات می کند یا نه.



4-  بها دادن به فرهنگ کارالبته دو سو دارد. یک سوی آن کارگران و نیروی کارند و سمت دیگر سرمایه گذاران. هر چند رییس دفتر رییس جمهوری پیش تر رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران بوده و به نوعی نماینده کارفرمایان و تولید کنندگان به حساب می آید اما وجه خدماتی و تجاری این باشگاه بخش خصوصی می چربد.

اگر دولت می خواهد توجه خود به کار و تولید و صنعت را به نمایش بگذارد هیچ استبعادی ندارد که رییس جمهور به مجموعه های کاملا خصوصی - که مالیات و عوارض و حقوق کارگران را می پردازند - نیز برود و نه تنها با کارگران که با مدیران آنان هم از نزدیک گفت و گو کند.

5- چنانچه توجه به فرهنگ کار مورد نظر دولت است حضور نمادین رییس جمهوری در مراسم اربعین کارگران پگاه کافی نیست.

از آموزش و پرورش باید شروع کرد. کودکان زاپنی در کتاب های درسی خود می خوانند که ژاپن کشوری است با مساحت کم و جمعیت زیاد و برای تامین نیازهای مردم و پیشرفت و توسعه باید کار کرد و کار و کار ولی در ایران کودک ایرانی می خواند که ایران سرزمین پهناوری است با معادن و ثروت های زیاد و نمی خواند و یاد نمی گیرد که تنها 6 درصد این سرزمین تحت پوشش جنگل است تا یاد بگیرد از جنگل باید محافظت کند. یاد نمی گیرد که ما نقشی در قیمت گذاری مهم ترین محصول خود نداریم. بودجه را با نفت 100 دلار می بندیم و به نفت 70 دلار می رسیم و حالا صحبت از نفت 50 دلاری است. یاد نمی گیرد که «کار بما هو کار» ارزش دارد زیرا در گرداگرد خود کسانی را می شناسیم که برای آنان «نابرده رنج، گنج میسر شده است.»
 
6- رییس جمهور، روحانی و حقوق دان و البته سیاست مدار است و طبعا چندان در
 محیط های کارگری نبوده و هر قدر بیشتر با این محیط ها آشنا شود هنگامی که می خواهد بر اختصاص بودجه های کلان به پاره ای دستگاه ها مُهر تایید زند محاسبه می کند که این میلیاردها تومان اگر به تولید و کارگران تخصیص یابد آیا نتیجه بهتری ندارد؟

هر گاه که قیمت نفت رو به کاهش می گذارد مقامات سیاسی و اقتصادی واقع بین تر می شوند و سراغ تولید کننده و مالیات دهنده می روند و از این نظر باید گفت کاهش قیمت نفت تبعات مثبتی هم دارد. کما این که معاون جدید صدا و سیما نیز خبر از ادغام دو شبکه تلویزیونی داده است. شبکه هایی که یکی در پی دیگری راه می افتادند تا غول انحصاری و فربه رسانه ای سهم بیشتری از بودجه نفتی را به خود اختصاص دهد.

پیام حضور رییس جمهور در جمع کارگران عزادار اربعین حسینی و در حال کار، بار دیگر نگاه ها را به سمت تولید و این واقعیت سوق می دهد که روزی بند ناف اقتصاد ایران را باید ازنفت سیاه برید. روزی که یاد بگیریم خودمان شیر بنوشیم و شیر سیاه نفت دیگر کفاف ندهد.